به مناسبت هفته ملی جمعیت (24 الی 30 اردیبهشت ماه)/ نگرشی نو به افزایش جمعیت سالمندان:

آیا افزایش جمعیت سالمندان، بحران است؟

دکتر یدالله ابوالفتحی ممتاز متخصص سلامت سالمندان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، گفت: « افزایش جمعیت سالمندان یک کشور، نه تنها بحران نیست، بلکه موفقیت و پیروزی محسوب می شود ».

دکتر ممتاز به مناسبت هفته ملی جمعیت، در گفت وگو با خبرنگار وبدای دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، افزود: به کار بردن واژه هایی مانند "بحران" و "سونامی" برای افزایش جمعیت سالمندی، بسیار ناخوشایند و در واقع، یک نوع تبعیض سنی و کلیشه منفی نسبت به سالمندی است، چرا که افزایش جمعیت سالمندان یک کشور، پیروزی و موفقیت برای آن کشور محسوب می شود و در واقع، نشان می دهد، همه سیستم ها و دستگاه های کشور در حوزه های مختلف بهداشت، درمان، آموزش، امنیت، اقتصاد و...، خوب عمل کردند که افراد جامعه، از طول عمر بیشتر برخوردار شده و به سنین بالاتر رسیدند.

وی ادامه داد: در صورت عدم برنامه ریزی، عدم ارائه خدمات مناسب، عدم در نظر گرفتن مستمری، بیمه های مراقبتی و درمانی برای دوران سالمندی، افزایش جمعیت سالمندی تبدیل به " بحران " می شود.

جمعیت سالمندی حدود 10 درصد جمعیت کشور را تشکیل می دهد

این محقق حوزه سالمندی، با اشاره به وضعیت جمعیتی کشور گفت: « در حال حاضر، حدود 10 درصد از جمعیت ایران، بالای 60 سال و بیشتر سن دارند »، و در مقایسه با سایر کشورها، ایران در بین حدود 200 کشور دنیا، رتبه 110 را دارد که نشاندهنده رتبه سالمندی میانه ایران است.

با افزایش جمعیت، فقط درصد جمعیت سالمندان کمتر می شود

دکتر ممتاز توضیح داد: « اگر بخواهیم جوانی جمعیت داشته باشیم، بسیار عالی است، اما باید در نظر بگیریم که « با افزایش تولد و زیاد شدن جمعیت، از تعداد جمعیت سالمندان کم نمی شود، بلکه فقط درصد آن نسبت به جمعیت کشور، کمتر می شود »، بنابراین نباید از برنامه ریزی برای سالمندان، غفلت کنیم.

وی ضمن اشاره به پیش بینی های سازمان ملل در این خصوص، گفت: در سال 2050 میلادی، 32 درصد از جمعیت ایران را افراد 60 سال و بالاتر تشکیل می دهد که در این صورت باز هم درصد خیلی بالایی نیست.

90 درصد سالمندان سال 2050 میلادی، با سواد هستند

این محقق حوزه سالمندی با اشاره به وضعیت آینده کشور گفت: در آینده هم افزایش جمعیت سالمندی، بحران نیست، چرا که باید در نظر بگیریم، حتی اگر در سال 2050 میلادی، 32 درصد جمعیت کشور را سالمندان تشکیل دهند، سالمندان آن زمان به مراتب سالم تر از سالمندان امروز هستند، مانند سالمندان امروز که نسبت به سالمندان 40-50 سال قبل سالم تر هستند، در حال حاضر امید به زندگی یک فرد 60 ساله، حدود 22-23 است و نشان می دهد که این فرد، حداقل 15 سال دیگر می تواند کار کند، اما 50 سال قبل اینطور نبود و سالمندان فعلی و سالمندان 20-30 سال آینده، نسبت به سالمندان گذشته، فعال تر و متوقع تر هستند.

وی همچنین با اشاره به اینکه حدود 70 درصد سالمندان فعلی کشور، بی سواد هستند، پیش بینی کرد که بیش از 90 درصد سالمندان در سال 2050 میلادی، با سواد و دارای پس انداز و بیمه های بازنشستگی خواهند بود و به عبارتی، سالمندان سال 2050 میلادی نسبت به سالمندان امروز، به مراتب وضعیت مالی بهتری خواهند داشت.

« اولین، مهمترین و اساسی ترین مشکل، نگرش جامعه به موضوع سالمندی است »

عضو هیات علمی دانشگاه در بخش دیگری از صحبت هایش، با بیان مسائل و مشکلات جامعه سالمندی گفت: « اولین، مهمترین و اساسی ترین مشکل، نگرش جامعه به موضوع سالمندی است »، وقتی نگرش جامعه نسبت به جامعه سالمندی، نگرش منفی باشد، باعث می شود که در همه سطوح، این نگرش در تصمیم گیری ها تاثیرگذار باشد، وقتی نگرش افراد جامعه و خانواده ها نسبت به سالمندی، یک نگرش منفی باشد، سالمندان را بیشتر به عنوان یک سربار می بینند، و این نگرش ها باعث می شود، برنامه ها و خدماتی که برای سالمندان در نظر می گیرند، با کیفیت خوبی نباشد.

دکتر ممتاز تاکید کرد: مسئولین باید نسبت به این موضوع، نگرش واقع بینانه و مثبت داشته باشند تا در برنامه ریزی ها، تصمیم گیری ها و اختصاص منابع برای سالمندان، بهتر عمل کنند. از سویی، نگرش منفی جامعه نسبت به سالمند باعث می شود، فرد سالمند از خود بیزار شود، احساس سرباری، احساس ناخوشایند و گاه تنفر نسبت به وضعیت خود داشته باشد که این اصلاح نگرش را باید از دبستان ها آغاز کنیم و برای ارتقای نگرش مثبت در مورد سالمندان و دوران سالمندی، آموزش بدهیم.

وی افزود: ضمن آنکه نیازهای اساسی سالمندان شامل خدمات بهداشت و درمان است، همانطور که گروه های سنی دیگر نیز نیاز به بهداشت و درمان دارند. اگر چه که سالمندان به جای خدمات درمانی، بیشتر نیاز به خدمات توانبخشی دارند.

متخصص سلامت سالمندی، مهمترین و اساسی ترین رکن در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به سالمندان را " تامین تعداد نیروی لازم از متخصصان " برای پاسخگویی به نیاز جمعیت سالمندان دانست و گفت: متاسفانه ما در تربیت نیروهای متخصص برای ارائه خدمات به سالمندان، عقب هستیم.

وی افزود: « در حال حاضر، تعداد افراد متخصص طب سالمندی در کشور، کمتر از 30 نفر است »، یعنی افرادی اکنون در حال ارائه خدمات مراقبتی و درمانی به سالمندان هستند که تخصص لازم برای ارائه این خدمات به سالمندان را ندارند، چون چند سالی است که پذیرش داوطلب برای تخصص " طب سالمندی "، متوقف شده است و باید تربیت نیرو در این زمینه را مجدد راه اندازی کنیم.

دکتر ممتاز تصریح کرد: از سویی، هم اکنون متخصصانی در حوزه سلامت سالمندی، در کشور داریم که جایگاه آنها در وزارت بهداشت، مشخص نیست. برای مثال، متخصصانی با مدارک فوق لیسانس و دکترای تخصصی "سلامت سالمندی" فارغ التحصیل می شوند که می توانند بهترین خدمات تخصصی توانبخشی شناختی را به سالمندان ارائه بدهند، اما در سیستم وزارت بهداشت و سیستم های ارائه دهنده خدمات مراقبتی، جایگاهی ندارند.

وی در بیان نیازهای جمعیت سالمندان، ادامه داد: مساله سوم که در حوزه سالمندی باید مورد توجه قرار بگیرد، مساله " نگهداری سالمندان " است. « اگر چه بهترین مکان برای دوران سالمندی، خانه شخص سالمند می باشد، اما باید پذیرفت که درصدی از سالمندان، نیاز به خانه سالمندی دارند ». در حال حاضر در دنیا، به ازای 18 سالمند، یک تخت در خانه های سالمندان وجود دارد که این رقم، متاسفانه در ایران، یک تخت به ازای بیش از 300 سالمند است. یعنی اگر حتی یک سالمند واقعا نیاز به نگهداری در خانه سالمندان داشته باشد، مجبور است بر خلاف میلش در خانه بماند. بنابراین، نیاز به گسترش تخت ها و مراکز نگهداری در شان و جایگاه سالمندان داریم.

وی افزود: برای حل مشکل کمبود خانه های سالمندان در کشور، بهتر است، خیرین بعد از توجه به مواردی چون مدرسه سازی و یا ایجاد خانه های بهداشت، در حوزه تاسیس خانه های سالمندی وارد شوند تا فرد سالمندی که نیازمند خدمات بستری در خانه سالمندان است، مانند فرد بیماری که در صورت نیاز در بیمارستان بستری می شود، در خانه سالمندان، بستری شود، و این نگرش منفی نسبت به خانه های سالمندان که فکر می کنیم، هر کسی به خانه سالمندان می رود، دارای بچه های ناخلف و ... است، نادرست بوده و در واقع، شرایط ایجاب می کند که گاهی فرد سالمند نیاز به نگهداری در خانه های سالمندان داشته باشد.

بیش از 50 درصد سالمندان توسط اعضای خانواده و اطرافیان خود مورد سوء رفتار قرار گرفته اند

متخصص سلامت سالمندی، از " سالمند آزاری " به عنوان مساله مهم دیگری در این حوزه، سخن گفت و تاکید کرد که برخی افراد جامعه، نحوه درست رفتار و برخورد مناسب با سالمندان را بلد نیستند. طبق تحقیقات انجام شده، « بیش از 50 درصد از سالمندان در خانه های خود، توسط اعضای خانواده و اطرافیان خود مورد سوء رفتار قرار گرفته اند ». حتی استفاده از واژه های بچگانه در برخورد با سالمندان، می تواند بدترین نوع آسیب نسبت به سالمند باشد، چرا که اغلب رفتارهای بچگانه با سالمندان، ناراحت کننده است، اما کسی به آن، توجه نمی کند و یا نمی داند، که باید مورد آموزش قرار بگیرند.

در تامین امکانات شهری و مسکن، به نیازهای دوران سالمندی افراد توجه شود

دکتر ممتاز، حوزه دیگر در مجموعه نیازهای سالمندان را " مسکن مناسب برای سالمندان " ذکر کرد و گفت: سازمان های مسئول که مجوز ساخت و ساز می دهند، باید نگرش بلندمدت در ساخت و سازها داشته باشند، تا خانه ها مناسب دوران سالمندی افراد باشد.

وی افزود: شهرسازی هم از جمله فعالیت هایی است که حتما باید متناسب با نیازهای سالمندان، مورد توجه قرار بگیرد. یعنی، شهر دوستدار سالمند داشته باشیم و مواردی مانند پل هوایی، مناسب سازی شهر برای عبور و مرور سالمندان، مناسب سازی اتوبوس ها برای استفاده این قشر و ... را در نظر بگیریم.

سالمندان، نیازمند احیای طرح شهید رجایی هستند

عضو هیات علمی حوزه سالمندی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی همچنین، بعد مادی زندگی سالمندان را مورد توجه قرار داد و اظهار داشت: بدترین حالت برای یک سالمند که سال ها با قدرت و انرژی زندگی کرده است، این است که در دوران سالمندی، درآمدی نداشته باشد و از نظر مالی نیازمند دیگران باشد. بلکه در این حوزه هم نیاز است، دولت اقداماتی انجام دهد و برای مثال، به جای اینکه یارانه به همه افراد جامعه بدهد، آن را به یک گروه سنی خاص اختصاص بدهد و بنظرم، احیای طرح شهید رجایی نیز می تواند به این بخش کمک کند.

دکتر ممتاز توضیح داد: طرح شهید رجایی، یکی از طرح های درخشان در حوزه سالمندی است که براساس آن، برای افراد بالای 60 سال مستمری در نظر گرفته می شود، اما متاسفانه چند سالی است که اجرای این طرح متوقف شده است، در صورتی که هم اکنون در بسیاری از کشورهای دنیا، بدون اینکه فرد مستخدم رسمی باشد، وقتی به سن 65 سالگی می رسد، حداقل حقوقی را برای او در نظر می گیرند و یک مستمری عمومی برای او برقرار می شود.

در جهت حمایت از سالمندان، به مراقبان و خانواده افراد سالمند، توجه شود

وی، حمایت از مراقبان و خانواده افراد سالمند را نیز در جهت پشتیبانی از سالمندان و رفع نیازهای آنان دانست و گفت: در حال حاضر، یک جمعیت بین 30 تا 60 ساله داریم که این افراد از دو گروه کودکان و سالمندان مراقبت می کنند و در اصطلاح به آنان، نسل ساندویچی گفته می شود. شناسایی افراد این گروه، ارائه خدمات و حمایت از نسل ساندویچی، مانند " کاهش مالیات از آنان، توجه به شرایط این افراد در محیط کار، همچون دادن مرخصی ساعتی و روزانه برای رسیدگی به امور سالمندشان و ... "، از دیگر راه هایی است که می توان به وسیله آن، به سالمندان توجه کرد.

وی در پایان این گفت وگو، خاطرنشان کرد: با توجه به مشکلات مطرح شده و انجام برنامه ریزی های صحیح، می توان دوران سالمندی را به دوران بسیار شیرینی برای سالمندان تبدیل کرد و آنان را مورد تکریم قرار داد.

انتهای پیام/

تهیه و تنظیم خبر: شاهی - نعیمی پور