عضو دبیرخانه كشوری گروه آموزشی مشاوران وزارت آموزش و پرورش معتقد است كه كاهش سرمایه روانی و اجتماعی دانش آموزان از تبعات پاندومی كرونا و تعطیلی مدارس و آموزش های غیرحضوری است.

به گزارش قدس آنلاین، زهرا مستدام افزود: نزدیك به دو سال از شیوع كرونا در سراسر جهان گذشته و این پاندمی آثار و نتایج متعددی را به ویژه برای جامعه آموزشی كشور به همراه داشته است.

وی تصریح كرد: تعطیلی بسیاری از رویدادهای اجتماعی، مدارس و مراكز آموزشی و ادامه این گونه تعلیم و یادگیری به صورت غیرحضوری در بستر فضای مجازی از مهمترین تاثیرات این پاندمی به شمار می رود كه خود تبعات متعددی را برای مدرسان، دانش آموزان و همچنین والدین به دنبال داشته است.

مستدام ادامه داد: با تداوم آموزش غیرحضوری، كودكان و نوجوانان برخی از مهمترین لحظات زندگی همچون دیدارهای دوستانه و چهره به چهره را از دست داده و برای كسب آرامش و توازن، برقراری ارتباطات اجتماعی و دوستانه را از طریق راهكارهای جایگزین دنبال كردند.

این مشاور با اشاره به خلاقیت كودكان و نوجوانان افزود: دانش آموزان در برقراری این ارتباطات با بهره گیری از خلاقیت كودكانه شیوه های متعددی را در بستر فضای مجازی یافته، اما دسترسی بی وقفه و مداوم به شبكه های اجتماعی، رسانه های اجتماعی و صفحات مجازی در حد افراط نیز سطح اضطراب این جمعیت را افزایش داد.

وی با اشاره به برخی از مكالمات والدین و فرزندان ادامه داد: امروزه برخی از عبارات نظیر «چقدر سرت تو گوشی هست، نمی خوای درس بخونی، نمی خوای بخوابی» از جانب پدر و مادر و «باز گیر دادید به من، نمی تونم یك روز راحت باشم» از جانب فرزندان به دفعات شنیده می شود.

مستدام تصریح كرد: كودكان و نوجوانان نزدیك به دو سال شرایط رنج آور را تجربه كرده و باتوجه به بازه سنی باید بتوانند این غم و اندوه، احساس نگرانی و عواطف و احساسات ناخوشایند را بروز داده و مدیریت كنند، در غیر این صورت عواطف با مكانیزم مقابله ای منفی مدیریت می شوند.

وی افزود: این مكانیزم با ناتوانی برای تفكیك احساسات اعم از غم و اندوه، خشم، نگرانی و همچنین ناتوانی برای بروز این عواطف متجلی می شود. در حقیقت دانش آموز درك صحیحی از این عواطف نداشته و نمی تواند در رابطه با احساسات شخصی گفت گو و آن را به دیگران انتقال دهد.

مستدام خاطرنشان كرد: گوشه گیری افراطی به عنوان یكی دیگر از نشانه های اصلی این مكانیزم مقابله ای شناخته شده كه سبب می شود، دانش آموزان ساعاتی طولانی را در اتاق خود گذرانده و وابسته به فضاهای مجازی شوند، تمایل به برقراری ارتباطات اجتماعی در دنیای واقعی نداشته و اغلب تنها باشند. در این شرایط عمدتا یك انفصال بین والدین و فرزندان هم اتفاق می افتد.

وی عدم مراقبت از خود را یكی دیگر از مولفه های این مكانیزم عنوان كرد و افزود: مراقبت از خود به حفاظت جسمی و روانی تعبیر می شود. به عنوان مثال، كنترل خشم می تواند از مهمترین مراقبت های رفتاری باشد كه در صورت بروز این مكانیزم منفی كاهش یافته و می تواند منجر به عكس العمل های آنی شود.

مشاور آموزش و پرورش منطقه 14 تهران یادآور شد: در حال حاضر با شیوع كرونا می توان گفت، این گروه سنی دچار یك بهم ریختگی روانی شده و راهكار اصلی به منظور كاهش این آسیب، جلوگیری از تشدید بهم ریختگی، بحران روانی و نوسان خواهد بود.

دوران پساكرونا و تضعیف مهارت های ارتباطی

مستدام ادامه داد: با تداوم این روند، در دوران پساكرونا نیز مهارت های ارتباطی تضعیف شده و ارتباط چهره به چهره برای دانش آموزان با معلم دشوار و با اضطراب و استرس و نگرانی همراه خواهد بود.

به گفته این روانشناس، حضور مداوم در منزل، محدودیت های محیطی ناشی از این پاندمی، كاهش تحرك، محصور شدن در یك فضای روحی بی عاطفه و ممنوعیت ارتباطات اجتماعی از جمله علل اصلی این استرس در دوران پساكرونا برای كودكان و نوجوانان است.

مستدام تصریح كرد: افت تحصیلی و كاهش رغبت به مطالعه در این جمعیت، شكایت دانش آموزان از وضعیت آموزش و همچنین كمبودهای ارتباطی نیز از دیگر معضلات آموزش مجازی است كه به گفته كارشناسان در گروه نوجوانان بیش از دیگر دانش آموزان تجلی یافته است.

وی توضیح داد: نوجوانان از مرحله كودكی به نوجوانی و جوانی در حال تغییر بوده و باتوجه به تغییرات هورمونی و نوسانات خلقی نیازمند ارتباط صمیمی با خانواده، دوستیابی، حمایت های عاطفی و هویت یابی هستند كه با تعطیلی مراكز آموزشی و محصور شدن ارتباطات به دنیای مجازی تحت تاثیر قرار گرفت.



مستدام افزود: همچنین عدم حضور فیزیكی در محیط های آموزشی سبب شد، برخی از دانش آموزان با سابقه خودكم بینی به افسردگی گرایش یابند، عزت نفس آنها تضعیف شده و اضطراب و تنش در آن ها تشدید شود. در حقیقت شیوع كرونا، افسردگی برخی از دانش آموزان را نمایان كرد.

وی همچنین با تقسیم دانش آموزان به دو گروه درونگرا و برونگرا یادآور شد: گروه نخست در این دوران، ممنوعیت حضور در محیط های اجتماعی چهره به چهره را یك فرصت برای آموزش و یادگیری تلقی كرده و از این موقعیت بهره گرفتند اما گروه دوم، (دانش آموزان برونگرا) در این بستر با افت تحصیلی شدید مواجه شده و نتوانستند، روند گذشته را ادامه دهند.

عضو رسمی دبیرخانه كشوری گروه آموزشی مشاوران در وزارت آموزش و پرورش گفت: حس استقلال طلبی كودكان و نوجوانان نیز در این بستر آسیب دید، خانواده به دلیل نقش های دوگانه نتوانست احساس صمیمیت و امنیت را به فرزند نشان دهد و با تداخل نقش ها اعم از نقش مادری، پدری، معلمی، كارمندی، مستبد و سختگیر شد و این شرایط محیط اجتماعی خانواده را برای فرزندان تغییر داد.

وی افزود: حضور شناختی و اجتماعی فرزندان نیز در محیط آموزشی غیرحضوری تضعیف شد. در واقع این رشد در برخی از دانش آموزان تكمیل نشده بود كه در فرآیند آموزش آنلاین قرار گرفته و این مساله انگیزه كودكان و نوجوانان را كاهش داده و طبیعتا این مهم افت تحصیلی دانش آموزان را به دنبال داشت.

به گفته این فعال حوزه روانشناسی، مشكلات مدیریت زمان و ارزشیابی پایانی باتوجه به آموزش و فراگیری مجازی و امتحانات حضوری هم برای دانش آموزان دشوار بوده و میزان تاب آوری روانی را در این جمعیت به ویژه در مقابل والدین كاهش داد.

مستدام با اشاره به نظرات "آبراهام مازلو" نظریه پرداز روانشناسی انسان مدار اضافه كرد: براساس پژوهش برخی از نظریه پردازان نیازهای انسانی، یكی از نیازهای اصلی انسان را نیاز به پیشرفت و ترقی دانسته و این نیاز در دوران كرونا با تعطیلی مراكز آموزشی، هنری و ورزشی كه موجبات رشد دانش آموزان را فراهم می كرد، خاموش شد.

وی افزود: همچنین نیاز به برانگیختگی به عنوان یكی دیگر از احتیاجات اساسی كه به ایجاد انگیزش تعبیر می شود، در محیط اجتماعی خانواده فعال نشده و در حقیقت به میزان كافی پاسخ داده نشد.

این روانشناس با اشاره به نتایج یكی از مقالات معتبر علمی در دنیا اظهار داشت: ارتباط اجتماعی والدین با فرزندان بر عملكرد آتی كودك و نوجوان اثرگذار است؛ به عنوان مثال، ارتباط مبتنی بر خشم و خصومت می تواند سبب بروز رفتارهای خشن و ستیزه جویانه شود. همچنین فرزندان در صورت مشاهده این رفتارها در محیط خانواده، این خشونت و پرخاشگری را بازمی گرداند.

وی افزود: بنابراین والدین باید احساسات خود را شناخته و بپذیرند. در نقش پدر و مادر از عواطف لحظه ای خود خبر داشته و روزانه این احساسات را رصد كنند. به عنوان مثال، والدین خشم خود را بپذیرند، آن را روی برگه كاغذ نوشته و با پاره كردن درصدد فروكش كردن عصبانیت برآیند. این عمل سبب خواهد شد، این خشونت بر سر فرزندان و اعضای خانواده تخلیه نشود.

مستدام تاكید كرد: والدین همچنین سرگرمی و تفریحات اجتماعی را نادیده نگیرند، علیرغم محدودیت های فواصل زمانی و ضوابط بهداشتی مقابله با كرونا برای تفریح و سرگرمی زمان بگذارند و از این طریق از بروز احساس یاس و ناامیدی در خانواده جلوگیری كنند.

وی ادامه داد: پدر و مادر وضعیت روانی فرزندان را نیز رصد كنند، این امر به فرزندپروری والدین كمك می كند. برای ایجاد محیط مثبت تلاش كنند و در نقش پدر و مادر فضا و محیط اجتماعی خانواده را شاد نگه دارند.

این مشاور افزود: امید فرزندان محیط اجتماعی خانواده است، والدین باید این محیط را امن نگه دارند، در نحوه انتقال پیام دقت كنند، گاه پدر و مادر برای انتقال یك پیام عجولانه و خشمگینانه رفتار می كنند، باید در گفت وگو با كودكان و نوجوانان صبور بوده و اجازه ندهند كه رفتار عجولانه سبب آسیب های روانی شده و سال ها نیز تداوم یابد.

مستدام خاطرنشان كرد: در سنین كودكی نیز از داستان های خلاقانه استفاده شود، از شیوه های فرزندپروری خلاقانه كه امروزه در كتب متعدد نیز مشاهده می شود، والدین همچنین در این دوران باید حمایت گر، همدل و مهربان باشند. در حقیقت امروزه پدر و مادر باید برای فرزندان كافی (و نه كامل) باشند. فرزندان امروز از والدین كافی بودن می خواهند.

منبع: ایرنا