بوشهر- ایرنا- هنگامی كه صفحه شبكه های اجتماعی را باز می كنیم، پر است از عكس كودكانی كه شاید خود نخواهند یا ندانند اما انتخاب با آنها نبوده و تصمیم را والدینی گرفته اند كه گاه از روی ناآگاهی از پیامدهای آن، تصویر فرزندان خود را به اشتراك می گذارند و میزان لایك و كامنت های آن را دنبال می كنند.

به گزارش ایرنا، حالا اگر چون شب گذشته یلدا هم باشد، یا نوروز و دیگر جشن های عمومی، بهانه ای می شود برای فوران عكس های شخصی كودكان در فضای بی انتهای مجازی. تصاویر پرداخت شده و در اصطلاح آتلیه ای بیداد می كند و دنیای زیبای كودكانه را به تلاش برای جلب توجه، لایك و كامنت می آلاید.

ثبت لحظه های تكرار نشدنی كودكی از قاب دوربین و تدارك دیدن آرشیوی خانوادگی برای نگهداری آن اتفاق خوشایندی است كه مراجعه به آن، برای بسیاری از ما بزرگسالان احساسی خوشایند و دلچسب را به همراه داشته است اما امروز این عكس ها از مجموعه های خانوادگی به در آمده و در گستره فضای مجازی عمومیت یافته است.

بیشتر عكس های كودكانه ای كه روزانه در شبكه های اجتماعی بویژه اینستاگرام هم رسان می شوند را می توان علاوه بر گروه بندی به نوزادی، خردسالی و كودكی، از نظر محتوا نیز در چند دسته جای داد؛ عكس های پرداخت شده و مصنوعی، تصاویر یا فیلم هایی خنده دار یا در اصلاح بامزه از كودكان، نمایش لحظه به لحظه زندگی شخصی كودك و تصویر مهارت كودكان.

چنانچه استاد روانشناسی دانشگاه خلیج فارس بوشهر می گوید: نمی توان گفت كه به هیچ عنوان تصاویر كودكان خود را در فضای مجازی به اشتراك نگذارید چرا كه این، گفته ای اغراق آمیز است اما آنچه اهمیت دارد حفظ حریم كودك و احترام به حقوق او است.

قرار دادن تصویر كودكان روی صفحه های شخصی در فضای مجازی بسته به نوع عكس و سن كودك ممكن است در لحظه یا در بلند مدت او را در معرض آسیب های روانی و اجتماعی قرار دهد، آسیب هایی كه سنگ بنای آن در جایی گذاشته شده كه خود كمترین نقش را در آن داشته است و دلیل این انتشار هر چه باشد ورای خواست و انگیزه او بوده است.

دكتر سوران رجبی استاد دانشگاه خلیج فارس معتقد است یكی از پررنگ ترین عوامل در انتشار عكس فرزندان از سوی والدین انگیزه به نمایش گذاشتن خود است؛ هنگامی كه افراد به دلیل محدودیت هایی فرهنگی و اجتماعی جامعه امكان انتشار تصویر خود را ندارند برای جلب توجه به انتشار تصویر كودكان خود روی می آورند، همانگونه كه پدر و مادرهایی كه امكان كسب موفقیت در زمینه مورد علاقه خود را نیافته اند تلاش می كنند فرزندان خود را به سمت آن موفقیت هدایت كنند.

او بهره برداری اقتصادی از این تصاویر با جذب مخاطب و در ادامه تبلیغ كالایی خاص را دیگر دلیل مهم به اشتراك گذاری عكس كودكان از سوی والدین دانست و اظهار كرد: در این شرایط فضای مجازی به دكانی تبدیل شده است كه كودكان وسیله تبلیغات آن هستند و در این صورت می توان عنوان كودكان كار مجازی را مطرح كرد.



آسیب های انتشار بی رویه عكس كودكان از حال تا آینده

اما دلیل هر چه باشد، مهمتر از همه رعایت حقوقی است كه خودسرانه از كودك نقض می شود و چنانچه كارشناسان اذعان دارند ممكن است آسیب های آن تا بزرگسالی او امتداد یابد. اهمیت این مساله تا جایی است كه به گفته سوران رجبی در فرانسه به عنوان قانون مطرح شده است؛ چنانچه والدین تصویر كودك خود را منتشر كنند و فرزند در بزرگسالی ثابت كند كه این اقدام بر زندگی او تاثیر منفی داشته، ممكن است محكومیت برای آنها به دنبال داشته باشد.

مساله در جایی دامنه دارتر و به واقع تلخ تر نیز می شود كه در بدعتی ناپسند بسیار دیده می شود كه چهره كودكانه بچه ها را به مسابقه می گذارند و برخی والدین با ارسال پیام هایی به اطرافیان و آشنایان از آنها می خواهند تا به سایت یا صفحه ای بروند و به عكس فرزندشان رای بدهند و بدتر آنكه بچه ها را هم در جریان مسابقه می گذارند و دنیای آنها را به این استرس می خراشند، كودكانی كه دست كم هنوز برای لذت بردن از زندگی هیچ نیازی به لایك های ما ندارند.

استاد روانشناسی دانشگاه خلیج فارس در توضیح تبعات بلند مدت و دامنه دار انتشار تصاویر پرداخت شده و ویدئوهای كودكان در فضای مجازی با هدف جلب توجه و مخاطب بیشتر، گفت: در این صورت والدین مستقیم و غیر مستقیم به فرزند خود یاد می دهند كه هر چه لایك بیشتری بگیری بهتر و موفق تر هستی و این نوعی از پرورش شخصیت كه كودك با آن رشد می كند و در بزرگسالی و حتی ازدواج او اثر گذار است.

رجبی ادامه داد: در این نوع شخصیت، فرد تا بزرگسالی نیز احساس مركزیت، خود بزرگ بینی و خودشیفتگی با خود دارد، خود را مركز عالم می داند و می خواهد كه همه نگاه ها را به سمت خود جلب كند. ممكن است در نوجوانی به جراحی زیبایی روی آورند چرا كه یاد گرفته اند راه جلب نظر جامعه، توجه به ظاهر و داشتن ظاهری متفاوت است.

او پیش بینی كرد: اگر با روال فعلی به پیش برویم، در آینده شاهد افزایش آمار این جراحی ها خواهیم بود.

آنطور كه این استاد روانشناسی توضیح داد: دریافت هر تایید دیگران كه در فضای مجازی در قالب لایك نمود می یابد یكی از مواردی است كه دوپامین را در مغز بالا می برد و شادی و رضایت به همراه دارد و همانند وابستگی به مواد اعتیاد آور، برای ایجاد این رضایت لازم است رفته رفته میزان آن افزایش یابد.

به بیان رجبی از این نوع رفتار در آسیب شناسی روانی جدید به عنوان نوعی اختلال یاد می شود؛ شكل دهی چنین شخصیتی در كودك سبب می شود تا به گسترگی توجه و تعریف دیگران عادت پیدا كند و رضایت و تمجید فردی واحد برای او رضایت بخش نباشد كه این عاملی موثر و اثر گذار در ایجاد مشكلات پس از ازدواج فرد است.

این روانشناس آكادمیك گفت: وقتی والدین بچه ها را به شكل مدل ارائه می كنند و آنها را به توجه به ظاهر و تعریف و تمجید گسترده عادت می دهند در آینده اگر از این راه دست بكشند احساس بی هویتی می كنند.



نقض حریم كودك با انتشار جسم بی پوشش

یكی دیگر از آسیب هایی كه دامنه آن می تواند دامان جسم كودكان را نیز بگیرد، انتشار عكس های لخت و نیمه عریان كودكان در این فضای نا ایمن باشد.

رجبی با اشاره به اختلال روانی گرایش جنسی به كودكان، گفت: هنگامی كه برخی از والدین، بی اطلاع از این امر عكس لخت یا نیمه عریان فرزند خود را در به اشتراك می گذارند باعث تحریك این بیماران روانی می شوند و این زمانی خطرناك تر می شود كه برخی والدین ناآگاه این تصایر را با آدرس و لوكیشن همراه می كنند كه می تواند آسیب های شدیدی را به همراه داشته باشد.

این روانشناس اضافه كرد: همچنین ممكن است كه فرد در آینده از انتشار عكس خود به صورت لخت راضی نباشد یا با استفاده از آن مورد آزار قرار گیرد.

او تاكید كرد: باید بدانیم كه فضای مجازی نیز مانند فضای حقیقی است و اگر فرزند خود را به صورت لخت به خیابان و دیگر مكان های عمومی نمی بریم نباید تصاویر آنها را در شبكه های مجازی نیز به اشتراك بگذاریم.

رجبی پیشنهاد كرد: به این نكته توجه كنیم كه وقتی كودك بزرگ شد چه واكنشی نسبت با تصاویر منتشر شده خواهد داشت، اگر ممكن است ناراضی و ناراحت شود پس از انتشار آن تصویر خودداری كنیم.

استاد دانشگاه خلیج فارس اما توصیه ای هم به والدینی داشت كه با این همه، می خواهند رد پای دیجیتالی كودكشان در دنیای مجازی به یادگار بماند. او گفت: می توانید به جای اشتراك گذاری حركت خنده دار یا تصاویر رتوش شده بر توانمندی های او تمركز و تصویری از مهارت های خاص او منتشر كنید تا در سال های آینده با دیدن آن، احساس اعتماد به نفس ناشی از این توانمندی را تجربه كند.

امتداد آسیب ها تا دل جامعه

اما آسیب های ناشی از انتشار تصاویر پرداخت شده و در اصطلاح اسلایسی كودكان در فضای مجازی علاوه بر كودك و خانواده او، دامان جامعه و كودكان زیر پوست شهر را نیز می گیرد؛ چرا كه تصور غالب بودن چنین تصویری در زندگی مردم شهر، ممكن است بسیاری از قشرهای ضعیف فرهنگی و اقتصادی را به تقلایی مدام برای دست یافتن به این تصویر وادارد.

علی برزگر فعال اجتماعی حوزه كودكان در بوشهر به خبرنگار ایرنا گفت: بر اساس تجربه های عینی خود در حوزه آسیب های اجتماعی كودكان به مساله نگاه می كنم و معتقدم كه عمومیت یافتن این رفتار 2 گروه از كودكان را با آسیب مواجه می كند.

او افزود: هنگامی كه با نوجوانان كانون اصلاح و تربیت كه در انتهای مسیر آسیب های اجتماعی قرار دارند و كودكانی مانند كودكان كار گفت وگو می كنیم متوجه می شویم نوعی خشم و كینه نسبت به محیط اطراف در سخنان آنها وجود دارد كه این ناشی از احساس تفاوت فرهنگی و اقتصادی است؛ هنگامی كه آنها جنبه بیرونی دیگر همسالان را اینگونه قوی می بینند دچار سرخوردگی می شوند.

او این احساس ناشی از مشاهده مداوم نمود زندگی قشر متمول را برای دیگر كودكان (قشر نا متمول)، به "سطحی از یخ زیر پا" تعبیر كرد كه مدام در حال ذوب شدن است و سبب فرو افتادن آنها می شود، بنابراین باید تلاش كنند تا خود را در این شرایط نگاهدارند.

برزگر اذعان كرد: حالا تصور كنید كه این مساله روز به روز حادتر شود و هر 2 گروه كودكان آسیب می بینند، گروهی برای پرورش یافتن در قالبی غیر عمیق كه همه چیز را در شهرت و نمایش می بینند و دیگر گروهی كه تلاش می كنند از آنها تقلید كنند تا خود را در جامعه نشان دهند.

صریح با والدین

اگر تصویری را از كودك خود تدارك دیده و قصد به اشتراك گذاشتن آن در فضای مجازی را داشتید و اینقدر بخت با ما یار است كه این نوشته را تا اینجا خوانده اید، با اندكی تامل سخنان كارشناسانه استاد دانشگاه خلیج فارس و فعال اجتماعی بوشهری را مرور كنید. نه به طور حتم اما شاید از انتشار این تصویر –اگر ممكن است تبعات بیان شده را داشته باشد- منصرف شوید.

اما اگر همچنان بر تصمیم خود مصمم هستید دست كم با به كارگیری توصیه های پیش رو تا اندازه ای از آسیب هایی كه ممكن است این انتشار به فرزند شما بزند پیشگیری كنید.

مینا خوئینی كارشناس ارشد علوم تربیتی و طراح بازی و مشاور كودك در گفت وگو با ایرنا، توصیه های مطرح شده در این زمینه را در قالب 10 بند جمع بندی كرد.

او گفت: كودكان والدین قرن بیست و یكم گاهی حتی قبل از در آمدن اولین دندان شیری یا حتی فراتر از آن قبل از تولد، زمانی كه مادر یا پدر عكس اولتراسوند را پست می كنند، صاحب ردپای مجازی در شبكه های اجتماعی می شوند و گاه در اشتراك گذاری رویدادهای زندگی كودك خود زیاده روی می كنند.

او به فراگیری رسانه های اجتماعی و دشواری امكان حذف محتوا به عنوان زمینه هایی اشاره كرد كه ممكن است در ارسال عكس فرزندان تهدید كننده باشد.

نائینی در مطلبی كه تدوین و در اختیار ما گذاشت به "10 نكته ای كه باید قبل از اشتراك گذاری عكس های كودك در رسانه های اجتماعی در نظر بگیرید" پرداخت.

به گفته او قبل از ارسال عكس های ممنوعه دو بار فكر كنید؛ شاید انتشار برخی تصاویر زمینه تحقیر آنها را در آینده فراهم كند، پیامی كه به فرزندانتان می دهید را در نظر بگیرید؛ ما در بسیاری مواقع در هنگام ارسال عكس، توصیه های خود به فرزندمان در استفاده از فضای مجازی نادیده می گیریم، حواستان به دادن اطلاعات شخصی باشد و برای به حداكثر رساندن ایمنی در شبكه های مجازی ، اطلاعاتی را كه درباره فرزندانتان به اشتراك می گذارید محدود كنید.

نائینی ادامه داد: از ارسال عكس های برهنه كودكانتان خودداری كنید و مراقب فاش كردن مكان های جغرافیایی خود باشید و در شبكه های اجتماعی خود به به تنظیمات حریم خصوصی خود توجه كنید.

یكی دیگر از مواردی كه نائینی نیز همچون رجبی به آن اشاره كرد این است كه بسیاری از كودكان در نوجوانی و پس از آن از انتشار عكس خود در فضای مجازی ناراضی اند بنابراین لازم است والدین خود را به جای آنها بگذارند.

او همچنین توصیه كردوالدین افق دیدشان را پیش از به اشتراك گذاشتن تصویر كودكشان وسیع كنند و عواقب احتمالی را ببینند و همچنین مراقب واكنش ها به تصویر فرزندشان باشند.

چنانچه این كارشناس ارشد علوم تربیتی نیز به آن اشاره كرد، كودكانی كه والدین همیشه آنها را جلوی لنز دوربین حاضر می كنند تا به نمایش گذاشته شوند تصور می كنند به جای توجه به آنها پیوسته تلفن همراه خود را در پیش چشمان خود گرفته اند.

بنابراین سودمندتر است اگر به جای رویه ای كه كسب پرداخت عكس و آتلیه های كودكان را سكه كرده است، برای ایجاد احساس بهتر كودكان، حفظ امنیت رسانه ای آنها و پرورش شخصیتی عمیق و مستحكم تر، گوشی تلفن را كنار گذاشته و برای اعتلای این هدیه زیبای الهی بكوشیم.

برچسب ها
- آسیب های اجتماعی
- بوشهر
- فضای مجازی
- حقوق كودك