تهران- ایرنا- رییس جمهوری و رییس شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه «سند ملی حقوق كودك و نوجوان» را كه در جلسه 806 مورخ 1397/01/21 شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید، برای اجرا ابلاغ كرد.
به گزارش روز دوشنبه ایرنا از مركز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، كودكان و نوجوانان سرمایه های جامعه هستند و جایگاه آنان در دیدگاه اسلامی بسیار متعالی است.
در طول چند دهه اخیر، موضوع حقوق كودك در عرصه بین المللی نیز محور توجهات نهادهای بین المللی و دولت ها قرار گرفته است. تدوین و تصویب «كنوانسیون حقوق كودك» حاكی از دغدغه جامعه بین المللی در زمینه حقوق كودك است كه جمهوری اسلامی ایران نیز به این پیمان نامه بین المللی به طور مشروط ملحق شده است.
با توجه به عدم تعیین شروط و ضرورت سندی واحد كه با یكپارچگی و انسجام، اصول سیاست ها و مبانی حقوقی كودك در ابعاد تربیتی، فرهنگی، بهداشتی، قضایی و حقوقی موجب وفاق و وحدت نظر مسئولین و نظام اسلامی شود و در چارچوب اقدام ملی 34 از راهبرد كلان سه نقشه مهندسی فرهنگی كشور مبنی بر «تدوین سند ملی كودك و نوجوان مبتنی بر آموزه ها و معارف اسلامی» و برای ارائه الگوی اسلامی– ایرانی در حوزه حقوق كودك و نوجوان؛ این سند به تصویب رسید.
متن مصوبه «سند ملی حقوق كودك و نوجوان» به شرح ذیل است:
مجلس شورای اسلامی
قوه قضائیه
هیأت وزیران
نهاد ریاست جمهوری
وزارت امور خارجه
وزارت آموزش و پرورش
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی
دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی
كلیه دستگاه ها و نهادهای ذی ربط
مصوبه «سند ملی حقوق كودك و نوجوان» كه در جلسه 806 مورخ 1397/1/21 شورای عالی انقلاب فرهنگی و بنا به پیشنهاد مورخ 1393/11/04 شورای فرهنگی و اجتماعی زنان و خانواده، به تصویب رسیده است، به شرح ذیل برای اجرا ابلاغ می شود:
كلیات
كودكان و نوجوانان سرمایه های جامعه هستند و جایگاه آنان در دیدگاه اسلامی بسیار متعالی است.
آموزه های اسلامی تمام زوایای حقوق كودكان چه پیش از تولد و چه پس از آن را در ابعاد فرهنگی، آموزشی، تربیتی، اجتماعی، اقتصادی و حقوقی تبیین كرده و در راستای حقوق خصوصی و حقوق كیفری ایشان ابوابی را مطرح نموده است.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، قانونگذار با عنایت به تعالیم اسلام و اهمیت دوران خردسالی به موضوع حقوق كودكان به طور خاص توجه كرده است.
در این راستا قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، جهت گیری هایی اساسی در زمینه های مختلف، از جمله آموزش و پرورش رایگان و همگانی در همهی سطوح، به ویژه برای كودكان را مطرح كرده است. اهمیت حقوق كودك و اهتمام ویژه جمهوری اسلامی ایران جهت رعایت آن در اسناد بالادستی نظام نیز مشاهده می شود. (1)
در طول چند دهه اخیر، موضوع حقوق كودك در عرصه بین المللی نیز محور توجهات نهادهای بین المللی و دولت ها قرار گرفته است. تدوین و تصویب «كنوانسیون حقوق كودك» حاكی از دغدغه جامعه بین المللی در زمینه حقوق كودك است كه جمهوری اسلامی ایران نیز به این پیمان نامه بین المللی به طور مشروط ملحق شده است.
با توجه به عدم تعیین شروط و ضرورت سندی واحد كه با یكپارچگی و انسجام، اصول سیاست ها و مبانی حقوقی كودك در ابعاد تربیتی، فرهنگی، بهداشتی، قضایی و حقوقی موجب وفاق و وحدت نظر مسئولین و نظام اسلامی شود و در چارچوب اقدام ملی 34 از راهبرد كلان 3 نقشه مهندسی فرهنگی كشور مبنی بر «تدوین سند ملی كودك و نوجوان مبتنی بر آموزه ها و معارف اسلامی» و برای ارائه الگوی اسلامی– ایرانی در حوزه حقوق كودك و نوجوان؛ این سند به تصویب رسید.
مقدمه
با اعتقاد به توحید و شریعت مقدس اسلام و با عنایت به توجه ویژه اسلام به فرزند آوری مسلمانان، طهارت نسل و تربیت نیكوی كودكان و رشد و تكامل مادی و معنوی ایشان و با اعتقاد به اینكه خانواده به عنوان ركن اصلی جامعه در پرورش و رشد جسمی و روحی، عاطفی و معنوی كودك دارای مسئولیت اولیه و اساسی است و باید از حمایت ها و مساعدت های لازم دولت برای تربیت آینده سازان جامعه اسلامی برخوردار شود؛ سند ملی حقوق كودك و نوجوان منطبق با دیدگاه اسلام به شرح مواد ذیل اعلام می شود:
ماده 1- تعاریف
رشد: رسیدن به مرتبه ای از حیات كه نوجوان قادر به تشخیص مصالح و منافع خود و درك حسن و قبح عمل خود باشد.
بلوغ: رسیدن به مرحله ای كه علائم ثانویه جنسی ظاهر می شود.
قوانین و مقررات: در این سند منظور قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران است.
مصلحت و غبطه: جلب منفعت
سرپرست قانونی: فردی كه مطابق قانون سرپرستی كودكی را بر عهده دارد یا سازمان های عمومی متكفل امور صغار و ایتام مانند اداره سرپرستی موضوع قانون حمایت از كودكان و نوجوانان بدسرپرست و بی سرپرست
استاندارد: حداقل شرایط ضروری و لازم در امكانات برابر تعاریف سازمان های متولی متناسب با فرهنگ دینی و ملی
عدالت بهداشتی- درمانی: دسترسی به خدمات و امكانات بهداشتی ـ درمانی برای همگان بدون تبعیض در جنسیت، جایگاه اقتصادی یا اجتماعی، منطقه جغرافیایی یا ...
رفتارهای حرام جنسی: رفتارهای جنسی غیرمجاز طبق شرع یا قانون مانند خودارضایی، زنا، رابطه جنسی با هم جنس
اختلالات جنسی: بیماری ناشی از كاركرد ناسالم ارگانها یا غدد جنسی كه منجر به عدم هماهنگی بین هویت جنسی و اندامهای جنسی می شود.
مالكیت آثار فكری: حق دارا بودن حقوق مادی و معنوی محصولات فكری مانند حق اختراع یا اكتشاف یا تألیف
اهلیت قانونی: صلاحیت قانونی برای داران بودن حق و اِعمال حق از جمله مالكیت بر اموال و تصرف در آن
مسئولیت كیفری: انتساب جرم به مرتكب رفتار مجرمانه و لزوم اعمال مجازات و اقدامات بازدارنده
مسئولیت مدنی: لزوم جبران خسارات ناشی از اعمال ارتكابی
معاضدت حقوقی و قضایی: كمك و مساعدت به متهمین و مجرمین در دفاع از خود و برخورداری از محاكمه و تحمل مجازات عادلانه، تعویق صدور حكم، تعلیق اجرای مجازات، عفو و تخفیف مجازات یا استرداد مجرمین
اقلیت های دینی شناخته شده در قانون اساسی: ادیان شناخته شده در اصل 13 قانون اساسی
احوال شخصیه: طلاق، نكاح، ارث، وصیت و مانند آن
ماده 2-كودك و نوجوان
از نظر سند حاضر، منظور از كودك هر انسانی است كه به سن بلوغ نرسیده باشد و منظور از نوجوان فرد بالغی است كه براساس قانون به رشد عقلی متناسب با حق و تكلیف ویژه خود نرسیده است. این تعریف شامل افراد بالغ محجور نمی شود.
ماده 3- حق حیات و بقا
1. حیات موهبتی الهی است كه باید از آغاز تشكیل جنین مورد حمایت قرار گیرد. هیچ كس نباید به حق حیات و سلامت جنین، كودك و نوجوان تعرض نماید و باید برای پیشگیری و مقابله با این تعرض اقدامات لازم صورت پذیرد.
2. دولت موظف است تمهیدات و تدابیر لازم برای فرزندآوری و سلامت باروری را فراهم آورد.
3. سقط جنین ممنوع است مگر درصورت به خطر افتادن حیات مادر؛ یا قبل از چهارماهگی با وجود حرج در صورت حفظ جنین، به تشخیص مراجع ذیصلاح و براساس قوانین.
ماده 4- حق هویت
كودك از بدو تولد حق نام شایسته، ثبت تولد نزد مراجع ذی ربط، تابعیت، شناخت والدین و بستگان نسبی، سببی و رضاعی خود را دارد.
دولت وظیفه دارد بر حفظ حق نسب كودك در ولادت های ناشی از روش های نوین باروری (از قبیل: تلقیح مصنوعی، رحم جایگزین، اهدای جنین و ...) نظارت نماید.
طفل متولد از رابطه ی خارج از نكاح و نیز كودك دارای نسب ناشناس در چارچوب شرع دارای حقوق مندرج در این سند است.
كودك و نوجوان حق آشنایی با ارزش ها و نقشهای جنسیّتی خویش را دارا است و باید به او برای پاسداری از این ارزشها كمك شود.
كودك و نوجوان حق آشنایی و حفظ هویتِ اسلامی و ایرانی از جمله زبان و خط فارسی را دارد.
كودك و نوجوان در استفاده از زبان، گویش، پوشش و اجرای آداب و سنت های قومی و محلی با رعایت موازین اسلامی، قوانین و انسجام ملی آزاد است.
هویت دینی كودك تابع دین رسمی والدین می باشد و در صورتی كه یكی از والدین مسلمان بود دین كودك تابع دین او خواهد بود.
ماده 5- حقوق خانوادگی
دولت موظف است برای بهره مندی كودك و نوجوان از خانواده مشروع، قانونی و شایسته كلیه اقدامات و حمایت های لازم را انجام داده و از خانواده در مقابل زمینه های بروز ضعف، نابسامانی و از هم پاشیدگی، حفاظت كند و در قالب ظرفیت ها و منابع خویش، از تأمین مراقبت و رشد كودك و نوجوان در خانواده، حمایت نماید.
حضانت كودك و نوجوان بر عهده والدین بوده و در صورت فقدان یكی از آنها بر عهده دیگری است. دولت موظف به اتخاذ تدابیر و انجام اقدامات لازم در این امر می باشد.
كودك و نوجوان حق «با خانواده بودن» را دارد و نباید از خانواده خود جدا شود مگر در مواردی كه با تشخیص دادگاه صالح و با رعایت مصلحت و غبطه او، بودن در خانواده مخلّ سلامت جسمانی یا روانی و یا موجب انحراف اخلاقی وی باشد. در مواردی كه خانواده فاقد شرایط مناسب برای نگهداری و رشد كودك یا نوجوان است دولت موظف است با تدابیر شایسته و به موقع نسبت به رفع مشكل خانواده اقدام نماید.
برای سرپرستی از كودكان و نوجوانان بی سرپرست و یا دارای سرپرست فاقد صلاحیت، بستگان صالح، خانواده های داوطلب دارای صلاحیت و نهادهای صالح اجتماعی به ترتیب دارای اولویت می باشند. در هر صورت رعایت غبطه و مصلحت كودك و نوجوان با حمایت و نظارت دولت و دادگاه صالح لازم است.
كودك و نوجوان حق ملاقات و ارتباط با والدین و بستگان خویش را دارد، مگر در مواردی كه اعمال چنین حقی منافی غبطه و مصلحت او باشد. در مواردی كه بنا بر حكم دادگاه صالح جداسازی وی از والدین یا یكی از آنها ضروری باشد، او از این حق محروم نخواهد بود مگر در مواردی كه این امر سلامت جسمی، روانی و اخلاقی كودك یا نوجوان را به مخاطره اندازد.
والدین باید كودك و نوجوان را نسبت به برقراری ارتباطات شایسته خانوادگی و اجتماعی از جمله روابط صمیمی با خواهر و برادر و سایر بستگان هدایت نمایند.
كودك و نوجوان در احترام به والدین، اطاعت از دستورات مشروع آنها و رفتار نیكو با سایر اعضای خانواده با توجه به میزان رشد، مسئول می باشند.
كودك و نوجوان حق بهره مندی از محبت و رفتار شایسته والدین به نحو عادلانه و متناسب با نیازهای مراحل رشد عاطفی را دارد. دولت موظف به اتخاذ تدابیر لازم و برنامه های آموزشی در این باره می باشد.
والدین یا سرپرست قانونی باید كودك و نوجوان را با مراعات مصالح و منافع او و در پرتو ارزش های اخلاقی و احكام شرعی متناسب با مراحل مختلف رشد فكری، روانی و عاطفی او و منطبق با هویت جنسیتی وی، با همكاری یكدیگر تربیت نمایند و زمینه ها و عوامل مؤثر در ایجاد رذائل اخلاقی را در خانواده از بین ببرند.
والدین باید كودك و نوجوان را برای بالندگی و خودكفایی و نیز مسئولیت پذیری متناسب با رشد فكری او تربیت نمایند.
والدین در تربیت كودك و نوجوان از حق اعمال نظارت و دخالت بر رفتار او برخوردار بوده و حق دارند با استفاده از شیوه های تشویقی و در موارد لزوم بازدارنده با رعایت مصلحت و در چارچوب ضوابط شرعی عمل نمایند.
ماده 6- حقِ سلامت
كودك و نوجوان از حق سلامت جسمی و روانی و نیز بهره مندی از استاندارد بهداشت و زندگی سالم و تسهیلات لازم برای درمان بیماری و توانبخشی برخوردار است.
والدین و دولت باید در جهت مراقبت های دوران بارداری و حفظ سلامت جنین و جلوگیری از تعرض و آسیب به آن اقدامات شایسته را به عمل آورند.
كودكان و نوجوانان را نمی توان موضوع تحقیق و آزمایش های پزشكی قرار داد، مگر در صورت نیاز برای سلامت و حیات آنان با رعایت ِموازین پزشكی، حقوقی و اخلاقی و رضایت ولی یا سرپرست قانونی وی. تا زمانی كه می توان آزمایشهای پزشكی را روی بزرگسالان انجام داد، نباید روی كودك و نوجوان این آزمایش ها انجام پذیرد.
دولت موظف است برای برخورداری كودكان و نوجوانان از تسهیلات بهداشتی و خدمات درمانی استاندارد، به منظور پیشگیری از بیماریها و درمان بیماریهای جسمی و اختلالات روانی، اقدامات ذیل را به عمل آورد:
الف) پیش بینی و اجرای برنامه های لازم برای كاهش میزان مرگ و میر نوزادان و كودكان.
ب) پیشگیری از ابتلای كودكان به بیماریهای ارثی یا خطرناك از طریق مشاوره و انجام آزمایش پزشكی قبل از ازدواج وتقویت مراكز مشاوره ژنتیك.
ج) تأمین مراقبت پزشكی پیشگیرانه، كنترل بیماری و سوء تغذیه و نیز فراهم نمودن مراقبت بهداشتی لازم برای مادران در دوران بارداری، زایمان و شیردهی.
د) ارتقای آگاهی والدین در خصوص رفتارهای خطرناك آنان برای سلامت كودك و نوجوان از جمله مصرف مواد مخدر و مسكرات و دیگر مواد مضر.
ه) ترویج تغذیه نوزادان با شیر مادر.
و) پیشگیری از معلولیت و بیماری كودكان از طریق واكسیناسیون، شناسایی زودهنگام و پیشگیری از پیشرفت آنها و در صورت امكان درمان آنها.
ح) اقدامات لازم برای كاهش حوادث و مخاطرات نسبت به كودكان و نوجوانان و توجه به ایمنی آنان در محیط خانه، مراكز نگهداری و آموزشی و اجتماع.
ط) مبارزه با سوءتغذیه و بیماریها در چارچوب مراقبت های بهداشتی اولیه از طریق استفاده از فناوری روزآمد و فراهم نمودن مواد غذایی مقوی و حلال، آب آشامیدنی سالم، هوای سالم و مقابله با خطرات ناشی از آلودگی محیط زیست.
ی) حمایت حقوقی و قضایی از زنان شاغل باردار و شیرده و ایجاد تسهیلات شغلی متناسب با مسئولیت های مادری
ك) حمایت ویژه از كودكان و نوجوانان دارای بیماریهای خاص.
ل) توسعه عدالت بهداشتی ـ درمانی برای تضمین سلامت كودكان و نوجوانان در سراسر كشور
هر كودك و نوجوان حق دارد در یك محیط سالم زندگی نماید. دولت و جامعه باید تمام اقدامات لازم را جهت حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست سالم برای نسل كنونی و نسلهای آتی به عمل آورند.
كودك و نوجوان از حق عفت و سلامت جنسی از طریق حفظ حریمهای جنسی و جلوگیری از دسترسی به محرك های جنسی، محافظت از او در مقابل تعرضات جنسی، پیشگیری از رفتارهای حرام جنسی و درمان اختلالات جنسی بهره مند می باشد.
كودكان در آستانه بلوغ، از حق آگاهی از احكام شرعی و فراگیری مهارت های مرتبط با بهداشت جنسی در چارچوب موازین شرعی و اخلاقی، متناسب با جنسیت خود برخوردارند. خانواده و دولت وظیفه دارند با رعایت حریم های جنسی و عفاف از هوشیارسازی زودهنگام غریزه جنسی آنان پیشگیری كنند.
كودكان و نوجوانان معلول جسمی و ذهنی، حق بهره مندی از پرورش استعدادها و توانمندی ها و تسهیل مشاركت فعال و مؤثر در عرصه زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی را دارند.
دولت موظف است امكانات و مراقبت های ویژه برای كودكان و نوجوانان معلول را متناسب با نوع معلولیت و استطاعت والدین یا سرپرست آنها، با رعایت احترام به كرامت انسانی و با توجه به منابع موجود تأمین و برنامه ریزی نماید؛ به نحوی كه این كودكان و نوجوانان به صورت مؤثر به آموزش، تربیت، تفریح و سرگرمی، خدمات بهداشتی، مراقبتی، درمانی، خدمات توانبخشی، آمادگی برای اشتغال و رسیدن به استانداردهای زندگی و حضور فعال اجتماعی دسترسی داشته باشند.
ماده 7- حق تفریح، بازی و ورزش
كودك و نوجوان حق دارد متناسب با سن و جنس خود از تفریح، بازی و ورزش كه زمینه رشد جسمی، روانی، اجتماعی، اخلاقی و معنوی او را فراهم آورده و متناسب با فرهنگ ملی و اسلامی باشد برخوردار شود.
كودك و نوجوان حق دارد از اسباب بازیهای استاندارد مطابق با نیازمندی های خود و توانمندی سرپرست قانونی خویش بهره مند شود.
كودك و نوجوان از حق دسترسی به امكانات و فضاهای بازی، ورزش و تفریح امن و استاندارد برخوردار است. دولت موظف است در این باره، زمینه ها و بسترهای مناسب را به ویژه برای اوقات فراغت فراهم آورد.
ماده 8- حقوق فرهنگی، آموزشی و تربیتی
تربیت و آموزش صحیح، حق كودك و نوجوان است و مسئولیت آن بر عهده والدین یا سرپرست قانونی و نیز دولت است و شامل موارد ذیل می شود:
الف) تأمین سلامت معنوی، تقویت شناخت و ایمان به خداوند، آموزش قرآن و اعتقادات و تثبیت آموزه های دین اسلام؛
ب شناخت و تقویت فضائل اخلاقی مبتنی بر تقوای الهی و مصونیت از انحرافات اعتقادی و ناهنجاری های فرهنگی و اخلاقی؛
ج) آموزش احكام و آداب زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی مبتنی بر آموزه های دینی؛
د) كسب مهارت های لازم برای داشتن زندگی مسئولانه در جامعه همراه با احترام به ارزش های مذهبی و ملی؛
هـ) شناخت ارزش ها و هنجارهای مربوط به محیط زیست و استفاده بهینه از آن؛
دولت موظف است در راستای تأمین حقوق آموزشی، تربیتی و فرهنگی كودكان و نوجوانان اقدامات ذیل را به عمل آورد:
الف) دسترسی به آموزش رایگان از دوره ابتدایی تا پایان دوره متوسطه و مقابله با محرومیت از تحصیل یا اجبار به ترك آن؛
ب) تسهیل دستیابی كودك و نوجوان به امكانات و ابزار نوین علمی و آموزشی؛
ج) فراهم نمودن فرصت برای كودكان و نوجوانان جهت كشف استعدادها و شناسایی و پرورش كودكان و نوجوانان دارای استعداد درخشان در زمینه های گوناگون؛
د) تأسیس، گسترش و تقویت امكانات و مراكز فرهنگی مختص كودك و نوجوان با رعایت ضوابط اسلامی؛
هـ) ایجاد و گسترش رشته های تخصصی مرتبط با كودكان و با تأكید بر مبانی اسلامی ـ ایرانی در مراكز آموزش عالی حوزوی و دانشگاهی؛
و) ارائه محتواهای آموزشی و تربیتی برای والدین و مربیان كودك و نوجوان
كودك و نوجوان حق دسترسی به اطلاعات، به ویژه اطلاعات مربوط به سلامت جسمی، روانی و رشد اخلاقی و معنوی متناسب با سطح درك خویش را دارد و در این خصوص دولت موظف به انجام اقدامات زیر است:
الف) حمایت از تولید محصولات علمی و فرهنگی برای آنها یا مرتبط با آنان به ویژه در رسانه های جمعی و گسترش فرهنگ مطالعه مفید در كودكان؛
ب) تأسیس و حمایت از كتابخانه ها و مراكز پرورش و رشد كودك و نوجوان و بهره گیری از ظرفیت مساجد و دیگر مراكز دینی در راستای تأمین حقوق تربیتی آنان؛
ج) بهره گیری هدفمند و مناسب از همكاری های داخلی و بین المللی در تولید، تبادل و انتشار مطالب مفید برای كودكان و نوجوانان به ویژه از منابع اسلامی؛
د) توجه خاص به نیازهای زبانی كودكان با در نظر گرفتن تفاوت های زبانی؛
هـ) تشویق رسانه های جمعی بر توجه خاص به نیازهای مربوط به كودكان و نوجوانان دارای نیازهای خاص مانند معلولین یا ایتام؛
و) حمایت و مراقبت از كودكان و نوجوانان در برابر اطلاعات، محصولات و آثار مضرّ به سلامت جسمی، روانی، اخلاقی یا معنوی آنان و تهیه راهنمای مناسب در این باره؛
كودك و نوجوان از حق شركت در اجتماعات و مجامع اعم از عبادی، فرهنگی و سیاسی در چارچوب قانون و شرع برخوردار است.
هر كودك یا نوجوان از مالكیت آثار فكری خود از جمله دستاوردهای علمی، ادبی و هنری خویش برخوردار است.
ماده 9- حقوق اقتصادی
كودك از زمان انعقاد نطفه، از حقوق مالی برخوردار است و مالكیت وی مشروط بر این است كه زنده متولد شود و حق تصرف وی در اموال و حقوق مالی خود مشروط به اهلیت قانونی است.
تأمین هزینه های لازم و متعارف كودك و نوجوان از طریق حلال بر عهده ولی یا سرپرست قانونی او است در صورتی كه وی دارای تمكن مالی باشد ولی قهری می تواند با رعایت مصلحت او هزینه های مزبور را از اموال وی اخذ نماید و دولت باید اقدامات قانونی و حمایتی مؤثر درخصوص التزام والدین یا سرپرست قانونی او به ایفای این تعهدات را اتخاذ كند. در مواردی كه كودك یا نوجوان و مسئول تأمین هزینه های وی فاقد تمكن مالی باشند دولت موظف به حمایت از آنان است.
كودك و نوجوان از حق تربیت اقتصادی از قبیل: آشنایی با قوانین و احكام شرعی، تقویت روحیه احسان و انفاق به نیازمندان، فراگیری الگوی مصرف، حرفه آموزی متناسب با سن، جنسیت و سایر شرایط خود برخوردار است.
كودك و نوجوان از حق تأمین اجتماعی برخوردارند. دولت موظف است امكانات و شرایط لازم برای تأمین این حق را فراهم نماید.
اشتغال كودك قبل از رسیدن به سن قانونی كار ممنوع است.
نوجوان پس از رسیدن به سن قانونی كار متناسب با سن، جنسیت و توانایی با اذن ولی و سرپرست قانونی، از حق اشتغال برخوردار است. اشتغال او در هر گونه كار خطرناك یا كاری كه از تحصیل وی ممانعت كند یا مضر به سلامتی یا رشد جسمی یا روانی او باشد ممنوع است و باید از شرایط كار مناسب و دریافت دستمزد عادلانه برخوردار باشد.
ماده 10- حقوق قضایی
كودكان و نوجوانان بدون لحاظ جنسیت، قومیت، موقعیت اجتماعی یا اقتصادی خود یا خانوادهی خویش در برابر قانون مساوی هستند.
كودك قبل از رسیدن به سن بلوغ فاقد مسئولیت كیفری است. لیكن در صورت ضرر رساندن به دیگران دارای مسئولیت مدنی است.
نوجوان نسبت به هر گونه محرومیت از آزادی از قبیل احضار، جلب، بازداشت، حبس، از مصونیت برخوردار است مگر به موجب قانون و در محدوده قانون.
نوجوانی كه متهم به ارتكاب بزه شود، در راستای دادرسی عادلانه از حقوق زیر برخوردار است:
الف) اصل بر برائت او است مگر آنكه فعل یا ترك فعل ارتكابی وی طبق قانون، بزه بوده و مطابق با قانون نیز به اثبات برسد؛
ب) حق اطلاع یافتن سریع از اتهامات وارده به صورت مستقیم یا از طریق والدین و سرپرست قانونی؛
ج) حق برخورداری از ضابط ویژه كودكان و نوجوانان؛
د) حق رسیدگی به اتهام توسط مقام یا مرجع قضایی تخصصی با حضور وكیل و با برخورداری از معاضدت حقوقی و قضایی و رایگان بودن این خدمات در صورت فقدان تمكن مالی؛
ه) عدم اجبار به ادای شهادت و اعتراف به ارتكاب جرم؛
و) غیرعلنی بودن كلیه مراحل رسیدگی و محرمانه بودن اطلاعات مرتبط با پرونده؛
نوجوانی كه محكوم به ارتكاب بزه شود مطابق قانون مجازات خواهد شد و از حقوق زیر نیز برخوردار است:
الف) امكان اعتراض به رأی و تجدیدنظر خواهی(قبل از محكومیت نهایی)
ب) بهره مندی از مراكز اصلاح و تربیت استاندارد و برخورداری از آموزش، پرورش و رفتار مطابق با كرامت انسانی و متناسب با مقتضیات و شرایط سنی؛
ج) ارتباط با اعضای خانواده و نیز قیم و سرپرست از طریق ملاقات، تماس تلفنی و نامه نگاری مگر اینكه طبق قانون، این امر، خلاف مصلحت او باشد؛
ماده 11- حق امنیت
كودك از بدو تولد در برابر تمام اشكال استثمار و سوء استفاده مصونیت دارد. تحقیر، شكنجه بدنی و روانی او ممنوع است.
در حمایت از امنیت كودك و نوجوان باید تدابیر ذیل انجام پذیرد:
الف) پیشگیری و مقابله با ربوده شدن، فروش و یا قاچاق كودكان و نوجوانان به هر شكل و یا با هر هدف؛
ب) پیشگیری و مقابله با تكدی گری كودكان و نوجوانان؛
ج) پیشگیری و مقابله با استفاده كودكان و نوجوانان از مواد مخدر، روانگردان ها، مسكرات و مواد مضر و یا به كارگیری آنان در تولید، قاچاق، ترویج و یا خرید وفروش و یا نگهداشت آن؛
د) پیشگیری و مبارزه با جرائم جنسی علیه كودك یا نوجوان و ارائه آثار مستهجن به او از جمله از طریق فضای مجازی یا استفاده از او برای تهیه، توزیع، فروش و نگهداری این آثار؛
ه) تشدید مجازات افراد ترغیب كننده، آموزش دهنده یا به كارگیرنده كودكان و نوجوانان به انواع جرائم
كودكان و نوجوانان قربانی تمام اشكال استثمار و سوءاستفاده، برای تسریع بهبود جسمی و روحی و تسهیل بازگشت به زندگی سالم اجتماعی از حق بهره مندی از اقدامات لازم متناسب با نظام تعلیم و تربیت اسلامی برخوردارند.
در جنگ ها و مناقشات مسلحانه؛ خانه، خانواده، مدارس، محل تجمع و نگهداری كودكان مانند مهد كودك ها یا مدارس دارای مصونیت می باشند؛ و در حملات نظامی و بلایای طبیعی باید از كودكان و نوجوانان حمایت ویژه به عمل آید.
استفاده از كودكان در مناقشات مسلحانه ممنوع می باشد.
كودكان و نوجوانان آواره، پناهنده، مهاجر و فاقد تابعیت باید در چارچوب قانون مورد حمایت قرار گیرند.
ماده 12- حق كودكان اقلیت های دینی
كودكان و نوجوانان متعلق به اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی، حق آزادی انجام مراسم و تعلیمات دینی و امور مربوط به احوال شخصیه بر طبق آیین خود در محدوده قانون را دارا می باشند.
ماده 13-
الف) كلیه دستگاه های مرتبط با امور كودكان و نوجوانان بر حسب وظایف دستگاهی و سازمانی باید با اتخاذ تدابیر قانونی، تصمیمات و برنامه ریزی راجع به آنان، مواد مندرج در این سند را اعمال نمایند.
ب) این سند مبنای معرفی و تبیین جایگاه كودكان و نوجوانان در نظام جمهوریاسلامیایران در مجامع بین المللی قرار می گیرد و از تاریخ تصویب، مفاد مرتبط با كودكان و نوجوانان در معاهدات بین المللی در راستای این سند قابل اجراست و قوانین و برنامه های مغایر نیز باید اصلاح شود.
ماده 14- این سند مشتمل بر كلیات، مقدمه و 14 ماده در جلسه 806 مورخ 1397/1/21 شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید.
سید ابراهیم رئیسی
رییس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی
برچسب ها
- انقلاب اسلامی ایران
- سید ابراهیم رییسی
- كودك
- سیدابراهیم رییسی رییس جمهوری
- شورای عالی انقلاب فرهنگی
- حقوق كودك