براساس آمارهای بین المللی، سالانه در جهان 800 هزار نفر به علت خودكشی جان خود را از دست می دهند و این امر سیزدهمین عامل مرگ ومیر در دنیا گزارش شده است. این در حالی است كه بررسی آمارهای خودكشی از سال 96 تا 99 در ایران نشان از افزایش روند این امر دارد كه به نظر می رسد پاندمی كرونا در این افزایش بی تاثیر نبوده است.

به گزارش «روزان»، در حالی روز جمعه 19شهریور روز جهانی مقابله با خودكشی بود كه امسال و در پی بروز پاندمی كرونا در جهان و درگیری اكثر نقاط دنیا با آن، این روز از اهمیت ویژه تری برخوردار است زیرا بررسی ها نشان می دهد بیماری كووید19 و طولانی شدن آن، تاثیر قابل توجهی بر میزان خودكشی خصوصا در بین پرستاران و كادر درمان بیمارستان ها در ایران و جهان گذاشته است.

این گزاره ها درحالی مطرح شده كه یك روان شناس به «روزان» می گوید: «بین اندیشیدن به خودكشی و اقدام به خودكشی طیفی وجود دارد، برخی از افراد افكار خودكشی دارند كه هرگز به آن عمل نمی كنند، بعضی ها روزها و هفته ها و سال ها قبل از اقدام، برای آن برنامه ریزی می كنند و برخی دیگر به طور تكانشی و بدون قصد قبلی به این عمل دست می زنند.»

مردان بیشتر از زنان خودكشی می كنند

الهام پورافروز عوامل مختلفی را در عمل خودكشی دخیل می داند و بیان می كند: «تفاوت های جنسیتی، سن، نژاد، مذهب، وضعیت تاهل، شغل و... در این امر موثر هستند به طوری كه در ایران مردان بیشتر از زنان خودكشی می كنند، این پدیده یكی از سه عامل اصلی مرگ در بین 15 تا 44ساله هاست.»

این دكترای روانشناختی ادامه می دهد: «ازدواج به طور قابل ملاحظه ای خودكشی را كاهش می دهد، مخصوصا اگر فرزندانی هم در خانه وجود داشته باشند. ارقام متعلق به افراد مجرد كه هیچ گاه ازدواج نكرده اند دو برابر بیشتر از خودكشی در افراد متاهل است.»

پورافروز با بیان اینكه پیشگیری از خودكشی به هر تلاشی از سوی سازمان ها، دولت ها، مراكز بهداشت روانی، اتحادیه ها، متخصص، شهروندان و هر شخصی برای كاهش میزان خودكشی گفته می شود، می گوید: «از جمله روش های غیرمستقیم پیشگیری از خودكشی می توان به این موارد اشاره كرد: درمان نشانه های روانی از جمله افسردگی و بهبود روش های مقابله با بحران در افرادی كه به شدت در فكر خودكشی به سر می برند، كاهش شیوع كارهایی كه منجر به برانگیختن افكار خودكشی در فرد می شوند. این تلاش ها باید هم در زمینه روان شناختی و هم دارویی در كنار آگاهی دهی عمومی و ارتقای سطح بهداشت روانی عمومی صورت پذیرند.»

این روانشناس می افزاید: «در واقع می بایست كارهایی كه باعث حفاظت فرد از خودكشی می شوند، همچون حمایت اجتماعی و عاطفی را افزایش و كارهایی كه این خطر را برای فرد ایجاد می كنند، همچون عدم توانایی در برآوردن نیازهای اقتصادی یا دیگر نیازها را كاهش دهیم. خودكشی را نباید تنها یك مشكل پزشكی یا روان پزشكی در نظر گرفت؛ چراكه این مسئله ابعاد گوناگونی دارد.»

كرونا و افزایش روند خودكشی در بین پرستاران 

سخنان این فعال حوزه روان شناختی درحالی است كه یك عضو شورای مركزی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره كشور در این باره به ایسنا می گوید: «یافته ها نشان می دهد روند خودكشی در میان پرستاران بیشتر از جمعیت عمومی است و به طور بالقوه در همه گیری جهانیِ كووید19 در حال افزایش است.»

فریبز درتاج با اشاره به یك بررسی سیستماتیك كه میزان شیوع مشكلات روانی در كاركنان مراقبت های بهداشتی را از دسامبر 2019 تا 12 آوریل 2020 رصد كرده است، عنوان می كند: «این بررسی ها نشان می دهد در بین كاركنان مراقبت های بهداشتی شیوع اضطراب 24.1 تا 67.5درصد، افسردگی 12.1 تا 55.9درصد و استرس 29.8 تا 62.9درصد است و بالاترین میزان فشار روانی مشخص شده در این مرور سیستماتیك در بین پرستاران، كاركنان مراقبت های بهداشتی در خط مقدم، كادر پزشكی جوان تر و كادر درمان در مناطق با میزان بیشتر عفونت بوده است.»

رئیس انجمن روانشناسی تربیتی ایران می افزاید: «پرستاران در دوره پاندمی كووید 19 بیشتر از قبل با مرگ ومیر بیماران و حتی پرسنل بیمارستانی روبه رو هستند و این مسئله می تواند میزان افسردگی و افكار خودكشی را در آنان بیشتر كند چراكه علائم استرس مرتبط با حوادث استرس زا با افسردگی و افكار خودكشی ارتباط مستقیم دارد.»

به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی «در طول همه گیری كووید19 افزایش قابل توجهی در میزان خودكشی، به ویژه در جامعه مراقبت های بهداشتی به وجود آمده است و مطالعات اخیر در چین، ایتالیا و كانادا در مورد افرادی كه با بیماران مبتلا به كرونا كار می كنند؛ نشان از افزایش میزان افسردگی، بی خوابی، اضطراب و PTSD می دهد كه تمامیِ آنها می تواند بر سلامت روانی افراد تأثیر منفی گذاشته و احتمالاً به بحران خودكشی كمك كند.»

افزایش افكار خودكشی در بین پرستاران 

این استاد روانشناسی با اشاره به پژوهشی در ایران كه میزان شیوع افسردگی، اضطراب و افكار خودكشی در پرستاران بیمارستان های ملایر در زمان شیوع كووید 19 را بررسی كرده است، خاطرنشان می كند: «این پژوهش نشان داد 15.38درصد پرستاران از افسردگی متوسط تا شدید و 46.47درصد از اضطراب متوسط تا شدید برخوردار بودند. همچنین 27.56درصد دارای افكار خودكشی بوده و 9.94درصد آمادگی برای خودكشی داشتند.»

به گفته درتاج «علاوه بر این در ایران، یافته های تحقیق «آریان پور» در بین 247پرستار شهر ملایر، قبل از شیوع كووید19 نشان داد، میزان افسردگی خفیف تا متوسط در پرستاران 17.83درصد بوده است كه با مقایسه میزان شیوع افسردگی، اضطراب و افكار خودكشی بر اساسِ پژوهش های قبلی و جدید می توان گفت كه میزان شیوع این مشكلات در دوره كووید19 در پرستاران ایرانی افزایش یافته است.»

سخنان رئیس انجمن روانشناسی تربیتی ایران درحالی است كه امسال روز جهانی پیشگیری از خودكشی با شعاری تحت عنوان «ایجاد امید از طریق اقدام و عمل» نامگذاری شده است. این نامگذاری به طور مشترك از طرف سازمان جهانی بهداشت (WHO) و مجمع بین المللی پیشگیری از خودكشی (IASP) در پاسخ به مسائل روزافزون پدیده خودكشی در سطح جهانی، صورت گرفته است.

برگزاری روز جهانی پیشگیری از خودكشی به دولت ها، سازمان ها، آژانس های دولتی و افراد این فرصت را می دهد تا سطح آگاهی های خود را در مورد خودكشی، بیماری های ذهنی مرتبط با خودكشی و پیشگیری از آن ها افزایش دهند و برای هرچه كاهش دادن آمار مربوط به آن تلاش و همكاری كنند.

رئیس گروه نظارت و هماهنگی دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی بهزیستی كشور به تشریح وضعیت آمارهای خودكشی در ایران و جهان طی سال های گذشته پرداخته و به ایسنا می گوید: «طبق گزارش پزشكی قانونی در سال 99 در ایران 5542نفر جان خود را به دلیل خودكشی از دست دادند حال آنكه در سال 98، 5143نفر خودكشی كردند كه نشان می دهد 399نفر در سال گذشته بیشتر از سال قبل از آن خودكشی كرده اند.»

اقدام به خودكشی 20 برابر خودكشی كامل

حسین اسدبیگی با اشاره به اینكه بیش از 20 برابر خودكشی كامل، اقدام به خودكشی در دنیا گزارش شده است، تصریح می كند: «به این معنی كه در برابر یك نفری كه با خودكشی جان خود را از دست می دهد، 20 نفر اقدام به خودكشی می كنند اما زنده می مانند. همچنین 1.3 درصد از مرگ ومیرهای جهان ناشی از خودكشی است.»

هر 30ثانیه یك نفر در جهان با دستان خودش به زندگی اش پایان می دهد اما با این حال خبر شنیدن خودكشی یك نفر، همیشه تكان دهنده و غم انگیز است. آنچه در این میان از اهمیت زیادی برخوردار است آگاهی بخشی به جامعه در مورد شناسایی عوامل خطر و كمك به افراد برای بازسازی روحیه و ایجاد امیدواری در آنان برای ادامه زندگی است.

اهمیت دانستن باورهای غلط درباره خودكشی

با همه این ها آنچه مهم است این است كه باورهای غلطی در مورد خودكشی وجود دارد و باید به آن ها توجه كرد. به عنوان مثال برخی باورهای غلط این است كه افرادی كه از خودكشی حرف می زنند به آن عمل نمی كنند، خودكشی بدون هشدار رخ می دهد، تمام آن هایی كه خودشان را می كشند افسرده هستند، افرادی كه می خواهند با وسایل ساده خودشان را بكشند، در كشتن خود جدی نیستند.

از طرفی، وقتی یكی از اطرافیان یا عزیزان مان بیش از حد مرگ اندیش می شود یا در مورد آن صحبت می كند، یا اگر از نظر یا تصمیمی درباره خودكشی حرف می زند، یا ابراز ناامیدی می كند و می گوید كاش هیچ وقت به دنیا نمی آمدم، باید آن ها را جدی گرفت و با كمك گرفتن از روانشناسان و روانپزشكان دست به اقدام موثر و مثبت زد.

بسیاری از خانواده ها فكر می كنند اگر در این زمینه ها سكوت كنند، به نوعی كمك كرده اند. اما اگر فرد احساس كند كه توسط دیگران فهمیده می شود و در مورد او دورادور قضاوت نمی شود، در بهبود حالش موثر خواهد بود و همه این موارد باید مودر توجه قرار بگیرد و سازمان یا نهادی باشد كه به خانواده ها به ویژه والدین گوشزد كند نه اینكه سرپوش گذاشته شود چراكه بدآموزی دارد. دیدگاهی كه به نظر می رسد هنوز در میان مسئولان وجود دارد چراكه از تریبون های عمومی صحبتی درباره خودكشی نمی شود درحالی كه آموزش در بسیاری از زمینه ها لازمه داشتن جامعه سالم با افرادی دارای سلامت روان است.