سارا جعفرزاده

بیشتر كودكان در اینجا نام و نشانی ندارند. والدین برخی از آنها با مشكلات مختلفی از جمله اعتیاد و فقر دست و پنجه نرم می كنند و تنها راه فرار از این مشكلات را جدایی از فرزندشان می دانند. برخی از این كودكان از بدو تولد در بیمارستان یا جلو كلانتری یا شاید هم در سطل زباله رها شده اند. البته فرقی هم نمی كند كه پدر مادرشان كجا دل از پاره تنشان بریده و برای همیشه رفته اند. مهم این است كه این كودكان، این مخلوقات خدا وجود دارند و حالا نفس می كشند.

هرچند كودكان مركز رفیده زیر پوست شهر گم شده و مهجور مانده اند، اما دلشان به امید زنده است و چشم هایشان در انتظار یك حامی. شیرخوارگاه رفیده در قلب پایتخت خانه امن كودكانی است كه چندین درد را به دوش می كشند كه معلولیت در میان آن دردها نقش كمرنگ تری دارد. با این حال انتظار زیادی ندارند و از حامی فقط محبت و عشق می خواهند و بس.

فراموش شده اند؛ انگار نبوده اند بلوار اندرزگو را كه پیش می گیریم هرگز تصورش را نمی كنیم در یكی از كوچه های محله اعیان نشین قیطریه شیرخوارگاهی هست كه در آن كودكان شیرخوار معلول زندگی می كنند و تعداد اندكی از شهروندان از وجود آنها مطلعند. البته باید گفت معلولیت كمترین مشكل آنها و به فراموشی سپرده شدن بزرگ ترین مشكل آنهاست. با همین افكار وارد خیابان نعمتی می شویم. تابلوی شیرخوارگاه رفیده از همان دور پیداست. با هزاران سؤال بی جواب وارد ساختمان این مركز می شویم.

با مسئول روابط عمومی مركز رفیده همصحبت می شویم. مسئول فنی مركز با بغضی كه در گلو دارد مشغول تكمیل پرونده فوت 2 كودك مبتلا به «هیدروسفالی» است. می گوید: «كودكان هیدروسفالی متأسفانه عمر زیادی ندارند و بعد از مدتی به دلیل فشار زیاد به رغم بستری شدن در بیمارستان شاهد فوتشان هستیم.»



دنیای فرشتگان رفیده با رعایت پروتكل های بهداشتی و پوشیدن گان وارد یكی از اتاق ها می شویم كه در انتهای راهرو قرار گرفته است. نخستین چیزی كه به چشممان می آید صورت نوزاد 3 ماهه ای مبتلا به هیدروسفالی است. یكی از پرستارها با لحنی بغض آلود می گوید: «مادرش بعد از به دنیا آوردنش، او را به این مركز سپرده است.»

وارد اتاق دیگری می شویم. «رضا» كه حدود 5 سال سن دارد و به سختی راه می رود با انگشتان دست و پای به هم چسبیده جلو در ظاهر می شود. به سختی می گوید: «سلام خاله». تعدادی تختخواب دورتادور اتاق قرار داده شده و هر مادریار مسئولیت مراقبت و نگهداری از چند كودك را برعهده دارد.

یكی از كودكان كه قطع نخاع است به آرامی در آغوش مادریارش خوابیده، كودك دیگری كه مبتلا به هیدروسفالی است در استخر بادی پر از توپ خوابیده و دائم می گوید: «بغلم كنید! » كودك دیگر به تازگی راه رفتن را با پاهای بی حسش توسط روروئك یاد گرفته است.



دریغ از یك نام شناسنامه ای وارد اتاقی می شویم كه وضعیت كودكان مستقر در آن بسیار متفاوت از سایر كودكان است. دستگاه های مراقبت ویژه و اكسیژن به آنها وصل است و چند پرستار دائماَ در حال مراقبت از آنهاست. مادریاران و پرستاران می گویند كه اسامی كودكان واقعی نیست و فقط تعداد اندكی از آنان نام شناسنامه ای دارند. یكی از مسائلی كه مركز رفیده را نسبت به سایر مراكز تحت نظر بهزیستی متمایز می كند وجود كودكانی است كه علاوه بر درد معلولیت، هویتشان هم نامعلوم است.

«مسعود خرمی زاده» مسئول روابط عمومی و مشاور مركز رفیده می گوید: «كودكان معلول از مراجع مختلف به مركز رفیده معرفی می شوند یا به صورت مستقیم از مراكزی كه زیر نظر بهزیستی هستند به اینجا می آیند یا با حكم قاضی كودكانی كه در بیمارستان ها یا مكان های دیگر رها می شوند به این مكان ارجاع داده می شوند.

در واقع 95 درصد كودكانی كه به مركز رفیده می آیند هویت نامعلوم دارند و والدین آنها رهایشان كرده است. 5 درصد هم بدسرپرست هستند كه والدین آنها با مسائلی از جمله فقر و اعتیاد و طلاق دست و پنجه نرم می كنند.» او ادامه می دهد: «شرایط كودكان به گونه ای است كه اكثر مواقع مادریاران مركز برایشان نام انتخاب می كنند و این بچه ها حتی از داشتن یك نام شناسنامه ای هم محرومند.»

به آغوش نیاز دارند صحبت از مراكز خیریه و توانمندسازی كودكان معلول می شود ذهن برخی از افراد صرفاً به جمع آوری كمك های مالی توسط این مراكز معطوف می شود. خرمی زاده می گوید: «مركز رفیده را نمی توان یك مركز خیریه نامید؛ بلكه باید آن را مردمی نامید. قطعاً در این شرایط اقتصادی مركزی كه قریب به 80 كودك معلول كمتر از 7 ساله را تحت پوشش دارد با مشكلات مالی هم مواجه است. اما در این مركز ما فارغ از جذب حامی نیاز به حامیانی داریم كه مانند دوست كنار این كودكان باشند.

شخصاً نقش یك حامی را محدود به بعد مادی نمی دانم، بلكه معتقدم یك حامی باید رابطه معنوی با كودك معلول داشته باشد.

به این دلیل كه این كودكان شرایط خاصی دارند و حتی بیشتر از اینكه نیاز به حمایت مادی داشته باشند نیاز به یك آغوش گرم دارند.» او درخصوص نحوه به سرپرستی گرفتن این كودكان این گونه توضیح می دهد: «با توجه به شرایط خاص كودكان معلول این مركز، سرپرستی آنها به راحتی به افراد واگذار نمی شود و باید حامی شرایط خاص نگهداری از یك كودك معلول را داشته باشد.»



پر و بالشان می دهیم از لحظه ورود یك كودك معلول به مركز رفیده اقدامات پزشكی و ارزیابی آنها آغاز می شود. «زهره جاوید مهر» مسئول فنی شیرخوارگاه رفیده در حوزه روان شناسی كودك هم فعال است و تجربه كار با كودكان با نیاز ویژه را دارد. او احساس خاصی نسبت به كودكان این مركز دارد و تمایل ندارد این كودكان را معلول بنامد و معتقد است كه آنها كودكانی با نیاز ویژه هستند. می گوید: «از روزی كه كار با این كودكان معلول را شروع كردم به آنها قول دادم حالا كه بال و پر ندارند از هیچ كمكی دریغ نمی كنم تا به آنها پر و بال بدهم تا از قفس تنهایی شان بیرون بیایند.

به دلیل شرایط كرونا، كودكی كه در مركز پذیرش می شود، ابتدا یك هفته در اتاقی قرنطینه می شود و بعد توسط كاردرمانگر ارزیابی جسمی و توسط روان شناس كودكان استثنایی ارزیابی شناختی كودك انجام می شود. پس از ارزیابی، متناسب با معلولیتشان، تفكیك و در اتاق ها ساكن می شوند. ظرفیت این مركز 60 كودك است اما در حال حاضر به 78 كودك خدمات ارائه می دهیم.»

او درباره خدمات دیگری كه در این مركز به كودكان ارائه می شود می افزاید: «متأسفانه ذهنیت افراد در مورد كودكان با نیازهای ویژه این است كه آنها تا پایان عمر نمی توانند از خدمات و امكانات مختلف بهره مند شوند و به اصطلاح عقب مانده می مانند. اما طبق تجربه هر كودكی سطح توانمندی بالقوه ای دارد كه باید بالفعل شود. به همین دلیل در این مركز 34 كودك از خدمات كاردرمانی، گفتار درمانی و آموزش مهارت های خودیاری بهره مند شده اند.»

رفیده كجاست؟ شیرخوارگاه كودكان «رفیده» سال 1359 توسط 2 خیر به نام های حاج «قاسم چیذری» و «معصومه چیذری» وقف شده است. رفیده نام یكی از پرستاران فداكار در زمان حضرت محمد(ص) است. او در جنگ های صدر اسلام شركت داشته و با گروه خود وظیفه پرستاری از مجروحان جنگی سپاه پیامبر را برعهده داشت. این شیرخوارگاه در محله قیطریه، بلوار اندرزگو جنوبی، خیابان سلیمی جنوبی، خیابان نعمتی واقع شده و شماره تماس آن 22678512 است.