به گزارش ایسنا، دكتر رضوان حكیم زاده، عضو هیات علمی گروه برنامه ریزی درسی و آموزشی دانشگاه تهران در برنامه "سیمرغ" (شبكه اینترنتی دانشگاه تهران)، با موضوع "ایجاد تعلق و عملكرد تحصیلی دانشجویان/ نقش عوامل روانی و اجتماعی"، درباره عوامل موثر بر عملكرد تحصیلی دانشجویان گفت: تمامی فاكتورهای موثر بر عملكرد دانشجویان را باید با نگاهی جامع مورد بررسی قرار داد. در گذشته، تنها فاكتورهای آموزشی مورد توجه قرار می گرفتند اما اكنون لازم است بررسی شود كه چه عواملی بر عملكرد تحصیلی دانشجویان تاثیر می گذارند.
وی با اشاره به پیشنه بررسی های انجام شده برای تشخیص عوامل موثر بر عملكرد تحصیلی دانشجویان اظهار كرد: پیش از این و در قالب یك تحقیق، افرادی كه در سال های 79 و 80 دچار افت تحصیلی شده بودند، مورد بررسی میدانی قرار گرفتند. موضوعی به نام "یادگیری اجتماعی-هیجانی" در سطح جهان به ویژه در دهه گذشته مورد توجه قرار گرفت چرا كه عوامل روانی و اجتماعی در یادگیری نقش مهمی دارند. نتایج بررسی ها نشان داد كه عوامل عاطفی و اجتماعی در محیط های آموزشی تاثیرگذار هستند، در حالی كه در گذشته این موارد چندان مورد توجه قرار نمی گرفتند.
عضو هیات علمی گروه برنامه ریزی درسی و آموزشی دانشگاه تهران با بیان اینكه دانشجویان با هدف دستیابی به موفقیت گام به محیط های آموزشی می گذارند، تصریح كرد: در طول دوران تحصیل، برخی عوامل سبب می شوند تا گروهی از دانشجویان در مسیر تحصیل خود عملكرد بهتر و موفقیت بیشتری داشته باشند؛ در حالی كه برخی با چالش های متعددی روبرو می شوند. به طور قطع، این عوامل باید بررسی شوند. زیرا چالش های متعددی كه در مسیر تحصیلی دانشجویان قرار دارند نه تنها تاثیر نامطلوبی بر روح و روان دانشجویان می گذارند؛ بلكه بهره وری دانشجو را كاهش می دهند كه به تبع این موضوع، مدت زمان تحصیل دانشجو نیز افزایش می یابد.
این استاد دانشگاه تهران درباره عوامل روحی و روانی موثر بر عملكرد دانشجویان توضیح داد: دانشجو با دنیایی از آمال و آرزوهای متعدد به عرصه دانشگاهی قدم می گذارد. تحصیل در دانشگاه تهران كه نماد تحصیلات عالیه به حساب می آید، بعضا برای دانشجویان یك رویا است. پیش از ورود به دانشگاه، دانشجویان دانشگاه تهران در تمامی مقاطع تحصیلی خود نسبت به دیگر دانش آموزان متمایز هستند و این موضوع را با تمام وجود احساس می كنند.
وی افزود: پس از ورود به دانشگاه، دانشجو به محل تحصیل خود احساس تعلق نمی كند چرا كه مثل دوران مدرسه در كانون توجه قرار ندارد و احساس "بودن" نمی كند. این مسائل بر "خود كارآمدی تحصیلی" ، "احساس تعلق" و "یكپارچگی دانشجو با محیط تحصیلی" تاثیرگذار هستند. مواردی كه شاید قابل مشاهده نباشند اما بر انگیزه دانشجویان و درگیر شدن آنها در اموری مانند مطالعه و كارهای پژوهشی تاثیرگذار هستند.
به گفته وی، مرحله دانشجویی به نحوی سرآغاز زندگی مستقل به حساب می آید، باید بررسی كرد آیا دانشجو شرایط پذیرش این مرحله از زندگی را دارد؟ اگر آمادگی لازم را كسب كرده باشد، تمامی این عوامل می توانند منجر به موفقیت وی در طول دوران تحصیل شود، این احتمال هم وجود دارد كه عدم آمادگی مانع جدی برای دانشجو باشد. این مولفه ها به عنوان عوامل روانی-اجتماعی دسته بندی می شوند و بر ماندگاری و موفقیت دانشجویان تاثیرگذار هستند.
دكتر حكیم زاده خاطرنشان كرد: دانشجویان در محیط اجتماعی دانشگاه با افراد مختلف مثل اساتید، سایر دانشجویان و كادر اداری دانشگاه تعامل دارند كه این تعاملات بر شكل گیری نگرش ها و انگیزه هایشان تاثیر می گذارد و سبب می شود تا معناداری و مفیدبودن بودن را احساس كنند.
این استاد دانشگاه تهران درباره سیاست گذاری ها، نقش رسانه و اثرگذاری فرهنگ عموم جامعه بر عملكرد دانشجویان گفت: بنا به شرایط سنی دانشجویان، عموم جامه تصور می كند كه آنها بسیار بزرگ شده اند. یك دانش آموز چند ماه پس از فارغ التحصیلی وارد دانشگاه می شود؛ بازه زمانی 3 یا 4 ماهه نمی تواند یك دانشجو را بزرگ كند. همچنین در این مرحله گذار نیازهای روحی و روانی، به طور معمول كمتر مورد توجه قرار می گیرد. از سوی دیگر، مفهوم رسانه در این روزها بسیار فراگیر است و تقریبا تمام زندگی را احاطه می كند. یك برنامه تلویزونی تا شبكه های اجتماعی همگی رسانه هستند؛ دانشجویان هم به طور مداوم در معرض دریافت خوراك رسانه ای قرار می گیرند.در واقع دانشجویان را باید مصرف كنندگان دائمی رسانه ها دانست؛ رسانه یك فرصت بی بدیل است چرا كه تمامی محدودیت فضاهای سنتی یادگیری را در هم می شكند و مرزهای منابع یادگیری را از میان برمی دارد. جذابیت های آن هم غیر قابل چشم پوشی است. اگر به صورت هدفمند از ظرفیت رسانه استفاده كنیم، می توان به مخاطبان كمك كرد تا مهارت مورد نیازشان را كسب كنند. باید همكاران هیات علمی را آگاه كنیم چگونه كه با تعامل می توانند نقشی موثر در كسب مهارت دانشجویان با استفده از ظرفیت رسانه داشته باشند.
وی با بیان اینكه"برنامه درسی پنهان"، موضوع مهمی است كه باید مورد توجه قرار گیرد، تاكید كرد: برخی عوامل بر دانشجو اثر می گذارند و نگرش آنها را تغییر می دهند. این موارد محدود به كلاس درس و محتوای آموزشی نیستند. یك استاد هیات علمی ممكن است علاوه بر موضوع تخصصی كه تدریس می كند، بازخوردهایی داشته باشد كه هركدام از آن موارد می توانند زندگی دانشجویان را بسازند یا ویران كنند. بسیاری از این موارد می توانند كه موجب افزایش یا كاهش امید در دانشجویان شوند، تغییر نگرش دانشجویان، حاصل "برنامه ریزی درسی پنهان" است. اگر بخواهیم به صورت علمی با این برنامه مواجه شویم باید ابعاد و ماهیت آن را به صورت علمی بررسی كنیم؛ سپس از ظرفیت رسانه برای افزایش تعامل هدفمند استفاده كنیم. همچنین با تغییر محدودیت های سنتی محیط های آموزشی می توانیم نگرش ها را تغییر دهیم.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران، گفت: حس پذیرش دانشجویان توسط جامعه دانشگاهی را می توان با ابعاد وسیع تر مورد بررسی قرار داد یعنی میزان تعلق یا بیگانگی از جنبه های مختلف سنجیده شود. پژوهش هایی درباره عوامل موثر بر مهاجرت دانشجویان دانشكده فنی دانشگاه تهران انجام داده ایم، "بیگانگی" یكی از ابزارهای این پژوهش بود. نتیجه این پژوهش نشان می دهد، هرچقدر میزان معناداری كمتر شود، میزان بیگانگی افزایش می یابد. شخص دریك محیط حضور دارد اما احساس بیگانگی می كند. افزایش احساس عدم تعلق سبب افزایش مهاجرت می شود.
دكتر حكیم زاده درباره تفاوت میان تمایل به مهاجرت و مهاجرت واقعی گفت: باید موضوع "تمایل به مهاجرت" مورد توجه قرار گیرد چرا كه تمامی افراد فرصت مهاجرت ندارند. تمایل افراد برای مهاجرت به این معنا است كه از منظر روانی به جامعه ای دیگر تمایل دارند. در چنین شرایطی، این افراد احساس وابستگی و سرنوشت مشترك نمی كنند و جنس مواجهه آنها با چالش ها متفاوت است.
وی تاكید كرد: بر این باور هستم، عملكرد تحصیلی خوب یك دانشجو نمی تواند به معنای میزان تعلق خاطر بالای یك فرد باشد. این احتمال وجود دارد، دانشجویان برای اینكه فرصت های بیشتری برای مهاجرت داشته باشند، در دوران تحصیل عملكرد بسیار مناسبی داشته باشند. به طور قطع، میان عملكرد تحصیلی یك دانشجو و میزان تعلق او هیچ رابطه ای وجود ندارد. احساس تعلق می تواند پیش بینی كننده موفقیت باشد اما موفقیت نمی تواند پیش بینی كننده احساس تعلق یك دانشجو باشد. رابطه این مولفه ها دو طرفه نیست.
وی با بیان اینكه عوامل مختلفی می توانند میزان مهاجرت و پدیده فرار مغزها را تشدید كنند یا كاهش دهد، توضیح داد: وضعیت زندگی شهروندان كشورهایی كه میزان شاخص توسعه ای بالاتری دارند از واقعیت بهتر به نظر می رسد. من با دانشجویان ایرانی مقیم خارج از كشور بسیار گفتگو كرده ام؛ این افراد اذعان كرده اند كه شرایط زندگی آنها آن چنان كه تصور می كرده اند، ایده آل نیست. شرایط زندگی آنها سخت است و برای تامین هزینه های تحصیلی ناچار هستند، اشتغال داشته باشند. اگر به این موضوع واقع بینانه نگاه كنیم، به این نتیجه می رسیم شرایط زندگی آنها پیش از مهاجرت بهتر بوده است. مشكلات را نفی نمی كنم، جوانان و دانشجویان ایران با برخی از مشكلات مواجه هستند.
عضو هیات دانشگاه تهران گفت: تمامی متدهای آموزشی باید از این وجه مورد بررسی قرار گیرند كه تا چه میزانی می توانند دانشجویان را برای فرصت های شغلی آماده كنند. یكی از مواردی كه باید مورد بررسی قرار گیرد، میزان انطباق گسترش نظام آموزش عالی با نیازهای بازار كار آینده است. به طور قطع، دانشجویان باید به صورت هدفمند تربیت شوند چرا كه پس از فارغ التحصیل شدن از دانشگاه ها بتوانند بلافاصله وارد فضای كسب و كار شوند. اشتغال نه تنها به معنای كسب درآمد است بلكه به زندگی افراد به ویژه جوانان معنا می دهد.
وی درباره محدود بودن فضای فعالیت دانشجویان، اختلاف نسل ها و عدم اعتماد نسل ها به یكدیگر توضیح داد: معلمی در دانشگاه، فراتر از تدریس یك موضوع درسی است چرا كه تربیت و ساخت یك انسان مدنظر است. بنابراین علاوه بر دانش، مهارت های ارتباطی هم نیاز است اما این مساله مورد توجه قرار نمی گیرد.
وی ادامه داد: برخی بر این باورند با یك كارنامه پژوهشی مناسب می توان یك معلم خوب بود. ویژگی های مهارتی برای پذیرش این نقش مورد توجه قرار نمی گیرد. اما اگر بخواهیم از گمشده و حلقه مفقوده نظام آموزشی سخن بگوییم باید به نقش تربیتی اساتید اشاره كنیم. تصور می كنیم، دانشجویان را نمی توانیم تربیت كنیم در حالی كه این گروه به بالاترین سطح تفكر رسیده اند. بنابراین با تعامل مناسب می توان نگرش های خوبی در دانشجویان ایجاد كرد. اما بسیاری از اساتید به تعامل با دانشجویان اعتقادی ندارند.
دكتر حكیم زاده در پایان خاطرشان كرد: به عنوان یكی از اعضای گزینش اساتید دانشگاه تهران اعلام می كنم، برخی از داوطلبان هیئت علمی تنها پژوهش هایشان را ملاك كار قرار می دهند و نسبت به مولفه های مهمی مانند ایجاد تعامل، برقراری ارتباط و مدیریت كلاس بی توجه هستند. با این تفكر روحیه عدم تعلق به صورت غیرمستقیم در سیاست های جذب نیرو ترویج داده می شود، چرا كه یك فارغ التحصیل دانشگاه های خارجی نسبت به فارغ التحصیل از دانشگاه های داخلی برای یك موقعیت شغلی شانس بیشتری دارد. این موضوع باعث می شود تا میزان تمایل به مهاجرت در میان دانشجویان افزایش یابد.
انتهای پیام