دكتر مهدی سودآوری | روان شناس و مدرس دانشگاه

با توجه به شیوع گسترده كرونا در پیك پنجم و افزایش شدید موارد ابتلا و متاسفانه فوت در كشور، فشار روانی شدیدی به همه افراد وارد شده است. شنیدن روزانه خبر ابتلای یكی از اقوام یا دوستان، فوت یكی از آشنایان و... برای بسیاری از ما به یك اتفاق عادی و قابل انتظار تبدیل شده است. با این حال، این مسئله تاثیرات نامناسبی روی روان ما خواهد داشت. در این نوشتار به بررسی انواع مختلف فشار روانی و بررسی راهكارهای ممكن برای كاهش آن، پرداخته می شود.

بازماندگان را سرزنش نكنید
آسیب روانی كرونا چند جنبه مختلف دارد. اولین و شدیدترین حالت برای افرادی است كه متاسفانه عزیز یا عزیزانی را از دست داده اند. از آن جا كه كرونا به شدت مسری است و مدل شیوع آن خانوادگی شده، معمولا وقتی كسی فوت می كند، بقیه اعضای خانواده یا مبتلا شده اند یا در وضعیت شدید بیماری هستند و این موضوع باعث توقف چرخه عادی سوگ شده است. اولین موضوع این است كه بازماندگان نباید خود را سرزنش كنند. بعد از فوت عزیزی از كرونا معمولا خانواده ، خود را مقصر آلوده شدن او به ویروس و فوتش قلمداد می كنند كه معمولا اشتباه است، چون هیچ گاه نمی توان منبع آلوده شدن یك فرد را به قطع و یقین تعیین كرد. دوم آن كه هیچ فردی در صورت اطلاع از بیماری خود رابطه مستقیم با بقیه برقرار نمی كند. دوستان و خانواده دورتر فرد متوفی باید اطمینان حاصل كنند كه بازماندگان تنها نمی مانند. قرنطینه مانع حضور فیزیكی است اما قطعا سرزدن و صحبت از پشت در ورودی، تلفن، ارتباط تصویری و... قابل انجام است. اطمینان حاصل كنید كه اعضای بیمار خانواده فرد فوت شده به درمان خود متعهد هستند. به آن ها یادآوری كنید كه فوت نفر دوم چقدر اثر ویران كننده برای بقیه خانواده دارد.
راهی برای افزایش حس كنترل زندگی پیدا كنید
گروه دوم آسیب های روان شناختی برای عموم جامعه است. مهم ترین حس در این میان احساس نداشتن كنترل روی زندگی خود است. حس استیصال و ناتوانی از دفاع از خود و عزیزان خود بخش بزرگی از استرس های این روزهای همه افراد جامعه شده است. راهی برای افزایش حس كنترل خود پیدا كنید. مثل رعایت اصول بهداشتی، شست وشوی بینی بعد از ورود به خانه، ورزش یا هر برنامه قابل كنترل شخصی دیگر. درست است كه در خصوص مبتلا نشدن 100 درصدی به ویروس كرونا نمی توان كاری كرد اما می توان بقیه بخش های زندگی خود را كنترل و با مدیریت رفت و آمد ها و رفتارهای پیشگیرانه احتمال آلودگی به ویروس را كمتر كرد.
در استرس و ترس غرق نشوید
حس آسیب رسان بعدی، ترس از دست دادن عزیزان است. متاسفانه مرگ در جامعه عادی شده و تضمین زیادی برای زنده ماندن وجود ندارد. این حالت ابهام هم به استرس و هم ترس ختم می شود. ترس انسان را درمانده می كند و از تحرك باز می دارد. پس می توان جنبه متفاوتی از روبه رویی با مرگ را انتخاب كرد. اگر واقعا فرصت زیادی برای زندگی نداشته باشید، چه خواهید كرد؟ به جای غرق شدن در ترس و هیچ كاری نكردن، كارهایی را انجام دهید كه همیشه فكر كرده اید بعدا برای آن وقت دارید. مثل بیان احساسات به عزیزان، انجام كارهایی كه دوست داشتید انجام بدهید و... . یادمان باشد كه زندگی تضمین شده نیست و كارهایی را كه می خواهید زمان بازنشستگی انجام دهید، همین الان انجام دهید چون هیچ تضمینی نیست كه اصلا به سن بازنشستگی برسید. برای رفع این نگرانی ها، كاری انجام دهید. والدین به فكر آینده فرزندان خود باشند مثل پس انداز یا صحبت با خانواده درباره بزرگ كردن كودكان در صورت وقوع حادثه ای برای والدین. این افكار بسیار ترسناك هستند كه فرزندان خود را به دیگری بسپارید چون ممكن است زنده نمانید اما این سختی فقط چند ساعت است و نه ترس هر روزه. بخشی از افكار و احساسات آن قدر ترسناك هستند كه حتی فكر كردن به آن ها وحشتناك است اما سركوب و بی توجهی كردن به آن ها نه ترس را كم و نه راه حلی ایجاد می كند. باید واقعیت را پذیرفت و برای آن برنامه ای ریخت. این كار هم میزان حس نااطمینانی را كاهش می دهد و هم بخشی از حس نداشتن كنترل را جبران می كند.
افكار وسواسی باید مدیریت شود
موضوع دیگر، افزایش شدید افكار وسواسی است مخصوصا در آن ها كه پیش از كرونا دچار افكار وسواسی هم بودند. وسواس همواره از اضطراب می آید و نوعی تلاش برای حفظ كنترل در شرایط غیر قابل پیش بینی است. پس باز هم ایجاد برنامه قابل انجام ضروری است. از آن جا كه فعلا آینده قابل برنامه ریزی نیست، پس رفتارهای تفریحی غیرهدفمند بهترین راه مقابله است.
از مشاور كمك بگیرید
نوع دیگر آسیب روانی، بعد از بهبود از كروناست. تحقیقات نشان داده افرادی كه كرونا را پشت سر می گذارند دچار نداشتن ثبات خلقی، حالات افسردگی و اضطراب می شوند. بخشی از این چیزها به دلیل به هم خوردن تعادل بدن پیش می آید، تغییر فشار خون و... فعالیت بدنی ساده، تمرین های آرام سازی و مشاوره روان شناختی قطعا توصیه می شود.
یك خواهش دلسوزانه
در آخر باید اضافه كرد كه هم اكنون تنها راه مقابله با گسترش ویروس كرونا، كاهش شدید خروج از خانه و رعایت سفت و سخت تمام پروتكل های بهداشتی است. حتی با افزایش واكسیناسیون هم اثر آن در چند ماه آینده خواهد بود اما تا آن زمان هزاران نفر فوت خواهند كرد. پس به فكر سلامتی و جان خود، خانواده و دیگران باشیم.