شاهرود- آمار ارائه شده از سوی مراجع رسمی نشان می دهد كه دو شاخص ازدواج و همچنین سالمندی در استان سمنان، نسبت به گذشته و دیگر استان ها در مدار بحران قرار گرفته است.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها: طبق اعلام مركز آمار ایران در سال 99 میانگین نرخ عمومی ازدواج در كشور برابر شاخص هفت محاسبه شده كه كمترین نرخ متعلق به استان سمنان با 4.7 ازدواج به ازای هر یك هزار نفر بوده است این امر نشان می دهد كه در استان سمنان كاهش ازدواج داشته ایم.
این موضوع تنها نگرانی استان نیست بلكه از لحاظ سالمندی هم استان سمنان طی سال های اخیر روند رو به رشدی داشته تا جایی كه طبق اعلام دانشگاه علوم پزشكی شاهرود، شرق استان سمنان یكی از پیرترین جمعیت های تحت پوشش دانشگاه های علوم پزشكی كشور را دارد و وضعیت در سمنان نیز بهتر نیست.
افزایش سالمندی و كاهش ازدواج
اگر افزایش نرخ سالمندی و كاهش ازدواج را دو عامل پیرتر شدن جمعیت بدانیم، پیش بینی بسیاری از كارشناسان از آینده استان سمنان به خصوص در بخش های جمعیت، نرخ رشد اقتصادی و تولیدی، نیروی كار و … چندان روشن نیست. پیش بینی كارشناسان اما این است كه در صورت مسن شدن نسل شاهد كاهش رشد اقتصادی به خصوص در بخش های تولیدی باشیم.
در این گزارش قصد داریم به شرایط سالمندی و همچنین موانع ازدواج در استان بپردازیم كه در واقع سبب شده اند تا نرخ جوانی در این استان مستعد، كاهش یابد اما پیش از آن باید نگاهی به آمارهای ارائه شده از سوی مسئولان انداخت.
با توجه به اطلاعات دریافت شده از سازمان ثبت احوال، استان سمنان در زمینه ازدواج در رده 31 كشور قرار دارد كه این موضوع در حالی است كه این رتبه در زمینه طلاق بین 20 - 22 كشوری طی چند سال گذشته در نوسان بوده است.
آمار سالمندی در استان سمنان
مسئولان می گویند طبق سرشماری سال 95 حدود 9.98 درصد جمعیت استان سمنان را سالمندان تشكیل می دهند و استان دارای رتبه نهم در استان های كشور است از این رو است كه مدیركل بهزیستی استان سمنان با بیان اینكه بیش از 10 درصد جمعیت استان بالای 60 سال هستند، به خبرنگار مهر، می گوید: استان سمنان تقریباً 70 هزار سالمند دارد كه بیش از سه هزار و 200 نفرشان در حوزه توانبخشی دارای پرونده هستند.
علیرضا ایزد پور با بیان اینكه استان سمنان 9 مركز سالمندی شامل پنج مركز شبانه روزی و چهار مركز روزانه است كه 600 سالمند را تحت پوشش قرار داده و به یك هزار و 200 سالمند نیز مستمری پرداخت می شود، ابراز كرد: در تمام استان سمنان به سالمندان خدمات ارائه می شود.
طبق آمارهای ارائه شده از سوی مركز آمار ایران میانگین سالمندی كشور بعد از سرشماری سال 95 به این شرح اعلام شد كه 9.1 درصد جمعیت ایران بالای 60 و 6.1 درصد بالای 65 سال هستند كه جمعیت سالمندان استان سمنان اندكی بیش از جمعیت میانگین سالمندی كشور است اما چندان اختلافی هم در این بین وجود ندارد اما نگرانی اصلی سیر افزایش میزان سالمندی است به صورتی كه آمارها نشان می دهد كه قبل از دهه 90 فقط شش درصد جمعیت استان سمنان بالای 60 سال داشتند اما یكباره این میزان نزدیك به چهار درصد رشد كرده كه آماری قابل توجه است.
افزایش طلاق و عدم رشد جمعیت جوان
مدیركل ثبت احوال استان سمنان درست در آخرین روزهای تابستان 1400 در نشستی در استانداری سمنان با بیان اینكه در سه ماهه نخست سال جاری 343 طلاق در استان رخ داده است، تاكید كرد: این آمار نشان می دهد كه متأسفانه نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش چشمگیری شاهد هستیم.
عباسعلی قندالی با بیان اینكه تعداد طلاق در سه ماه بهار سال گذشته، 223 مورد بوده اما در بهار سال جاری این شاخص به 343 مورد افزایش یافته است، گفت: افزایش 9.6 درصدی طلاق در سال 99 هشدار جدی است.
اگر شاهرود را به عنوان بزرگترین شهرستان استان سمنان بخواهیم مثال بزنیم خواهیم دید كه اوضاع در این شهرستان مشت نمونه خرواری از استان خواهد بود لذا باید گفت روابط عمومی بهزیستی نیز آماری را در اختیار رسانه ها گذاشته كه طبق آمار ثبت احوال شهرستان و استان طی سال گذشته در مجموع یك هزار و 304 ازدواج و 490 مورد طلاق به ثبت رسیده كه نسبت طلاق به ازدواج 38 درصد بوده است. طی سه ماهه نخست سال جاری 377 مورد ازدواج و 134 طلاق در شاهرود ثبت شد.
جمعیت رو به پیری گذاشته است
از سوی دیگر رضا چمن رئیس دانشگاه علوم پزشكی شاهرود نیز با بیان اینكه جمعیت تحت پوشش دانشگاه در زمینه سالمندی نسبت به سطح كشور از نرم بالاتری برخوردار است، گفت: نتیجه این شاخص رواج بیماری هایی مانند فشار خون، دیابت و… است كه عموماً بیماری های زمینه ای محسوب شده و بیشترین دلیل فوت بر اثر كرونا را نیز شامل می شود.
اما این رشد سنی جمعیت چه عواقبی دارد؟ علیرضا معصومی كارشناس مسائل اجتماعی درباره این موضوع به خبرنگار مهر، می گوید: رشد سالمندی را می توان از سه منظر مورد بررسی قرار داد نخست اینكه وقتی سن بالا می رود خواه ناخواه جمعیت كاهش یافته و مضرات اجتماعی آن نمایان می شود، مورد دوم این است كه افزایش سن هزینه های درمان، بیماری و دارو و… را به دولت تحمیل می كند و سوم انسان قدرت مولد بودن اقتصادی خود را از دست داده و جمعیت مستعد كار و تولید در استان سمنان كاهش می یابد.
وی افزود: افزایش سالمندی در واقع تابع عوامل مختلفی است كه از جمله آن می توان به كاهش ازدواج، افزایش سن ازدواج و عدم تمایل به فرزند آوری، تك فرزندی به دلیل مسائل اقتصادی و هزینه های گزاف زندگی، عدم نیاز به فرزند آوری با نیم نگاهی به فرهنگ غربی حاكم بر جوامع كه به ایران نیز نفوذ كرده است، عدم آگاهی مردم از عواقب ناباروری خود خواسته، افزایش طلاق، ناپایداری زندگی ها و… اشاره كرد.
معایب افزایش سالمندی
این كارشناس علوم اجتماعی با بیان اینكه وقتی جامعه ای رو به پیری می گذارد كم كم احساس نیاز افزایش می یابد چرا كه جامعه قدرت تأمین نیازهای خود را به مرور از دست می دهد، بیان كرد: در دراز مدت این امر به ركود جمعیتی، اجتماعی و حتی آسیب های اجتماعی و فرهنگی منجر می شود.
معصومی گفت: افزایش سالمندی در واقع افزایش تقاضای نیروی خدمت رسان به این قشر را نیز به دنبال دارد در نتیجه ایجاد بازار كاری برای رفع نیازهای سالمندان و خدمت رسانی اجتماعی به آنها پدید می آید كه به اندازه كافی برای آن جوان مستعد و متقاضی كار وجود ندارد در نتیجه در آینده یكی از دشواری هایی كه خواهیم داشت این است كه سالمندان افزایش و قدرت خدمت رسانی به این قشر برای ارتقای كیفیت زندگی شأن كاهش خواهد یافت.
مضرات اقتصادی افزایش سالمندی
در كنار موضوعات مرتبط با اجتماع، مهمترین پیش بینی كه كارشناسان امر از سالمندی استان سمنان دارند، مسائل اقتصادی و مشكلات است. سیدرضا طباطبایی كارشناس اقتصادی در این باره به خبرنگار مهر، می گوید: افزایش سن سالمندی در واقع با كاهش نیروی مولد اقتصادی كه بتواند چرخ تولید را چرخانده و اقتصاد حوزه تولید وابسته به نیروی كار را با مشكلات روبرو می كند.
طباطبایی با بیان اینكه افزایش سن ناخودآگاه كاهش توانمندی در زمینه كاری را به دنبال دارد، بیان كرد: با افزایش سن، احتمال مشاركت افراد میانسال و سالمند در زمینه اقتصاد كاهش می یابد در نتیجه استان از لحاظ نیروی انسانی مستعد اقتصادی دچار مشكل خواهد شد.
وی با بیان اینكه نسبت به سالمندی دو دیدگاه وجود دارد نخست اینكه تجربه سالمندی برای اقتصاد راهگشا است و می تواند مفید واقع شود و البته نظر دوم كه می گوید به واسطه تغییر مكرر تكنولوژی اقتصاد نیاز به نیروی جوان مستعد و مهارت دیده دارد، بیان كرد: در هر دو دیدگاه باید گفت جایگاه سالمندان قابل تكریم و البته مفید است اما باید قبول داشت كه اگر قرار باشد سرمایه گذاری در استان صورت گیرد یا چرخ اقتصادی یك كارخانه بچرخد ما نیاز به نیروی جوان مستعد و مهارت دیده داریم.
وی افزود: دیگر مضراتی كه افزایش سن در زمینه اقتصادی دارد، تغییر اولویت های اقتصادی است، بیان كرد: وقتی جامعه رو به سالمندی می رود نسبت خدمات به تولید افزایش پیدا می كند چرا كه جمعیت مستعد خدمت گیری در جامعه افزون می گردد پس در واقع بخشی از نیروی كار به جای تولید باید به بخش خدمات روی بیاورد كه این موضوع هرچند می تواند اشتغال را افزایش دهد اما باید گفت به دلیل محدودیت نیروی كار، این اشتغال از تولید گرفته و به خدمات داده می شود لذا باید گفت ما در جامعه مان امروز نیاز داریم كه اشتغال مولد و پایدار را در زمینه تولید داشته باشیم نه خدمات؛ متأسفانه امروز نزدیك 60 درصد اشتغال استان بر روی خدمات است و این ایراد بزرگی محسوب می شود چرا كه بخش خدمات اشتغال پایداری نسبت به تولید ندارد.
كاهش اشتغال در دوران سالمندی
دیگر كارشناس اقتصادی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینكه در سال 95 طبق آخرین سرشماری 9.1 درصد جمعیت ایران سالمند بودند، گفت: پیش بینی های صورت گرفته از سوی مراكز آماری و دانشگاهی نشان می دهد كه جمعیت بالای 60 سال كشور در سال 1430 در واقع 16.88 درصد خواهد بود كه در این صورت استان سمنان اگر تا آن زمان یك میلیون نفر جمعیت داشته باشد در واقع 170 هزار سالمند خواهد داشت كه قدرت كار و تولید از آنها گرفته شده و نیازمند ارائه خدمات هستند.
كوروش مدرسی با بیان اینكه جمعیت فعال اقتصادی كشور در سرشماری 95 بیش از 55 میلیون نفر سرشماری شده است یعنی افرادی كه بین 15 الی 64 سال دارند و جمعیت بالای 64 سال بیش از چهار میلیون نفر كه نشان می دهد درصد وابستگی سالمندان به این قشر نزدیك به 9 درصد است، ابراز كرد: طبق پژوهش هایی كه صورت گرفته و تخمین آمار در سال 1430 جمعیت فعال اقتصادی كشور 67 میلیون نفر و جمعیت بالای 65 سال كشور نزدیك 19 میلیون نفر می شود و این نشان می دهد درصد وابستگی سالمندان به 28 درصد افزایش می یابد كه دقیقاً فاجعه اصلی اینجا تحقق پیدا می كند.
وی با بیان اینكه كارشناسان معتقد هستند كه در برنامه ریزی های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، رفاهی و سیاسی توجه به بعد كیفی جمعیت از اهمیت خاصی برخوردار است، لذا از لحاظ برنامه ریزی اقتصادی یكی از مهمترین فاكتورها در واقع جمعیت سالمندی است، افزود: باید تمام مسائل مرتبط با برنامه ریزی های اقتصادی و فرهنگی استان سمنان و كشور به سمتی برود كه پیوست جمعیتی داشته باشد از سوی دیگر سیاست های تشویقی ازدیاد نسل تقویت شوند.
مسئولان برنامه ریزی كنند
درست است كه آمارها نشان می دهند استان سمنان از لحاظ سالمندی روندی رو به رشد دارد اما شرایط هنوز بحرانی نیز نشده است از سوی دیگر اما در زمینه طلاق كه یكی از موانع فرزندآوری است، كار استان از بحران نیز عبور كرده و از لحاظ ازدواج هم استان سمنان رتبه آخر را در بین استان های كشور دارد كه این امر بسیار نگران كننده است.
اینكه بین استان سمنان كه بالاترین نرخ سوادآموزی كشور، بیشترین درصد دانشجو به جمعیت و همچنین یكی از بالاترین نرخ میزان دسترسی ارتباط اینترنت را دارد و كاهش فرزندآوری ارتباط معنی داری وجود دارد یا خیر را باید در گزارش دیگری پرداخت اما مشخصاً روند كنونی سبب می شود تا جمعیتی سالمند تر نسبت به گذشته داشته باشیم. جمعیتی كه در آینده نه تنها در زمینه تولید دستی در آتش نخواهد داشت بلكه حتی نیازمند خدمات است.
در پایان باید از لحاظ فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، برنامه ریزی گسترده با پیوست جمعیت در استان سمنان صورت گیرد. به نظر می رسد امروز زمان آن رسیده كه هر برنامه ای از ورزش و جوانان، میراث فرهنگی و حتی جهاد كشاورزی و كمیته امداد و دیگر دستگاه ها، قرار است انجام شود، پیوست جمعیتی را نیز در آن لحاظ كرد تا بتوانیم شاهد ارتقا و ازدیاد جمعیت باشیم و در این بین نباید به مشوق ها نیز بی اعتنا بود.