دكتر حسین علی بخشی در گفت وگو با خبرنگاران اظهار كرد: رشته كاردرمانی یكی از رشته های توانبخشی است كه در دانشكده های توانبخشی دانشگاه های علوم پزشكی تدریس می شود. برای شناخت بهتر از این رشته ابتدا باید هدف این رشته را دانست هدف كاردرمانی افزایش مشاركت و كسب استقلال برای انجام فعالیت های روزمره زندگی برای تمامی افرادی كه به نحوی یا به دلیلی میزان مشاركت و استقلالشان در عملكردهای روزمره زندگی دچار مشكل شده است.

وی ادامه داد: طیف زیادی ازاختلالات و آسیب ها می توانند بر میزان عملكرد روزمره تاثیرات منفی بگذارند و معمولا این اختلالات مزمن و شدید هستند و ناتوانایی در سطح عملكرد برای افراد ایجاد می كنند و فرد به تنهایی قادر به انجام فعالیت های روزمره خود نیست. هر كدام از این مشكلات در هر حیطه ای كه باشند، كاردرمانگر می تواند دخالت كند.

وی با بیان اینكه رشته كاردرمانی از لحاظ سطح خدمات بسیار وسیع است افزود: از یك نوزاد كه تازه متولد شده است، تا یك سالمند، همه می توانند از خدماتی كه كاردرمانی ارائه می كند، بهره بگیرند. معمولا اختلالات و مشكلاتی كه برای افراد بوجود می آید در دو حوزه جسمی و ذهنی اتفاق می افتند. مثلا هر اختلال جسمی حركتی كه در كودكان باعث شود رشد و تكامل كودك حركتی كودك دچار مشكل شود، مانند: تاخیر حركتی، نقص عضو مادرزادی، آسیب های مغزی مانند كودكانی كه دچار فلج مغزی هستند، یا در بزرگسالان سكته مغزی، پاركینسون، ام اس و ...، كاردرمانگر می تواند مداخله كند.

مدیر گروه كاردرمانی دانشگاه علوم پزشكی استان سمنان اضافه كرد: بعضی از حوادث و اتفاقات هم می توانند بر روی عملكرد ما تاثیرگذار باشند، مانند كسی كه تصادف كرده و دچار ضربه مغزی می شود، یا بر اثر حادثه ای ضایعه نخاعی پیدا می كند و این افراد در عملكرد حسی و حركتی خود دچار مشكل می شوند، لذا كاردرمانی می تواند در این حوزه ها وارد عمل شود.

وی ادامه داد: همچنین در برخی از كودكان یك سری اختلالات روانپزشكی وجود دارد كه باعث می شود كودك نقش های عملكردی خود را از دست بدهد، مانند كودكانی كه اختلالات ذهنی و یا عقب ماندگی ذهنی، اوتیسم، بیش فعالی، اختلالات یادگیری و ... دارند. در زمینه اختلالات روانپزشكی بزرگسالان نیز باز به همین شكل است. مثلا در بخش روان بیمارستان كوثر، واحد كاردرمانی مستقر است، چون برخی از این اختلالات، فرد را از انجام امور روزمره خود باز می دارد مانند انواع اختلالات سایكوتیك مثل اسكیزوفرنی و همچنین اختلالات خلقی شدید مانند افسردگی شدید و اختلالات دوقطبی و یا هرگونه اختلالات روانی اجتماعی كه هرگونه عملكرد روزمره فرد را دچار مشكل می كند.

وی به اهمیت این رشته در كشورمان پرداخت و اظهار كرد: در سال های اخیر كاردرمانی توانسته اهمیت و نقش خود را در نظام سلامت در ایران نشان دهد. با این وجود هنوز به جایگاه واقعی خود در این نظام نرسیده است و هنوز سطح آگاهی جامعه از كاردرمانی مطلوب نیست و این رشته كاردرمانی به خوبی شناخته نشده است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی استان سمنان تصریح كرد:كاردرمانی ترجمه واژه لاتین Occupational Therapy است كه به نظر می رسد این ترجمه لفظ به لفظ خیلی حق مطلب را ادا نكرده است و توجه شنونده به سمت شغل و كار افراد جلب می شود، در صورتی كه مفهوم Occupation تمامی اشتغالات روزمره افراد را در بر می گیرد این اشتغالات با توجه به زمینه ای كه فرد در آن مشاركت دارد، تعریف می شود. مثلا اشتغلات یك كودك بازی، آموزش و درس خواندن و فعالیتهای خودیاری است. پس اختلالاتی كه باعث شود یك كودك نتواند بازی كند، با كمك كاردرمانگر به سطحی باز می گردد كه كودك توانایی انجام عملكردهای متناسب با سنش را انجام دهد. در زمینه بزرگسالان نیز مثلا كسی كه دچار سكته و به دنبال آن فلج می شود و عملكرد اعضای بدن را دچار مشكل می كند، یا فرد نمی تواند بطور مستقل رفت و آمد كند، یا نمی تواند از دست خود برای انجام ا مور روزمره استفاده كند كه همه اینها به معنای وابستگی فرد است و كاردرمانگر ایجا وارد می شود و به استقلال فرد كمك می كند.

كاردرمانی و اهمیت آن
مدیر گروه كاردرمانی دانشگاه علوم پزشكی استان سمنان در پاسخ به این پرسش كه كاردرمانی برای كمك به هر كدام از این بیماران چه كاری انجام می دهد؟ توضیح داد: وقتی عارضه یا حادثه ای برای افراد ایجاد می شود، مثل فردی كه دچار سكته مغزی می شود، معمولا توانایی یكسری از عملكردهایش را از دست می دهد و نقص در عملكرد، كاركرد او را دچار مشكل می كند. مثلا كسی كه نمی تواند دست خود را به خوبی تكان دهد، در نوشتن، غذا خوردن، كاركردن و ... دچار مشكل می شود. اگر شغل فرد یك شغل یدی باشد، ممكن است فرد از عهده انجام شغلش برنیاید و كارش را از دست بدهد. هر كسی در زندگی خود نقش های متفاوتی دارد، مثلا یك بزرگسال نقش همسر، پدر یا مادر، كارمند و سایر نقش های فردی و اجتماعی را دارد. یك عارضه یا حادثه می تواند روی تمامی نقش های یك فرد اثرگذار باشد و آنها را مختل كند.

وی گفت: كاردرمانگر با بررسی كه انجام می دهد متوجه می شود كه نقش ها و عملكردهای فرد چقدر آسیب دیده است و چه اجزای عملكردی و چه مشكلات حسی- حركتی مشكل پیدا كرده اند و ابتدا سعی می كند آنها را برطرف كند به عنوان نمونه سفتی یا ضعف عضلانی، مشكلات در هماهنگی حركتی و ... اما بخش مهم كار این است كه به فرد كمك كنیم تا با توجه به نقایصی كه در وی باقی می ماند بتواند به سطح زندگی مستقل خود بازگردد. در این مرحله از رویكردهای انطباقی استفاده می كنیم، یعنی با توجه به نقشی كه فرد دارد، آموزش های اضافی ببیند كه بتواند عملكردی را كه قبل از عارضه توانایی انجام آن را داشت، مجددا انجام دهد، گاهی از تطابق در محیط و یا اشیاء استفاده می كنیم. مثلا فرد نمی تواند قاشق را در دستش بگیرد و قاشق را در دستش می بندیم یا توانایی گرفت وسایل ظریف را ندارد، پس ضخامت دسته قاشق را بیشتر می كنیم تا فرد موفق به كنترل آن شود و به حداكثر استقلال ممكن برسد.

این كاردرمان گر با بیان اینكه درمان و آموزش حوزه وسیعی را در كاردرمانی در بر می گیرد تصریح كرد: افرادی كه استقلال عملكردی آنها دچار مشكل شده، خود و خانواده آنها كاملا درگیر می شوند و اگر درمان خوب انجام بپذیرد، بازخوردی كه مراجعین و خانواده های آنها می بینیم بسیار ارزشمند است. چون مهمترین معضلی كه در هنگام بروز عارضه برای فردی اتفاق می افتد، وابستگی او به افراد دیگر است كه زندگی خود فرد و خانواده و حتی جامعه را دچار اختلال می كند و با ایجاد استقلال در فرد مصدوم باری را از روی دوش خانواده و جامعه بر می داریم.

وی در پاسخ به این پرسش كه افراد باید به چه علائمی توجه داشته باشند تا بتوانند به موقع از كمك های حوزه كاردرمانی استفاده كنند؟ اظهار كرد: برای پاسخ به این پرسش باید به حوزه هایی كه كاردرمانی در آن فعال است اشاره كنیم، مثلا حوزه كودكان كه تخصص خود من هست، كودكان ممكن است دچار انواع اختلالات تكاملی و رشدی شوند كه باعث می شود نتوانند عملكرد مناسبی داشته باشند. تشخیص و درمان زودهنگام این اختلالات می تواند در بهبود و پبشگیری از مشكلات جدی تر بعدی بسیار موثر باشد. یكسری علائم و نشانه ها وجود دارند كه آگاهی از آنها مخصوصا برای والدین می تواند بسیار موثر و كمك كننده باشد. مثلا اینكه آیا مراحل رشد در نوزادان و كودكان به طور طبیعی در حال انجام است یا خیر، انتظار داریم كودك در سن سه ماهگی گردن بگیرد و یا در سن 5 تا 6 ماهگی غلت بزند یا در 7 ماهگی كم كم شروع به نشستن كند، كودك 14 ماهه باید بتواند روی پای خودش راه برود. البته اینها یك دامنه سنی هم دارد ولی خانواده با در نظر داشتن این موارد باید دقت كند كه كودك شرایط نرمال رشد حركتی دارد یا نه؟ و اگر شك دارند با یك متخصص در این امر مشورت كنند و اگر مشكلی هست درمان را هرچه سریعتر شروع كنند. چون هر چقدر كه درمان سریعتر اتفاق بیفتد، نتیجه خیلی بهتری خواهد داشت.

انكار كردن مشكل بچه ها عوارض ناگواری در پی دارد

مدیر گروه كاردرمانی دانشگاه علوم پزشكی استان سمنان ادامه داد: همچنین علائم دیگر مانند سفتی و شلی است كه در اندام های كودكان دیده می شود كه از یك سنی به بعد دیگر طبیعی نیست. به طور نمونه یك خانواده گزارش می كند كه هنگام تعویض پوشك فرزندش با مقاومت او مواجه می شود و پاهایش سفت است. پس این مهم نیز می تواند یك علامت باشد. گاهی مشاوره های خیلی بدی از سوی اعضای خانواده داریم و با دلسوزی بیجا مسائل را انكار می كنند، مثلا كودك در 9 ماهگی هنوز گردن نگرفته و وقتی از پدر و مادر سوال می كنیم كه چرا اینقدر دیر مراجعه كرده اند، و والدین می گویند كه سایر اعضای خانواده گفته اند كه این روند طبیعی است و خودشان هم به همین شكل بوده اند! در حالی این انكار كردن مشكل و به تعویق انداختن مراجعه به متخصص در كودكی كه در 9 ماهگی تا یك سالگی نمی تواند گردن بگیرد، عوارض بسیار ناخوشایند و زیادی را به دنبال خواهد داشت.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی استان سمنان افزود: در مورد بزرگسالان نیز باز به همین ترتیب است، البته خوشبختانه سطح آگاهی بین متخصصین بالا رفته است، و در صورت نیاز بیماران به همكاران كاردرمانگر ارجاع داده می شوند. قبلا اگر بیماری مبتلا به ام اس بود یا با عوارض سكته درگیر بود، صرفا به فیزیوتراپی ارجاع می شدند تا مشكلات حركتی آنها حل شود، اما غافل از اینكه بخشی این مشكلات حركتی در برخی از بیماری ها رفع نمی شود ولی فرد باید بتواند به طور مستقل امور روزمره خود را انجام دهد و سطح مشاركت وی در جامعه و خانواده حفظ شود و در این زمینه كاردرمانگر می تواند با آموزشها و درمانهای مناسب به فرد كمك كند.



مدیر گروه كاردرمانی دانشگاه علوم پزشكی استان سمنان با اشاره به لزوم استفاده از درمان های مناسب گفت: ارجاع نامناسب می تواند از اثر بخشی درمان بكاهد به طوری كه درمان موثر نیست و یا اثر آن مشكل باقی می ماند، مثلا فردی كه كمر درد مزمنی دارد، ممكن است با فیزیوتراپی از میزان درد كاسته شود، اما در انجام كارهای روزمره باز هم فرد دچار كمر درد خواهد شد. چون فرد آموزش های لازم را برای انجام كارهای روزمره ندیده است تا دچار كمر درد نشود یا اگر دوباره دچار درد شد، تسكین پیدا كند، این آموزش ها در مراجعه افراد به كاردرمانگر به آنها ارائه می شود.

كار گروهی حلقه مفقوده در نظام سلامت

این عضو هیئت علمی علوم پزشكی سمنان با بیان اینكه حلقه مفقوده در نظام سلامت ما، كار گروهی در امر درمان است اظهار كرد: كار گروهی در انجام فرآیند درمان در كشورهای توسعه یافته پذیرفته شده است و هیچ منافاتی بین رشتهای فیزیوتراپی و كاردرمانی و سایر، وجود ندارد. اینكه اگر بیماری از درمان های كاردرمانی استفاده می كند دیگر به انجام فیزیوتراپی نیاز ندارد یا برعكس، صحیح نیست و باید از تمامی این درمان ها در راستای یكدیگر و برای بهبود وضعیت بیمار استفاده كرد. به این ترتیب علائم جسمی حركتی بیمار بهبود پیدا می كند و عملكرد و استقلال وی نیز ارتقاء پیدا می كند. همانطور كه قبلا هم اشاره كردم شرایط در حال حاضر نسبت به گذشته خیلی بهتر شده و آگاهی بین مردم و متخصین در مورد رشته كاردرمانی بیشتر شده است.

دكتر علی بخشی اضافه كرد: خوشبختانه در در میان همكاران دانشكده توانبخشی روح همكاری و كار تیمی وجود دارد و اهداف منسجم و یكپارچه ای را دنبال می كنیم و شرایط كار و فعالیت در دانشگاه علوم پزشكی استان سمنان خوب و مهیا است.

لزوم بررسی اختلال در مهارت های حركتی كودكان

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی استان سمنان با اشاره به اهمیت توجه به رشد كودكان گفت: در مورد كودكان، هر زمان كه احساس كنیم، مهارت های حركتی كودك دچار مشكل است باید این مسائل مورد بررسی قرار بگیرند. مثلا زمانی كه كودك نمی تواند خوب بازی كند و تعامل خوب و سازنده ای با دوستانش ندارد، كودك حواس پرت است، و این حواس پرتی به شكلی است كه در انجام كاها دچار مشكل می شود. گاهی مادر یك كودك در مراجعه، عنوان می كند كه كودك من آنقدر حواس پرت است كه به هیچ چیز كه جلوی پای اوست توجه نمی كند و پایش با اشیاء برخورد می كند، چشم پزشك هم او را بررسی كرده است و چشمانش مشكلی ندارد. اما وقتی ما بررسی می كنیم می بینیم كه كودك علائم اختلال توجه و تمركز دارد یا اختلالات هماهنگی حركتی (DCD) دارد.

چرا برخی كودكان اشیا اطرافشان را خوب نمی بینند؟

وی ادامه داد: كودكانی كه دچار این اختلال هستند عملكرد حركتی آنها دچار مشكل می شود و هماهنگی حركتی ندارند و باعث می شود اشیائی كه در اطرافشان هست را خوب نبینند، مثلا هنگام برداشتن یك قندان، وقتی هماهنگی عصب و عضله نداشته باشند و دست به جای این كه به مقدار مناسبی باز شود كه بتواند قندان را بردارد، كاملا باز می شود و باعث واژگون شدن قندان می شود. یا خانواده ها می گویند كه فرزندشان شیطنت زیادی می كند و آرام و قرار ندارد، كه در ارزیابی ها متوجه می شویم كه كودك اختلال بیش فعالی دارد.

وی افزود:گاهی كودك در ارتباط گیری دچار مشكل است و در چشم افراد نگاه نمی كند و صحبت نمی كند، یا نكته مهمتر اینكه كودك مهارت و عملكردی را در گذشته داشته ولی از یك سنی به بعد دچار ضعف در این مهارتها می شود، اگر توقفی در رشد و تكامل كودك مشاهده شود یك علامت بسیار مهم است كه باید به آن توجه شود، چون بسیاری از بیماری های ژنتیكی و اختلالات رشدی با همین علائم شروع می شوند مثل اختلالات پیش رونده اوتیسم، مثلا در شرح حال اوتیسم، كودك یك دوره نرمال بودن را تجربه كرده است و مثلا رشد و تكامل كودك تا سن 2 تا 5/2 سالگی طبیعی بوده و بعد از آن خانواده متوجه یكسری از علائم می شوند.

این پزشك معتقد است: هرچقدر این اختلالات زودتر تشخیص داده شود، زودتر و راحتتر می توان به درمان پرداخت و درمانگر می تواند سریعتر جلو پیشرفت عارضه را بگیرد و به او كمك كند تا عملكرد بهتری داشته باشد.

وی گفت: در زمینه بزرگسالان نیز همین طور است، هر اختلال مزمن و ناتوان كننده ای كه به هر شكل عملكرد روزانه فرد را تحت تاثیر قرار دهد و مختل كند، نیاز به مشاوره كاردرمانگر دارد. مثلا فردی دچار ضایعه نخاعی شده و پاهایش كار نمی كند و خدمات فیزیوتراپی هم دریافت كرده است، اما بسیاری از این دسته اختلالات درمان قطعی ندارند و آیا چنین فردی با داشتن این مشكل حق ادامه حیات و استقلال فردی ندارد؟ كاردرمانگر به چنین افرادی كمك می كند و آموزشهای لازم برای استفاده از ابزار و حتی ویلچر را به او می دهد، آموزش نحوه انتقال فرد از روی تخت بر روی ویلچر و برعكس، استفاده از عصا و انجام كارهای روزمره را كاردرمانگر به او آموزش می دهد و بسیار اثر بخش و كمك كننده است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی استان سمنان اضافه كرد: در زمینه اختلالات روانی نیز باز به همین شكل است، در اختلالات روانپزشكی بزرگسالان می بینیم كه بیماری كه دچار یك ضایعه روانپزشكی است، مثلا فرد دچار افسردگی اساسی است و در انجام كارهای روزمره خود ناتوان می شود و حتی پیش می آید كه غذا نمی خورد و به بهداشت خودش رسیدگی نمی كند و فعالیتهای مراقبت از خود را انجام نمی دهد و بار سنگینی را بر دوش مراقبینش می نهد و اینكه درمانگر چگونه به خانواده و مراقبین آموزش بدهد تا بتوانند به این فرد كمك كنند و تكنیكها و آموزشهایی برای خود فرد وجود دارد كه كمك می كند توجه و تمركز او بالاتر برود و چگونه به محیطش و فعالیت هایش توجه كند و ذهن و ساختار ذهنی خودش را انسجام دهد، كه همه اینها در كمك به بیمار موثر است. بنابراین اگر اختلال روانی سبب شود كه كاركرد فرد در زندگی روزمره دچار مشكل شود باز هم كاردرمانی وارد عمل می شود.

دكتر علی بخشی با بیان اینكه خدمات كاردرمانی بسیار وسیع است اظهار كرد: تمام افرادی كه به نحوی مشكلاتی در عملكرد و كاركرد روزمره خود دارند، فكر نكنند كه این مشكلات غیر قابل حل است و حتما با یك كاردرمانگر مشورت كنند و به احتمال زیاد برای بسیاری از این مشكلات راه حل هایی هست كه با آموزش های خیلی ساده می توانیم مشكلات خیلی بزرگی را از بین ببریم. به عنوان مثال چند سال پیش مراجعه كننده ای داشتم كه كودكی با ضایعه مغزی شدید بود و توانایی غذا خوردن و بلع را نداشت. خانواده همیشه در غذا دادن به كودك مشكل داشتند و در مراجعه در كنار سایر مشكلاتی كه مطرح می كردند با بررسی و سوالاتی كه پرسیدم متوجه شدم كه این كودك در بلع نیز دچار مشكل است و یك اصلاح وضعیت به آنها آموزش دادم. كه بدن كودك و سر و اندام های او موقع غذا خوردن به چه شكلی قرار بگیرد و خانواده هم پذیرفت و روز بعد مادر با خوشحالی به من مراجعه كرد و گفت این اولین شبی بود كه كودك من غذا خورد و در گلویش نپرید. به این ترتیب با یك اصلاح وضعیت یك مشكل آزار دهنده را برطرف شد و فشار را از روی دوش خانواده و مراجعین برداشت.

انتهای پیام