ساری - ایرنا - « معتادان جنایتكار نیستند، بلكه قربانی شرایط هستند. آنان در دام بیماری خطرناكی به نام اعتیاد گرفتار شدند و برای نجات از آن نیازمند كمك به معنای واقعی و به دور از خشونت با اتخاذ شیوه های رفتاری و درمانی در چارچوب علمی هستند؛ چیزی كه در كمپ های ترك اعتیاد مازندران كمیاب است».

به گزارش ایرنا، این جملات را یك جوان رهایی یافته از اعتیاد می گوید؛ كسی كه بیش از 10 بار سابقه حضور در كمپ های متعدد ترك اعتیاد را دارد. محمدعلی اهل شهرستان جویبار است. سه سال پیش موفق به ترك اعتیاد شد و اكنون شاغل است . وقتی به گذشته اش نگاه می كند به این نتیجه می رسد كه یكی از عوامل مهم طولانی شدن دوره اعتیادش نوع برخوردهایی است كه در كمپ های اعتیاد با او می شد.

می گوید : بار اول كه خانواده مرا به كمپ ترك اعتیاد سپردند اصلا به فكر ترك نبودم. كمپ برایم تبدیل به اسارتگاه شده بود و واقعا هم با من مثل اسیر برخورد می كردند. اندك احساس غرورم را در من شكستند. وقتی یك ماه را تمام كردم و بیرون آمدم ، حالا یك درد دیگر به مجموعه دردهایی كه مرا به اعتیاد كشانده بود ، اضافه شده بود. برخوردی كه در كمپ با من شده بود این احساس را در من تقویت كرد كه یك تكه آشغال بیشتر نیستم. این فكر آزارم می داد و نمی توانستم با آن كنار بیایم. بار دیگر به اعتیاد روی آوردم و این بار بیشتر مصرف می كردم تا فكر تحقیر دوران كمپ سراغم نیاید.

محمدعلی در طول بیش از یك ساعتی كه صحبت می كند ، حتی یك جمله مثبت در باره كمپ هایی كه تجربه كرده بود بر زبان نمی آورد. اول فكر كردم آنچه می گوید تجربه اش از كمپ های غیرمجاز است كه تعدادش در مازندران كم نیست و هیچ نظارتی هم بر آنها وجود ندارد ، ولی تاكید می كند كه در باره نوع مجاز حرف می زند و ادامه می دهد : درست است كه بازدید از كمپ، محسوس و نامحسوس صورت می گیرد ، اما در این مكان ها باید نظارت دائمی و همه جانبه باشد، چون برخی افرادی كه در این مراكز كار می كنند، گاه برای كنترل اوضاع حتی به زور متوسل می شوند.

چگونه ممكن است در كمپ هایی كه نظارت بر آنها صورت می گیرد ، چارچوب های استاندارد رعایت نشود؟ چه اتفاقی رخ می دهد كه فرد معتاد وقتی با خشونت یا كمبود در كمپ مواجه می شود آن را به بازرسان گزارش نكند ؟ محمدعلی پاسخ این پرسش ها اینگونه می دهد : « از آنجا كه فرد بیمار دارای اعتیاد در وضعیت شكننده روحی و جسمانی قرار دارد و فاقد اعتماد به نفس كافی است ، بویژه این كه بیشترشان با اجبار خانواده به كمپ آورده می شوند ، خود را مستحق آن می دانند كه تحقیر شوند. رفتارهای آزار دهنده و تحقیر كننده برایشان عادی است و به همین دلیل هم در بازرسی ها چیزی نمی گویند.

محمدعلی سال 97 در یكی از كمپ های ترك اعتیاد درمان شد و اكنون با گذشته سه سال همچنان پاك است. او كه وارد دهه 50 زندگیش شده ، 15 سال به تریاك اعتیاد داشت. چند سالی زمان نیاز بود تا اعضای خانواده از جمله همسرش بفهمند كه معتاد است. از زمانی كه پی به اعتیادش بردند ، تنها چاره كار را در سپردنش به كمپ ترك اعتیاد دیدند. پس از این كه 10 بار كمپ های مختلف را تجربه كرد ، بار یازدهم موفق به ترك شد و اكنون در كارگاه سورتینگ مركبات در جویبار كار می كند.

پرسشم را در باره این كه چگونه بار یازدهم در كمپ موفق به ترك اعتیاد شد ، اینگونه پاسخ می دهد : این بار خودم خواسته بودم در حالی كه دفعات قبل با اجبار به كمپ می رفتم. قبل از این كه آخرین بار به كمپ بروم ، نگاهی به زندگیم كردم . دیدم هیچ چیزی برایم باقی نمانده است. زندگیم در فقر و فلاكت می گذشت. همه اینها شاید برایم قابل تحمل بود ولی یك چیز دیگر برایم قابل تحمل نبود. نمی دانم چرا تا قبل از این مرحله به این موضوع فكر نكرده بودم. یك روز وقتی همسرم از سر كار شالیزاری برگشت ، نگاهش كردم . دیدم خستگی از سر و صورتش می بارد. به دستانش نگاه كردم كه تازه گل و لای شالیزار را شسته بود. از خودم بدم آمد. دستانش چروكیده و زمخت شده بود. دلم به درد آمد و انگار یك ندایی از درون به من نهیب زد كه اگر به خودت رحم نمی كنی ، به این زن رحم كن. اشك در چشمانم جمع شد. دلم می خواست سرم را به دیوار بكوبم تا متلاشی شود. آن شب خوابم نبرد. صبح خودم را به كمپ رساندم و عهد كردم این بار آخری باشد كه با كمپ می روم و همینگونه هم شد.

محمدعلی كه اكنون در كنار شغلش در سورتینگ مركبات ، به عنوان مشوق ترك اعتیاد در منطقه لاریم جویبار فعالیت دارد ، هر از گاهی به كمپ های ترك اعتیاد در نقاط مختلف استان مازندران می رود و به همین دلیل هم اطلاعاتش از این كمپ ها جزیی و زیاد است. می گوید : وضعیت كمپ ها اصلا برای ترك اعتیاد بویژه برای جوانان و نوجوانان مناسب نیست و هیچ تغییری در آنها طی چند سال گذشته ایجاد نشده است. اولین مشكلی كه پیش از همه در این كمپ ها محسوس است ، مشكل كمبود غذا است.

او كه تجربه كمبود و بی كیفیت بودن غذا در كمپ ها را تجربه كرده ، ادامه می دهد : با وجود این كه در بسیاری از این مراكز ماهانه 2 میلیون و 500 هزار تومان از فرد معتاد یا خانواده اش وجه دریافت می شود و همچنین خیران زیادی هم با پرداخت های نقدی و غیرنقدی به كمك مدیران این كمپ ها می آیند ، اما غذا به اندازه كافی در این مراكز یافت نمی شود و به نوعی غذای معتادان در وعده های غذایی صبحانه، ناهار و شام، نان و كمی پنیر و یا یك ملاقه عدسی بیشتر نیست و به هیچ عنوان از نظر تغذیه به معتادان رسیدگی نمی شود و حتی غذاهایی كه به آنان می دهند زیاد كیفیت ندارد و به نوعی از سر اجبار لب به این غذاها می زنند.

دومین مشكل از نظر محمدعی در كمپ های ترك اعتیاد عدم توجه به درد كشنده ای است كه معتاد در روزهای نخست می كشد. می گوید : با وجود این كه در زمان ترك اعتیاد، معتاد درد بسیاری را در استخوان های بدنش احساس می كند ، اما هیچكس در این كمپ ها به آدم های بیمار توجه ندارد و به جای آنكه صحبت های دلگرم كننده ای بشنود در برخی مواقع با عصبانیت و با تندی با آنها برخورد می شود. حتی امكانات اولیه ای مانند دوش آب گرم و یا سرویس بهداشتی مناسب در كمپ ها وجود ندارد. در واقع معتاد در این كمپ ها به عنوان بیمار مورد توجه قرار نمی گیرد بلكه به عنوان رانده شده و سرباری با او برخورد می شود و به همین دلیل هم اگر كسی پررویی كند ، فحش هم می شنود.

سومین مشكل از نگاه این نجات یافته از اعتیاد ، معتاد سازی برخی از افراد با دادن قرص بدون نظارت پزشك است. محمدعلی توضیح می دهد : در مراكز ترك اعتیاد مازندران باید دادن قرص های مُسكن یا قرص متادون ممنوع باشد ، اما در برخی از این مراكز قرص به معتاد می دهند تا از شرش خلاص شوند. نتیجه این می شود كه بعد از مدتی فرد معتاد نه تنها ترك نمی كند بلكه به متادون اعتیاد پیدا می كند. حتی گاهی اینگونه كارها توجیه هم می شود. مثلا می گویند متادون بخوری بهتر از این است كه تریاك بكشی چون هم ضررش كمتر است و هم هزینه كمتری می برد. یا به فرد می گویند تو با سرعت نمی توانی ترك كنی و بهتر است قرص مصرف كنی و بعدا كم كم كنار بگذاری .

مشكل بعدی كه محمدعلی روی آن انگشت می گذارد ، نبود روان شناس در كمپ ها و به كارگیری معتادان ترك كرده به عنوان مشاور است. می گوید : نبود روانشناس در این مراكز سبب می شود تا با خشونت معتادان كنترل شوند. وقتی كنترل كمپ با عصبانیت برخی معتادان تازه وارد دچار مشكل می شود، دیگر كمك زبانی مشاوران دارای تجربه ترك اعتیاد به كار نمی آید و از این به بعد این خشونت است كه كنترل را باز می گرداند.



خشونت در ترك اعتیاد معنا ندارد

آنچه محمدعلی در باره كمپ های اعتیاد می گوید ، مورد تایید بسیاری از افرادی است كه تجربه رفتن به این مكان ها را دارند. برخی از افراد حتی ادعای ورود موادمخدر به داخل كمپ را هم مطرح صحبت می كنند. یا رشوه دادن و بیرون رفتن از كمپ برای مصرف موادمخدر هم ادعای دیگری است كه توسط برخی از معتادان دارای تجربه كمپ مطرح شده است. البته هیچ یك از این ادعاها قابل تایید یا تكذیب نیست. كمبود غذا ، نبود روان شناس ، توسل به خشونت و دادن قرص متادون یا مشابه آن تقریبا تجربه مشترك بسیاری از افرادی است كه تجربه كمپ های اعتیاد را دارند.

دكتر شقایق ملك زاده، روانشناس و مشاور خانواده در گفت و گو با ایرنا ضمن تاكید بر این كه ترك اعتیاد یك پروسه علمی و پزشكی است كه باید حتما مورد توجه قرار گیرد ، می گوید : به هیچ عنوان اتخاذ رویكردهای تجربی و سنتی و اعمال خشونت در ترك اعتیاد، كارساز نیست بلكه باید روش های روزامد را در مراكز و كمپ های ترك اعتیاد لحاظ كرد.

وی تصریح كرد: افرادی كه به دام اعتیاد گرفتار می شوند به طور عمده با مشكلات رفتاری و شخصیتی مواجه هستند و به هیچ عنوان اعمال رفتارهای خشونتی در كمپ نه تنها كمكی به درمانشان نمی كند ، بلكه اعتماد به نفس اندك این افراد بیمار هم سركوب می شود و بعد از رهایی از زندگی موقت مراكز ترك اعتیاد، شاید مشكلات دیگری بعدها برایشان به وجود آید.

ملك زاده گفت : نگهداری از فرد معتاد مانند نگهداری نوزاد حساس است و باید در زمان ترك و بعد از ترك تا سال های سال با ملاطفت و میدریت با او رفتار شود. شاید لازم باشد حتی میزان پولی كه در جیبش وجود دارد ، مدیریت شود و به صورت مستمر و مداوم در كلاس های روان شناسی و مقابله با آسیب های اجتماعی دوره بگذراند ، اما متاسفانه در كمپ های ترك اعتیاد مازندران این شرایط وجود ندارد.

این روان شناس و مشاور خانواده تصریح كرد: برخوردهای خشن آسیب های بیشتر روانی را در پی دارد و به افزایش قدرت اعتیاد منجر می شود. باید نظارت ها از مراكز كمپ اعتیاد استان افزایش یابد تا شاهد برخورد قهرآمیز با بیمار حتی به صورت موردی هم نباشیم.



لزوم اداره علمی كمپ های ترك اعتیاد

در كنار پرهیز از رفتارهای خشن در نگهداری و درمان معتادان در كمپ های ترك اعتیاد، روانشناسان معتقدند باید با رویكردهای علمی و رفع مشكلات زیرساختی، برای فردی كه با اراده خود برای درمان بیماری اعتیاد خود به كمپ می روند ، اقدام شود.

دكتر مرجانه صبوری، روانشناس و مشاور خانواده در گفت و گو با ایرنا گفت : بهره گیری از ظرفیت افرادی كه تجربه ترك اعتیاد را دارند بسیار ارزشمند است ، اما نباید در این مراكز مدیریت كار را به آنان سپرد چرا كه این افراد از مبانی علمی و پژوهشی رفتار با معتادان چندان اطلاعاتی ندارند و باوجود تاثیرگذاری موقت در ترك اعتیاد ، در بلندمدت به خاطر بلد نبودن مهارت های گفتاردرمانی، فرد را به سمت اعتیاد دوباره سوق می دهند.

وی افزود : این افراد باتجربه در ترك اعتیاد تنها می توانند با تقویت جنبه های حمایتی و هدایتی، روند درمان را تسهیل كنند اما به طور قطع باید متخصصان در مراكز ترك اعتیاد فعالیت داشته باشند.

صبوری گفت : با گروهی كه در فضای مجازی با تلاش برخی از مشاوران و روانشناسان و همچنین افرادی كه اكنون از بیماری اعتیاد در مازندران رهایی یافتند، به صورت ماهانه جلساتی را برگزار كنیم و متاسفانه بسیاری از كمپ های ترك اعتیاد در مازندران با مشكلات فراوانی از نظر فقر زیرساختی تا نیروی انسانی كاربلد مواجه هستند.

این روانشناس خاطر نشان كرد: به هیچ عنوان از نظر تغذیه، محل نگهداری و همچنین رفتاری با معتادان دركمپ های مازندران اقدام مناسبی صورت نمی گیرد.

وی، اعتیاد را مانند بسیاری از بیماری های روانی و جسمی دنباله دار دانست كه حتی پس از ترك نیز فرد به ظاهر بهبودیافته را رها نمی كند و تاكید كرد: از همین رو ضروری است كه در این مراكز كارشناسان و خُبرگان فعالیت داشته باشند و تحقیقات نشان می دهد كه از مجموع 50 هزار نفری كه در 6 سال اخیر در مراكز ترك اعتیاد مازندران درمان شدند حدود 75 درصد آنها دوباره به سمت مصرف مواد مخدر بازگشتند و دلیل این موضوع هم اداره سنتی این كمپ ها و فقدان رویكردهای علمی در این مراكز است.



جای خالی نظارت ها

از سوی دیگر باوجود مشكلات ریز و درشتی كه در كمپ های ترك اعتیاد استان مازندران وجود دارد اما بسیاری از كارشناسان و صاحب نظران از نبود نظارت بر این مراكز گلایه دارند و معتقدند كمپ های ترك اعتیاد به شرطی می توانند موثر باشند كه تحت نظارت جدی قرار گیرند.

عضو هیات علمی گروه روانشانسی و مشاوره دانشگاه مازندران در گفت و گو با ایرنا گفت : آنچه كه نگرانی از فعالیت برخی مراكز ترك اعتیاد را حساس می كند شیوه رفتاری و درمانی، به كار گیری روش های غیرقابل قبول برای ترك، رفتارهای نامتعارف و حتی گاهی غیرانسانی در برخی از این كمپ ها است كه ضرورت ساماندهی آنها را گوشزد می كند.

دكتر تورج عباسی افزود: كمپ درمانی ترك اعتیاد بر اساس قوانین و مقررات می بایست دارای مجوز فعالیت، مسوول فنی، مددكار، پزشك و امكانات مورد نیاز درمانی دیگر باشد و پروتكل درمانی را نیز رعایت كند اما عده ای این كمپ ها را در مازندران فقط منبع درآمدی برای خود می دانند.

وی تصریح كرد: درمان اعتیاد چندوجهی است و ترك مصرف مواد به تنهایی برای درمان كامل و كافی نیست و باید كیفیت نحوه رسیدگی به این معتادان باجدیت بررسی و واكاوی شود و مسوولان در این ارتباطات حساسیت به خرج دهند و بهزیستی به عنوان متولی این حوزه دغدغه مند باشد.

عباسی خاطر نشان كرد: در كنار ترك اعتیاد باید با رفع موانع اداری و اجرای طرح های قانونی مواردی همچون دغدغه اشتغال، حمایت های عاطفی و روانی، رفع مشكلات اقتصادی، آموزش مهارت های زندگی و مهارت های اجتماعی و پذیرش فرد از سوی خانواده و جامعه هم صورت پذیرید و اگر این رویه ها اجرا نشود به معنای آن است كه ورود و خروج فرد به عنوان معتاد و سالم از مراكز ترك اعتیاد، تنها برای درآمدزایی متولی بوده و هیچ محصول دیگری نخواهد داشت و به تبع فرد معتاد هم بعد از مدتی دوباره به اعتیاد گرایش پیدا خواهد كرد.

مسوولان چه می گویند؟

به باور كارشناسان دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری مازندران، سهل انگاری در اجرای قوانین بالادستی باعث ایجاد مشكلات مختلف در كمپ های ترك اعتیاد است و نظارت ها در این بخش باید تقویت شود.

عباس بندی كارشناس آسیب های اجتماعی استانداری مازندران معتقد است ؛ مراكزی كه اصول حرفه ای نگهداری بیمارانی را كه به اعتیاد مبتلا شده اند رعایت نمی كنند باید در كمترین زمان ممكن پلمب شوند و باید مسوولان بهزیستی سختگیری ها در این بخش را به جد افزایش دهند.

وی تصریح كرد: در كنار این كه بسیاری از متولیان این كمپ ها مباحث فنی برخورد با بیمار را رعایت نمی كنند بلكه در برخی موارد مشاهده می شود كه با معتادان با ضرب و شتم برخورد می شود كه این رویه ها به هیچ عنوان عقلانی و كارشناسی نیست.

كارشناس دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری مازندران گفت : مراكز و كمپ های ترك اعتیاد به مثابه بیمارستان است و باید از مسوولان امر سووال كرد كه آیا می شود یك بیمارستان دولتی یا خصوصی را بیمارانی كه درمان شدند ، مدیریت كنند؟ بنابرین مراكز ترك اعتیاد را هم باید پزشكان، متخصصان مدیریت كنند تا نتیجه برنامه ریزی های انجام شده مطلوب شود.

بندی اضافه كرد: درست است كه بازدید از كمپ ها، محسوس و نامحسوس صورت می گیرد اما این بازدید ها نباید از سر ادای تكلیف باشد بلكه باید الزام آور شود.

كارشناس آسیب های اجتماعی استانداری مازندران گفت: آنچه كه هم اكنون اهمیت دارد، ایجاد تغییر در ساختاری است كه می تواند اعتماد به درمان در كمپ های ترك اعتیاد را از بین ببرد بنابرین حضور متخصصان، دگرگونی در ساختارهای مدیریتی و ایجاد زمینه برای سركشی های دائمی در این راستا ضروری است.



بررسی می كنیم

مدیركل بهزیستی مازندران هم در گفت و گو با ایرنا گفت : تمامی موضوعات مطرح شده را پیگیری می كنیم و باوجود این كه مشكلات زیرساختی در كمپ های ترك اعتیاد استان وجود دارد اما باجدیت برای ریشه كنی اعتیاد در جامعه در تلاش هستیم.

دكتر فرزاد گوهردهی اضافه كرد: به طور متوسط در هر دوره یك تا سه ماهه حدود 9 هزار نفر در 60 مركز ترك اعتیاد مازندران حضور دارند كه باتوجه به كمبود اعتبارات دولتی، به تبع فقر زیرساختی و نیروی انسانی هم در این مراكز وجود دارد.

وی ادامه داد: باید در سطح كلان برای ساماندهی كمپ های ترك اعتیاد در نقاط مختلف كشور تدبیر شود و هر نگاه مطلوبی كه به مراكز مختلف آموزشی و بهداشتی وجود دارد، به كمپ های ترك اعتیاد هم شود.

مدیركل بهزیستی مازندران تصریح كرد: كمپ های ترك اعتیاد موظف به اجرای برنامه های راهبردی و رفع مشكلات زیرساختی با هدف حفظ كرامت و احترام بیماران و معتادان هستند و به طور قطع كمپ هایی كه شاكی خصوصی داشته باشد با پیگیری و بررسی های مستمر در وهله اول تذكر كتبی و در مرحله دوم پلمپ خواهند شد.

گوهردهی گفت: اقشار مختلف مردم می توانند در ارتباط با وضعیت كمپ های ترك اعتیاد مازندران و یا هر آسیب اجتماعی دیگر كه مربوط به بهزیستی باشد از طریق تماس با شماره تلفن 1480 حوزه پیشگیری از اعتیاد، 123 اورژانس اجتماعی، و شماره تلفن 09628 از راهنمایی كارشناسان این حوزه در بحث پیشگیری، پیگیری رفع مشكلات بهره مند شوند.

برچسب ها
- مواد مخدر
- مازندران
- اعتیاد
- سازمان بهزیستی كشور
پروندهٔ خبری
- معضل اعتیاد و ضرورت به روزرسانی قوانین سلبی