گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، مرضیه انبری؛ زن جوان دست دختربچه را گرفته و از پله ها پایین می آید. یك نقطه ی صورتی رنگ در كنار مادرش كه مانتو شلوار سرمه ای رنگ به تن دارد. دخترك مدام در حال نق نق كردن است و از چیزی گلایه دارد. كمی بعد جلوی یك خانه در خیابان مجاور می ایستد و دكمه آیفون را می زند؛ مادر میانسالش جلوی در ظاهر می شود و نوه ی خود را در آغوش می گیرد. زن جوان خداحافظی می كند و در حالی كه لیست خرید های خود را چك می كند به سمت نزدیك ترین ایستگاه مترو حركت می كند تا به محل كار خود برود. اگر موفق شود زودتر كار خود را تمام كند شاید فرصت خرید كردن هم داشته باشد. واگن مترو پر از زنانی است كه در فواصل نزدیك به هم سرپا ایستاده اند. چند بچه كنار مادرهایشان در حال سر و صدا و ابراز ناراحتی از سر پا ایستادن هستند و مشخصا دیگران از حضور آن ها خوشحال نیستند. ایستگاه بعد، از واگن پیاده می شود و به سمت خروجی ایستگاه حركت می كند. در مسیر تبلیغات رنگارنگی روی دیوار ها دیده می شود تحت عنوان فرزند بیشتر زندگی بهتر. تصاویر خانواده های خوشحالی كه با لباس های رنگارنگ و فرزندان زیاد در حال تفریح هستند؛ زیر هر كدام از پوستر ها انبوهی از لوگو های نهاد های مختلف به چشم می خورد.
طی گزارشاتی كه پیشتر با موضوع چالش های زنان در استفاده از فضای شهری نوشته شد به برخی مشكلات از جمله عدم امكانات تفریحی كافی، عدم مناسب سازی مبلمان شهری و وسایل نقلیه عمومی و همچنین وجود نقاط نا امن شهری اشاره شد. این مشكلات در حالی به چشم می خورد كه تمام دستگاه های اجرایی هر ساله به مناسبت های مختلف از جمله روز زن، روز دختر و انتخابات های مختلف شعار های مختلفی برای بهبود زندگی زنان میدهند.

جرم خیزی شبانه و ناامنی برای همه زنان / عظیمی: برای تشخیص فضای بی دفاع شهری پژوهش هم نداریم!

خدمات شهری علیه مادران! / میرحسینی: اگر نتوانیم ازفضای شهری استفاده كنیم انگار معلول هستیم



زنان كجای برنامه ریزی های شهری قرار دارند؟

در حال حاضر كمبود یك برنامه و نقشه ی راه برای بهبود دسترسی و استفاده ی زنان از فضای شهری به چشم می خورد. طی جتسجو هایی كه با كلیدواژه های «زن»، «شهر»، «مدیریت شهری» در فضای مجازی انجام شد؛ خصوصا در تارنمای شورای عالی انقلاب فرهنگی و شهرداری تهران و همچنین در منشور های حقوق شهروندی منتشر شده از سوی دولت قبل، نتیجه ی جستجوها این بود كه مصوبه یا سند مكتوبی با محوریت «زنان و مشكلات شهری» وجود ندارد. تنها سندی كه از شورای عالی انقلاب فرهنگی در جستجو های اینترنتی به دست آمد سیاست های مربوط به اوقات فراغت زنان و استفاده بهینه از این زمان ها بود كه در سال 1381 تصویب شده بود؛ و در باره ی شهرداری تهران نیز تنها سند یافت شده مربوط به «شهر دوست دار كودك» در سال 1386 بود. عدم وجود یك برنامه مكتوب و قانونی كه دستگاه های مختلف ملزم به اجرای آن باشند در حال حاضر مسیر مطالبه گری افكار عمومی از مسئولان مختلف را مسدود كرده است و مشخص نیست باید منتظر كدام تدابیر و ایجاد چه امكاناتی باشیم، نهایتا عدم وجود اسناد مكتوب، شعار های زنانه مسئولین را نیز بدون بازخواست و پیگیری گذاشته است.

نمونه های جهانی توجه به زنان در مدیریت شهری
در برخی شهر ها در كشور های دیگر برنامه های مفصلی با محوریت توجه به نیاز های زنان تدوین شده است. از جمله مونترال كانادا در سال 1997، سئول كره جنوبی در سال 2007، استانبول تركیه در سال های 2007 و 2009، كوچی و كرالا هند در حدود سال های 2013 و 2014 تحت عنوان پروژه «سابالا» دولت ها دست به اقدامات مثتی زده اند. در این كشور ها پروژه هایی توسط دولت تحت عنوان «شهر فراگیر» و «شهر دوستدار زنان» اجرا شد كه اهداف مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و بهداشتی را در بر می گرفت. از جمله این اهداف میتوان به موارد مختلفی اشاره كرد از جمله: در بخشی از برنامه مونترال كانادا مشاركت و حضور زنان در موقعیت های رهبری، تصمیم گیری و سایر مدیریت ها جزئی از برنامه ی مسئولین بود. اتاق های استراحت در خیابان ها، پیاده رو های دوستدار زن و پاركینگ های دوستدار زن در برنامه سئول در نظر گرفته شد. ایجاد تیمی بحرانی برای زنانی كه اقدام به خودكشی كردند، واحد های سلامتی سیار برای كارگران فصلی در بخشی از برنامه استانبول و برخی دیگر از شهر های تركیه قرار گرفت. در بخشی از برنامه كوچی هند نیز این موارد دیده شد: بسط مراقبت های پزشكی برای خانوار هایی كه فقط اعضایشان زن هستند و ایجاد امكانات سكونت جدید برای زنان در شهر به منظور تضمین امنیت زنان مسافری كه با اهداف مختلف به این شهر می روند. این ها مثال هایی از اهداف برنامه های یاد شده در كشور های دیگر بود. بررسی بیشتر نمونه های موفق خارجی می تواند ایده بخش برنامه ریزی های مكتوب داخلی نیز باشد.



رسیدن به شهر دوستدار زنان؛ نیازمند یك ماموریت فرا بخشی
از شهر تهران به عنوان پایتخت كشوری كه گا ها از سوی مسئولین مختلف تحت عنوان ام القرای جهان اسلام یاد می شود انتظارات بیشتری برای تغییر و تحول در زمینه ی حقوق شهروندی افراد خصوصا زنان وجود دارد. پیرامون این موضوع یعنی وجود یك سند یا چشم انداز مكتوب برای بهبود زندگی زنان در فضای شهری دكتر مریم اردبیلی؛ مشاور امور بانوان شهرداری تهران در گفتگو با خبرگزاری دانشجو با اشاره به اهداف شهرداری تهران در این زمینه بیان كرد: «سندی كه بگوییم ویژه ی زنان یا به طور خاص با نگاه های زنانه است، كه در واقع فرابخشی باشد ما چنین سندی به این معنا نداریم. مصوباتی با موضوع لزوم شهر دوستدار خانواده یا اقتصاد خانواده محور داریم. مثلا شهرداری تهران به كنوانسیون شهر «دوست دار كودكـ» پیوسته است. همچنین شهر «دوست دار سالمندی» دارای یك تعریف جهانی است. عقیده ی ما این است كه با تدوین یك سند، تصویب و ابلاغ آن تحت عنوان تهران دوست دار خانواده یا شهر دوست دار زنان، آن اتفاقی كه باید روی زمین شهر بیفتد رخ نمی دهد. یك شعار و یك توجهی است، اما نسیمی است كه میوزد و میرود. ما عقیده داریم كه رویكرد بحث نگاه زنانه و اقتضائات خانواده در مدیریت شهری باید به عنوان یه حیطه ی فرابخشی كار ما و یك ماموریت فرابخشی در تمام لایه های مدیریت شهری در هم تنیده شود. در واقع خود مدیریت شهری در حوزه های مختلف برانگیخته شود برای پروژه هایی تحت عنوان شهر خانواده و كار هایی كه با زیست زنانه تناسب بیشتری داشته باشد. ما این فرایند را از ماه آینده شروع می كنیم و سعی می كنیم ظرف یكسال، تقریبا با فواصل یك ماه یا دوماه یكبار با یكی از حوزه های مدیریت شهری این كار را جلو ببریم تا ان شالله طی یك فرایند یك یا دو ساله «تهران خانواده» در پروژه های شهری دیده شود، نه اینكه صرفا به پروژه های شهری الصاق شود.»



اردبیلی با اشاره به پروژه های زنانه محور نظیر پارك های بانوان و مصادیق دیگری كه نیازمند تكمیل و توسعه است ادامه داد: «به شدت نگاه توسعه ای داریم. بوستان های ویژه ی بانوان ما قرار است توسعه پیدا كند. ما نُه بوستان ویژه بانوان داریم و مطالعه برای احداث چند بوستان دیگر هم به دستور آقای شهردار شروع شده است. بحث زیر ساخت شهربانو ها را داریم كه از حالت نیمه تعطیل خارج شود و به سمت بازگشایی، تكمیل و استفاده عمومی مردم از آن زنده شود. فضا های شهربانو در مناطقی كه وجود ندارد امكان ایجاد و توسعه خواهد داشت. شهردخت كه یك مورد در شهر تهران وجود دارد، سعی میكنیم این امكانات را فعال سازی كنیم و در بهره برداری از آن متناسب با اقتضائات جدید دختران جوان نوآوری داشته باشیم تا در نهایت توسعه پیدا كند. همچنین كوثر های ما به عنوان زیرساخت های كارآفرینی زنان سرپرست خانوار است كه این مورد نیز شامل برنامه های توسعه ای است.»

نیاز های زنان توسط خود زنان شناسایی شوند
در پژوهش های مختلف دانشگاهی ویژگی های متعددی برای یك شهر فراگیر كه حقوق شهروندی زنان در آن حفظ شده باشد در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال دكتر میترا عظیمی طی مقاله ای در فصلنامه برنامه ریزی شهری و توسعه منطقه ای به 8 مولفه در شكل گیری شهر دوستدار زنان اشاره كرده است: امكان برقراری تعاملات اجتماعی، دسترسی به خدمات فرهنگی و آموزش و بهداشتی، تقویت اعتماد به نفس، امنیت، عرصه ای برای حضور فعال زنان، تسهیل زیرساخت حمل و دسترسی ها، جلوگیری از ایجاد مشكلان روانی و افسردگی. بدون تردید لازم است طی یك بازه ی زمانی بلند مدت به تمام این اهداف دست یافت. لكن عدم وجود یك چشم انداز رسمی، قانونی و دارای ضمانت اجرایی زمان رسیدن به شرایط ایده ال را نامعلوم ساخته است. مسیری كه شهرداری پایتخت در حال دنبال كردن آن است شامل یكی از مولفه های فوق میشود یعنی حضور فعال زنان.



اردبیلی مشاور شهردار تهران در ادامه ی صحبت های خود به طرحی موسوم به «ریحان شهر» نیز اشاره داشت كه هدف آن مشاركت دادن زنان در مدیریت شهری و منتهی شدن به این امر است كه نیاز های زنان توسط خود زنان شناسایی شوند تا نتیجه ی آن حل و فصل این مسائل باشد. وی این طرح شهرداری تهران را نقطه آغاز فراگیری كنش های زنانه محور دانست و مطرح كرد: «برای بحث بانوان و خانواده برخی اقدامات از برنامه های هفته زن شروع می شود و خود «ریحان شهر»، رویدادی كه شاهد فراخوان اولیه آن بودیم به نظر یك شروع كننده جدی است كه كنش مسئله محور زنانه با رویكرد خانواده محور در محله ها آغاز و توسعه پیدا كند.»
وی در پایان افزود: «مسئله ما بین اینكه زنان در خانه نقش آفرین باشند یا اینكه در جامعه نیست. مسئله ما فرق میكند و دوگانه فعلی ما این است كه زن ما كنش گر باشد یا منفعل، مصرفی باشد یا مولد. در نتیجه ممكن است زنی در محیط های اجتماعی شاغل باشد، ولی نسبت به محیط پیرامومنی خود منفعل، اما زنی در خانه باشد و در عین حال مولد فكر واندیشه برای بهبود محله ی خود باشد. نقطه كلیدی كه این طرح)ریحان شهر میخواهد اجرا كند حركت از انفعال به سمت كنش، حركت از سمت مجبور بودن به سمت عاملیت و حركت از سمت مصرفی بودن با مولد بودن زنان است.»
دستگاه های دولتی از طراحان می خواهند زنان را خوشحال به تصویر بكشند، مثل زنان خوشحال پوستر های یاد شده در مترو و دیوارنگار ها و بیلبورد های گوشه و كنار شهر. ولی زنان از بی توجهی هایی كه به آن ها در بدیهی ترین مسائل شده است خوشحال نیستند. زنانی كه كسی آن ها و مقتضیات زنانه آن ها را دوست ندارد از جمله مادر بودن و سهیم بودن در شكل و شمایل دادن به محیط زندگی خود یعنی شهر. در عین حال انبوه نهاد های دارای بودجه و امكانات از همین زنان نادیده گرفته شده انتظار دارند كه به نحو احسن به وظایف مقدس خود برسند با تداوم نادیده گرفتن نیاز های زنان ما هرگز شاهد بهبود كیفیت و كمیت نهاد خانواده نخواهیم بود. آن هم در شرایطی كه به وضوح شهر و امكانات شهری و قوانین آن برای یك جنس خنثی طراحی شده است و این موضوع امر را بر زنان مشكل می كند. چنانچه یك سند نوشته شده برای این طیف از مشكلات به وجود نیاید همچنان سیاستمداران انتخاب میكنند كه چه زمانی به معضلات زنان بپردازند نه اینكه مجبور باشند تدبیر ویژه ای در نظر داشته باشند.