فائزه مومنی / یك سال و هشت ماه از درگیری جهان با مسائل شیوع كرونا می گذرد؛ این ویروس در كمترین زمان همه جهان را تحت قلمرو خود درآورده است، كمتر كسی فكر می كرد تبعات این بیماری بتواند چنین اثرات مخرب اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مشكلات متعددی در حوزه سلامت روان بگذارد كه اثرات آن تا پساكرونا ادامه داشته باشد. هنوز هم هیچ كشوری به طور قطع و یقین به آینده روشنی در شیوه مواجهه با این ویروس نرسیده است، هرچند با واكسینه شدن كشورها ،نویدهایی از ریشه كنی این ویروس پدید آمد اما در همین مدت طی شده، اضطراب، افسردگی، تنش های خانوادگی، تنهایی و بغض های فروخورده سوگواری های ناشی از كرونا، موارد غیرقابل انكاری هستند كه ضرورت مشاوره های روانشناسی و سلامت روان را بیش از پیش نشان می دهد. بسیاری این ویروس را تنها یك عامل بیماری زای گذرا همانند بسیاری دیگر از پاندمی های شیوع یافته در نسل بشر تصور می كردند كه خیلی زود عمرش به پایان می رسد و كوله بار خود را می بندد و برای همیشه می رود اما گذشت بیش از یك سال و اندی از عمر این ویروس به جهان نشان داد كه قرار است همچنان بتازد و روزبه روز افراد بیشتری را در بستر بیماری انداخته یا راهی خانه ابدی كند.
هرچند دولت ها تلاش كردند با پیروی از توصیه های سازمان جهانی بهداشت (who) قوانین سختگیرانه تری برای جلوگیری از شیوع این بیماری به كار بگیرند اما همین خسارت های ناشی از كرونا و در قرنطینه ماندن، تاب و تحمل بسیاری از مردم را ربود؛ به گونه ای كه سازمان جهانی بهداشت از این وضعیت ابراز نگرانی كرد و كاهش آسیب های اجتماعی و ارتقای سلامت روان را بیش از گذشته موردتوجه قرار داد. درحقیقت سلامت روان افراد جامعه در كرونا و پساكرونا از نظر اهمیت در جایگاه بعد از سلامت جسم قرار دارد تا جایی كه در واقعیت توجه به آن در انبوه مشكلات پیرامون، مقوله ای لوكس به نظر می رسد، درحالی كه تجربه یك ساله همه گیری كرونا و خانه نشینی ها و محدودیت های ارتباطی در اجتماع نشان داد، سلامت روان از اولویتی غیرقابل انكار برخوردار است كه نمی توان آن را نادیده گرفت، به ویژه برای سالمندان و كودكان كه بیشتر از سایر گروه های جمعیتی در معرض مشكلات روحی قرار گرفته اند.چندی پیش رییس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره كشور از ستاد ملی كرونا خواسته بود كه به مساله سلامت روان به عنوان یك موضوع حاشیه ای نگاه نكند؛ زیرا در دوران پساكرونا با سونامی اختلال های روانی و آسیب های اجتماعی مواجه خواهیم بود و از اكنون باید پیش بینی ها، هماهنگی و ساختارهای لازم عملیاتی شود.به گفته او، در دوران پساكرونا با بحران سلامت روان مواجه خواهیم بود؛ زیرا افراد، سوگ فروخورده خود را بروز می دهند و بروز آثار روان شناختی همچون افسردگی، وسواس، اضطراب و حتی آسیب های اجتماعی مانند طلاق و اعتیاد را در آن دوران پیش بینی می كنیم؛ ازاین رو باید از اكنون پیشگیری های لازم، برنامه ریزی ها و حتی آموزش های لازم برای گروه های مرجع مانند معلمان و والدین را انجام دهیم؛ البته باید خودمراقبتی و دگرمراقبتی را به مردم آموزش دهیم زیرا در دوران پساكرونا، مردم از حالت دفاع روانی خارج می شوند و به بازبینی شرایط گذشته می پردازند و این در حالی است كه عزیزان و كسب وكار خود را از دست داده اند.مهدی بیاتی، رییس مركز مشاوره و آموزش جهاددانشگاهی در پاسخ به این پرسش كه برای آماده سازی جامعه به منظور ورود به جامعه پساكرونا چه اقدامی باید انجام داد به «صبح نو» می گوید: كرونا اتفاق ناشناخته ای بود؛ شاید برای سیاستمداران این موضوع روشن بود اما برای مردم موضوعی بود كه قابل شناسایی نبود و كشورهای جهان سوم و كشورهایی كه درحال توسعه هستند برای آن برنامه خاصی نداشتند؛ همچنان كه برنامه شان برای واكسیناسیون، شرایط اقتصادی، اجتماعی و روانی مشخص نبود؛ به همین خاطر برای پساكرونا هم برنامه نداریم، پیش بینی هم نشده است. همزمان و نحوه زندگی تعاملات آموزشی و اقتصادی همگی متفاوت شده؛ برای مثال كسی كه در گذشته آموزش حضوری می دید ناخودآگاه یاد گرفته آنلاین آموزش ببیند و از آموزش به شكل سنتی فاصله بگیرد.

تشكیل ستاد بحران اجتماعی پس از كرونا
او ادامه می دهد: از سوی دیگر، با توجه به اینكه میزان استرس، افسردگی و اضطراب در كشورمان بالا بود و كرونا باعث شد بالاتر برود، میزان طلاق و درگیری های خیابانی و خانوادگی طبق آمار افزایش پیدا كرده و متاسفانه چون در فرایند اجتماعی شدن به مسائل مختلف یك جانبه نگاه می كنیم تمام توجه مان به فرایند واكسیناسیون بود. همه می دانند واكسن فقط یك عامل بازدارنده است و دیگر عوامل مربوط به حوزه روانی است كه افراد ترس كمتری از كرونا داشته باشند. همزمان با افزایش میزان مرگ ومیر بر اثر كرونا افسردگی، اضطراب و خشم نیز شدت پیدا كرده اند؛ زیرا تعاملات اجتماعی كمتر شده و تخلیه انرژی و هیجان صورت نگرفته است و به همین دلیل مثل یك بمب درون مردم است و طبیعتا پس از دوران كرونا ماندگار خواهد شد.این روانشناس اضافه می كند: درحال حاضر با كودكانی مواجه هستیم كه سه ساله هستند و كمتر آدم دیدند و اجتماعی نشدند. این اتفاق آسیب خیلی زیادی می زند و متاسفانه با بحران شدید اجتماعی روبه رو خواهیم شد كه نوظهور بوده و پرداختن به آن سخت خواهد بود. بنده ندیدم كه برنامه ریزان آموزشی در حوزه مسائل اجتماعی به این موضوع بپردازند كه مواجهه چگونه باشد. ممكن است در آغاز نشاطی بیاورد اما یادمان باشد كه دو سال مردم با بحران روحی روانی موضوع كلنجار رفتند و كودكان نیز با این موضوع بدتر مواجه شده اند. باید این موضوعات بررسی شود تا شرایط برای ورود دوباره مردم به اجتماع باز مهیا شده و میزان افسردگی و استرس كم شود.او در پاسخ به این پرسش كه دنیا برای مواجهه با پساكرونا چه اقداماتی انجام داده است؟ اظهار می كند: در كشورهای توسعه یافته كودكان و سالمندان حمایت روانی دارند. كودكانی كه در جریان كرونا والدین خود را از دست دادند كمك مددكاران اجتماعی آموزش دیده را خواهند داشت تا به لحاظ روانی آسیب نبینند. بعد دیگر اقتصادی است؛ مردم در كشورهای توسعه یافته خیلی نگران اقتصاد نبودند، دولت حمایت و هزینه كرد تا نگران ازدست دادن هزینه روزمره زندگی شان نباشند. درنتیجه شكل زندگی و تعاملات ما با آن ها متفاوت است و نمی شود از یك نسخه برای مواجهه با جامعه پساكرونا استفاده كرد، ما نیازمند بررسی شرایط خودمان هستیم.بیاتی می گوید: چند روز پیش معاون اجتماعی بهزیستی مصاحبه ای انجام داد مبنی بر اینكه كودكان زیادی بر اثر كرونا والدین خود را از دست داده اند و فضای كافی و شرایط مالی مناسب برای نگهداری از آن ها را نداریم؛ این یعنی بحران و مواجه شدن با تعدادی بچه بی سرپرست كه دچار مشكلات زیادی خواهند شد. همچنین زنانی داریم كه بر اثر كرونا همسران خود را از دست داده اند و به لحاظ مالی دچار مشكل شده و این یعنی ایجاد شكاف طبقاتی و سایر مشكلات اجتماعی.این روانشناس می گوید: اما هنوز هم دیر نشده است، ما صبر می كنیم زلزله بیاید بعد بودجه اختصاص دهیم. باید بدانند زلزله اجتماعی درحال رخ دادن است و باید قبل از اینكه اتفاق بیافتد بودجه اش پیش بینی شود. ستاد بحران اجتماعی پس از كرونا را شكل دهیم تا بتوانیم این موضوع را حل كنیم. اگر امروز هزار تومان هزینه كنیم حتما از یك میلیون ضرر پیشگیری خواهیم كرد و اگر 20میلیون هزینه كنیم یك میلیارد جلو خواهیم بود اگرنه مجبور خواهیم شد هزینه های گزاف مالی و اجتماعی بدهیم و چند معضل اتفاق خواهد افتاد؛ اولا در مدارس حتما با كودكانی مواجه خواهیم بود كه دو سال اول مجازی بوده و الان كه كلاس سوم است برای اولین بار مدرسه را می بیند و این یعنی بحران و باید روی تعاملات و ارتباطات كودك كار شود و قطعا آموزش وپرورش برای این كار هیچ برنامه ای ندارد و هیچ پیش بینی ای نكرده است، به همین خاطر باید كمیته ای ویژه در مدارس تشكیل شود و مشاوران باید در مدارس قرار بگیرند. قبل از اینكه بچه ها وارد مدارس شوند با والدین شان گفت وگو و جلسات داشته باشند. بیاتی می گوید: برنامه ها حتما باید در صداوسیما به سمت نشاط اجتماعی برود اما شاهد پخش سریال هایی هستیم كه محتوای غمگین دارند. بارها گفته ام باید آگاه سازی كرده و فضای گفت وگو ایجاد كنیم. یاد بدهیم كه مسوولان چطور برخورد كنند و اگر این اتفاقات نیفتد حتما دچار زلزله اجتماعی پس از كرونا مواجه خواهیم شد كه ممكن است جمع كردن آن سال های سال به طول بینجامد و حتی سال ها آثارش بماند.