دكتر غلامرضا معصومي عضو بورد سلامت در بلايا و فوريت هاي كشور و رئيس اداره پدافند غيرعامل دانشگاه علوم پزشكي ايران با ارائه مقاله خود تحت عنوان '' چالش هاي درماني در كوويد 19 (تاب آوري نظام سلامت ) '' در وبينار « مديريت همه گيري كوويد 19 از منظر پدافند غيرعامل »، افزايش تاب آوري نظام سلامت براي مقابله و مديريت مخاطرات را ضروري دانست.

به گزارش خبرنگار وبداي دانشگاه علوم توانبخشي و سلامت اجتماعي، وبينار « مديريت همه گيري كوويد 19 از منظر پدافند غيرعامل »، روز سه شنبه به مناسبت هفته گرامي داشت پدافند غيرعامل (8 الي 14 آبان ماه)، به همت گروه آموزشي و مركز تحقيقات سلامت در حوادث و بلايا دانشگاه علوم توانبخشي و سلامت اجتماعي و با همكاري معاونت بهداشتي وزارت بهداشت، دانشگاه علوم پزشكي ايران و سازمان اورژانس كشور، برگزار شد.

وي، روند فعاليت كادر درمان كشور از ابتداي شيوع كرونا در كشور را مرور كرد و اين فعاليت را مرحله به مرحله مطابق با شرايط و حركت ويروس و همچنين ميزان آگاهي علمي و تخصصي همه اعضاي كادر درمان به يك اندازه، از روش هاي درماني در جهان كه با يك برنامه منسجم و درست آموزشي همراه نبود، ذكر كرد.

وي همچنين بعد از عدم آموزش كادر درمان به عنوان چالش اول در اين خصوص، به مشكلات كادر درمان بلحاظ كمبود وسايل و امكانات بهداشتي براي محافظت شخصي، تست هاي تشخيصي و امكانات دارو و درمان براي بيماران اشاره كرد.

دكتر معصومي به مشكلات مربوط به پروتكل هاي منتشر شده از سوي وزارت بهداشت و مسايل مربوط به اجراي آنها اشاره كرد، ضمن آنكه داروهاي مختلف مصرفي براي بيماران كرونايي را نام برد، تاثيرات آنها بر روي بيماران و مسايل پيرامون آنها مانند دسترسي و عدم دسترسي به هريك از آنها را بيان داشت.

وي همچنين به بي توجهي نسبت به اقتصاد درمان و نبود سياست يكپارچه در خصوص كمبود درآمد بيمارستان ها در دوران كوويد و تاثيرات آن بر روند درمان بيماران اشاره كرد و گفت كه ورود واكسن هاي مختلف به كشور، ميزان پذيرش مردم و تاثيرات آنها، از ديگر چالش هاي اين حوزه بود.

وي در تعريف تاب آوري، گفت: توان و ظرفيت برگشت كامل به شرايط قبل از بحران، انجام اقدامات توسط يك فرد و يا يك جامعه در جهت ايجاد ظرفيت را تاب آوري مي گويند.

دكتر معصومي در تبيين تاب آوري اظهار داشت: استفاده از واژه تاب آوري در حوزه حوادث و بلايا در سال 1980 ميلادي، اولين بار مطرح شد و با توجه به شرايط و ميزان آگاهي مردم، تكامل، تعامل و تعادل در برقراري و ايجاد تاب آوري در جامعه ضروري است.

وي سپس، جامعه تاب آور كه آگاهانه و هوشيار عمل مي كند، و چگونگي اين عمل آگاهانه در شرايط مختلف را مورد تجزيه و تحليل قرار داد.

اين متخصص طب اورژانس، در ادامه توصيه هايي جهت افزايش تاب آوري جامعه در خصوص مقابله با كوويد 19 داشت، كه بگفته وي، « مشخص شدن هدف، افزايش ارتباطات، افزايش اعتماد بنفس، بالا رفتن انعطاف پذيري سيستم و توجه به مسايل مالي كه نمي تواند محور باشد ولي تاثيرگذار است، و تقويت مسايل معنوي » ، در افزايش تاب آوري موثرند.

« پيشگيري مخاطرات بيولوژيك در نظام سلامت »

دكتر محمد اسماعيل مطلق مشاور معاون بهداشتي وزارت بهداشت و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي اهواز با ارائه مقاله خود تحت عنوان '' پيشگيري از مخاطرات بيولوژيك در نظام سلامت ''، مخاطرات بيولوژيك و راه هاي پيشگيري از آنها را تشريح كرد.

دكتر مطلق در ارائه مقاله خود، مقدمه اي در تعريف بيوتروريسم بيان كرد كه عبارتست از ايجاد ترس و وحشت، با بهره گيري از عوامل زيست شناختي مختلف. و جنگ افزار بيولوژيك عبارتست از وسيله اي كه بمنظور انتشار عمدي ارگانيسم هاي مولد بيماري يا فرآورده هاي آنها توسط غذا، آب، حشرات ناقل يا به صورت افشانه به كار برده مي شود.

وي با اشاره به اينكه استفاده عمدي از ميكروارگانيسم ها كه معمولا با افزايش قدرت بيماري زايي و مقام سازي شان نسبت به داروهاي متداول همراه است ، گفت: استفاده از سلاح هاي بيولوژيك (استفاده از ميكروب ها و سموم و ساير عوامل زيستي) بر عليه انسان ها، دام ها و محصولات كشاورزي حتي در زمان صلح و بطور مخفيانه انجام شده است.

دكتر مطلق، شيوع بيماري هاي خاص در بين انسان ها، دام ها و محصولات كشاورزي بطور عمدي و از طرف دشمنان جهت صدمه زدن به زيرساخت هاي اقتصادي و اجتماعي و بر عليه امنيت و آسايش مردم، ناامني ملي، منطقه اي و بين المللي و حتي بسته شدن مرزها و بلوكه شدن فعاليت هاي كشورها را متذكر شد.

وي در تشخيص اين مخاطرات، گفت: دشواري تشخيص حضور عوامل بيولوژيك و تفكيك عمدي و يا غيرعمدي بودن شيوع همه گيري هاي عفوني و سم ، غفلت از اكثر موارد و عدم ريشه يابي كه آيا عامل اين بيماري با اهداف و نيت قبلي وارد كشور، مزارع و يا دام ها شده و يا بطور تصادفي و يا در نهايت بطور طبيعي شيوع يافته است، اتفاق مي افتد.

اين استاد دانشگاه در خصوص اثرات درازمدت عوامل بيولوژيك نيز اظهار داشت: تعيين آثار درازمدت و عوارض مواجهه با يك عامل بيولوژيك مخرب بسيار دشوار و گاه ناممكن است، عوامل بيولوژيك شناخته شده، ممكن است جهش هاي ژنتيكي زيان آوري در انسان ها ايجاد نمايند (اسلحه هاي ژنتيكي ) و برخي از عوامل عفوني مي تواند آسيب هاي شديدي در رشد جنين انسان ايجاد كند (مانند ويروس روبلا) .

دكتر مطلق افزود: عوامل بيولوژيك، بسته به مقدار دوز عامل بيماري زاي دريافتي، ممكن است شامل سرطان زايي، تراتوژنيك و يا همراه با موتاسيون باشند. عوامل زيستي از جمله برخي از اجرام خاص ممكن است همچنين ايجاد بيماري هاي طولاني مدت كنند.

وي به چند نمونه از عوامل زيستي آلوده كننده كه در اقصي نقاط جهان و در جنگ تاتارها و جنگ هاي جهاني اول و دوم و يا در جنگ هاي ژاپن با چيني ها استفاده شده، اشاره كرد و گفت: مناسب ترين عوامل براي استفاده در جنگ افزارهاي زيستي عبارتند از « سياه زخم، طاعون، تولارمي، بروسلوز، تب Q، انسفاليت اسبي، تب هاي خونريزي دهنده و آبله » .

وي تهديدهاي زيستي جوامع انسان را به سه گروه A ، B و C ( انتشار آسان با انتقال آسان فرد به فرد دارد، انتشار با سهولت نسبي و پاتوژن هاي جديدي كه با بهره گيري از مهندسي ژنتيك قابليت تغيير به منظور توليد انبوه و انتشار وسيع را دارا مي باشند) تقسيم كرد، ضمن آنكه از تهديدهايي مانند داروهاي روانگردان LSD ، كه امروزه به ليست طولاني ميكروب ها و سموم ضرررسان اضافه شده است، نام برد.

دكتر مطلق، درباره اهداف نظام مراقبت در پدافند زيستي، نيز گفت: '' پايش بهنگام قبل از بروز هر بيماري مي تواند به طراحي برنامه اي براي مقابله با آن منجر شود. كمك به كشف بموقع عامل بروز همه گيري هاي احتمالي قبل از حادث شدن آن و در صورت كشف اولين علائم، بررسي و كنترل سريع بمنظور جلوگيري از بروز همه گيري '' ، از جمله اهداف نظام مراقبت در پدافند زيستي است.

'' تعيين گروه هاي در معرض خطر ابتلا به عنوان يك اقدام اثربخش در پدافند زيستي، ارزيابي اثربخشي فعاليت هاي پيشگيرانه و كنترلي، تعيين اولويت هاي اقدامات كنترل عامل بيماري به عنوان رخداد بهداشتي، طراحي برناه هاي مداخله اي، تامين امكانات لجستيكي مناسب اعم از سرمايه اي و مصرفي، و تقويت پژوهش هاي كاربردي '' ديگر اهداف نظام مراقبت در پدافند زيستي را تشكيل مي دهند كه از سوي دكتر مطلق بيان شد.

وي درمورد راههاي ورود عوامل زيستي ، اظهار داشت: يكي از راحت ترين حملات مورد استفاده، تهديدات آب و غذا مي باشد، زيرا كه انتشار با سهولت نسبي، ايجاد بيماري با شدت متوسط و مرگ و مير پائين (بنابر اين بازتاب گسترده جهاني متوجه آن نخواهد بود)، مشكل بودن اثبات اين حمله، آسان بودن توزيع عوامل زيستي توسط نيروهاي نفوذي، مشكل بودن دفاع در برابر آن، امكان آلودگي مواد خوراكي در هر مرحله اي مانند توليد، انتقال، ذخيره سازي و توزيع ، و در مواردي بروز اين بيماريها مشخص كردن خوشه اي كه بيماري از آن آغاز شده و سر منشاء بيماري بسيار حائز اهميت است كه يكي از مهمترين اقدامات در اين خصوص به كار بردن مراقبت سندرميك است.

وي پس از اشاره به راه هاي تشخيص حمله زيستي، سه سئوال در زمينه دفاع زيستي مبني بر اينكه '' تفاوت بين يك اپيدمي طبيعي و اپيدمي ناشي از جنگ بيولوژيك چيست ؟، از چه عامل يا عواملي استفاده شده است ؟ و چه اقدامات مقابله اي از جمله واكسيناسيون، درمان، اعلام هشدار و رفع آلودگي مي توان انجام داد ؟ '' مطرح و توضيح داد.

دكتر مطلق در بيان تفاوت بين يك اپيدمي طبيعي و اپيدمي ناشي از جنگ بيولوژيك ، عوامل مورد استفاده را تعيين كرده و به اقدامات مقابله اي براي كاهش تلفات اشاره داشت.

وي همچنين تقويت نظام مراقبت بيماري ها، از طريق گردآوري، تجزيه و تحليل، تفسير مستمر و منظم داده هاي مربوط به سلامتي بمنظور مداخله و انتشار نتايج آنها را يادآوري كرد و در توضيح بيماري هاي قابل گزارش، گفت: به آن دسته از بيماري ها اطلاق مي شود كه حادث شدنشان از نظر بهداشت عمومي بقدري مهم است كه بايد وقوع آنها بصورت تلفني، از طريق نمابر يا كتبا به مسئولان بهداشتي سطوح مياني و ملي اطلاع داده شود، ضمن آنكه براي اين بيماري ها، بايد ليست خطي يا فرم بررسي انفرادي و ... تكميل شود.

اين استاد دانشگاه در بيان اهداف ساختاري گزارش دهي در پدافند زيستي، '' تعيين منابع گزارش دهي، تعيين نحوه گزارش دهي، گزارش فوري بيماري هاي مشمول گزارش دهي، توجه به شايعات و ارزيابي صحت آن، كشف همه گيري و تعيين الگوي بيماري '' را متذكر شد و در عين حال، تاكيد كرد: كشف زودرس حمله بيولوژيك از اهميت حياتي برخوردار است، زيرا كه بدون تامين تداركات خاص در سطوح محلي و استاني ممكن است شالوده سيستم بهداشتي محلي و شايد هم ملي، در هم شكسته شود.

وي افزود: لازمه كشف سريع اينگونه حملات، ارتقاي آگاهي كليه كاركنان خط مقدم (بهداشت و درمان) مي باشد، بخصوص با ارجحيت استفاده از تكنولوژي مناسب بمنظور پيش بيني بروز حادثه ، چون اين افراد مي توانند در سايه استفاده از نظام مراقبت سندرميك اين حوادث را به سرعت تشخيص داده و گزارش كنند و يا بدليل امكان بهره گيري از سيستم مراقبت مي توانند واكنش به موقع و مناسب نشان دهند.

دكتر مطلق همچنين در توضيح نظام مراقبت سندرميك، اظهار داشت: اساس نظام مراقبت سندرميك، مبتني بر علائم باليني بسيار ساده است، ضمن آنكه مبناي اين نظام، شكايات اصلي بيمار است و بجاي تشخيص قطعي موارد، فقط اطلاعات باليني بيماري مورد توجه قرار مي گيرد (شاه علامت ها).

وي، '' تب و خونريزي، تب و راش حاد، سندرم شبه آنفلوآنزا، عفونت شديد و حاد تنفسي، تب و علائم عصبي (غير از فلج شل حاد)، تب و علائم و نشانه هاي غير اختصاصي (تب ناشناخته)، زردي، سندرم مسموميت غذايي، تب و شوك، اسهال حاد آبكي، اسهال خوني، سرفه مزمن، فلج شل حاد و مرگ ناگهاني غيرقابل انتظار '' را به عنوان سندرم هاي مشمول گزارش دهي در نظام مراقبت با تاييد سازمان جهاني بهداشت WHO ذكر كرد.

وي با تاكيد بر ضرورت تشخيص زودرس و بموقع سندرم هاي مشمول گزارش دهي، رعايت اصول پدافند غيرعامل در زيرساخت هاي بهداشتي و درماني را يادآوري كرد كه '' تقويت سيستم هاي دائمي انتقال سريع اطلاعات، شبكه گردآوري داده هاي بيماري هاي انسان، دام و محصولات كشاورزي، آموزش نيروها در تشخيص سريع مشكوك بودن همه گيري و گزارش آن به مركز، تهيه بانك هاي اطلاعاتي فعال و به روز، نصب سيستم هشدار سريع در شناسايي حضور اين عوامل، سيستم هاي قوي مراقبت هاي مداوم بهداشتي شامل ازمايشگاه هاي سيار انفرادي، خودروهاي آزمايشگاهي ساده و آزمايشگاه هاي مرجع تشخيص عوامل، اعمال روش هاي متنوع پدافند غيرعامل در آمادگي، پيشگيري، امداد و بازتواني و ايجاد پناهگاه هاي عمومي و تخصصي براساس عوامل بيماري زا '' از جمله آنهاست.

« مديريت پيش بيمارستاني كرونا - كوويد 19 »

دكتر جعفر ميعادفر رئيس سازمان اورژانس كشور نيز با ارائه مقاله خود تحت عنوان « مديريت پيش بيمارستاني كرونا - كوويد 19 » ، از اقدامات سازمان اورژانس كشور گفت.

وي به اقدامات سازمان اورژانس كشور، نقش خيريه ها و تشكل هاي مردمي در تهيه وسايل حفاظتي و امكانات بهداشتي، اقدامات قوه قضائيه اشاره كرد و سامانه 4030 را در پاسخگويي به سئوال هاي مردم و فعاليت قرارگاه شهيد سليماني را در پشتيباني و كمك به كادر درمان بسيار موثر دانست.

دكتر ميعادفر از پروتكل هاي بهداشتي و درماني تهيه شده در اوايل دوران كرونا و بويژه پروتكل مربوط به مهاجران گفت كه چالشي در روند شيوع بيماري بود.

وي از ديگر چالش هاي كنترل بيماري در كشور ، مساله تحريم ها را ذكر كرد كه هر چند سازمان جهاني بهداشت برخي از تجهيزات و كمك ها را به كشورمان ارسال كرد، اما كمبودهايي كه در اين زمينه وجود داشت، در روند كنترل و درمان بسيار موثر بودند.

رئيس سازمان اورژانس كشور، به اجراي گسترده برنامه واكسيناسيون و مشاركت همه سازمانها، نيروهاي مسلح و شهرداري ها اشاره كرد و افزود: سازمان اورژانس نيز در اين زمينه نقش ارزشمندي ايفاء كرده است.

وي به تعداد 20 هزار نيروي اورژانس در كل كشور اشاره كرد كه 50 درصد يعني 10 هزار نفر آنان به دليل مواجهه مستقيم و اوليه با بيماران كرونايي، مبتلا به كرونا شدند و 18 تن از آنان به شهادت رسيدند.

« مديريت حوادث بيولوژيك »

دكتر شجاع فرد پژوهشگر و مدرس دانشگاه با ارائه مقاله خود تحت عنوان '' مديريت حوادث بيولوژيك ''، به راه هاي پيشگيري، مقابله و كنترل عواقب استفاده از سلاح هاي بيولوژيك پرداخت.

وي با تعريفي از حوادث بيولوژيك، اهداف انساني و غير انساني اين حوادث را بيان كرد و افزود: اگر مستقيم باشد، معمولا ابتلا به بيماري، افزايش فوت شدگان، ترس و هراس در جامعه و از هم گسيختگي بنيان هاي جامعه، و بخشي نيز آسيب به سيستم اقتصادي كشور است.

دكتر شجاع فرد، گفت: در صورتي كه اهداف غير انساني باشد، عمدتا منظور، آسيب زدن به اقتصاد آن كشور، بي اعتمادي در جامعه و شايد بخشي از آن به انسان هم صدمه وارد كند و باعث فوت افراد شود.

وي اظهار داشت: حوادث بيولوژيك مي تواند به دو دسته تقسيم شود '' انتقال فرد به فرد را باعث شوند '' و يا '' خود فرد را صدمه زده و به فرد ديگري منتقل نشود '' ، عمدتا گفته مي شود كه اگر هرچه انتقال آسيب از فردي به فرد ديگر بيشتر باشد، جذابيت سلاح بيولوژيك بالاتر خواهد بود و سعي مي شود كه در استفاده از سلاح هاي بيولوژيك، شروع ناگهاني داشته و قابل شناسايي نباشد.

وي به يك سري عوامل كه تمايل به استفاده از سلاح هاي بيولوژيك را افزايش مي دهد، اشاره كرد و از ويژگي هاي اينگونه سلاح ها گفت.

وي همچنين از راه هاي انتشار سلاح هاي بيولوژيك و توصيه هايي كه مي تواند به شناسايي و پيشگيري از آسيب هاي جسمي و رواني اين سلاح ها در جامعه كمك كند، گفت و ادامه داد: ارتباط شفاف و روشن بين مردم و حاكميت در مديريت عواقب استفاده از اين سلاح ها حائز اهميت است.

اين استاد دانشگاه، همچنين عدم امكان شناسايي عامل يا عاملان استفاده از اين سلاح ها را مطرح كرد و افزود: با توجه به اين خصوصيت، امكان رديابي معمولا وجود ندارد . مي توانند مرگ و مير بالا را به همراه داشته باشند كه در دسته A قرار مي گيرند.

وي، بااشاره به از هم گسيختگي و ايجاد ترس و هراس در جامعه ، به عنوان هدف اصلي استفاده كنندگان از اين سلاح ها، تقسيم بندي سه دسته A ، B و C اين سلاح ها و توضيحات لازم در خصوص آنها بلحاظ اهداف، نوع انتشار و ميزان تخريب هريك را با بيان مثال هايي در اين زمينه ذكر كرد.

بگفته وي، ميزان تخريب و صدمات وارده به انسان، با توجه به نوع سلاح، مسير انتشار و همچنين عوامل مختلف در افراد، متفاوت است، ضمن آنكه طول زمان ماندگاري ، بيماري هاي زمينه اي افراد و مقاومت بدن افراد ، در ميزان صدمات تاثيرگذارند.

وي در مورد شناسايي تركيبات اين سلاح ها گفت: معمولا همه كشورهاي دنيا در اين زمينه مشكل دارند و سعي مي شود به سمت نظام سلامت سندرميك پيش برويم و از روش هاي ساده باليني استفاده كنيم چرا كه اگر براي انجام آزمايش هاي پيشرفته صبر كنيم، زمان را از دست مي دهيم و افراد بيشتري صدمه مي بينند. لذا شناسايي اوليه از طريق علائم باليني انجام مي شود و در همين راستا، به شناسايي تخصصي با آزمايش هاي پيشرفته نيز توجه خواهد شد.

دكتر شجاع فرد بر آموزش كادر درمان براساس شرايط و وضعيت انتشار آن تاكيد كرد و افزود: با توجه به راه هاي انتشار هريك ، راه هاي پيشگيري و درمان مشخص مي شود.

وي در رابطه با وظايف نظام سلامت نيز گفت كه در اينگونه موارد بايد نظام مراقبت فعال داشته باشيم، پايگاه هاي ديده وري ايجاد شده و توسعه يابد، همزمان به تشخيص و بررسي همه گيري بيماري پرداخته شود و سبب شناسي و مدل انتقال مورد بررسي قرار بگيرد.

اين محقق برجسته حوزه پدافند غيرعامل، مهمترين نظام مراقبت را نظام مراقبت سندرميك دانست و افزود: همكاران نظام سلامت بايد براساس اين نظام و برنامه هاي تدوين شده ، آموزش ديده و فعاليت كنند. ارزيابي از نظام آزمايشگاه هاي كشور صورت بگيرد و آزمايشگاه ها مانند يك شبكه سراسري ، وصل باشند و نتايج آزمايش ها در اختيار همه آزمايشگاه ها قرار بگيرد .

وي سطح علمي و تخصصي آزمايشگاه ها را مطابق با نياز تشخيصي، مورد توجه قرار داد و گفت: حداقل يك آزمايشگاه مجهز در پايتخت وجود داشته باشد تا موارد مشكوك را مورد بررسي قرار بدهد ، ضمن آنكه بايد توان تخصصي بيمارستان ها و مراكز درماني مورد ارزيابي قرار بگيرد تا با توجه به نوع آسيب ها، بتوانند پاسخگوي نياز مردم باشند.

دكتر شجاع فرد افزود: مسايل قانوني در مسير فعاليت ها مشخص و توسط مراجع ذيصلاح مورد بررسي و اقدام باشد و برنامه هاي گسترده اي از سوي دستگاه هاي مختلف براي پيشگيري، مقابله و كنترل آسيب ها داشته باشيم.

وي در ادامه به مواردي از برنامه ها كه بايد بين دستگاه ها هماهنگ انجام شود و همچنين اطلاع رساني بموقع و شفاف به مردم و آموزش آنان براي هماهنگي و مشاركت مردم اشاره كرد و داروخانه ها را در شناسايي اوليه از تحركات بيولوژيك موثر دانست كه افزايش مصرف داروي خاصي در يك مقطع زماني، نشاندهنده مشكلي در جامعه خواهد بود.

وي افزود: نظام سلامت با گزارش دهي نسبت به بيماري هاي شايع در جامعه مي تواند به اين موضوع كمك كند ، ضمن آنكه تربيت نيروهاي متخصص در اين حوزه در روند كنترل و مديريت مشكلات موثر خواهد بود.

وي در پايان سخنانش، سرنخ ها و نكاتي كه مي توانند علامتي براي شناسايي استفاده از اينگونه سلاح ها در جامعه باشند، بيان كرد و هر يك را با طرح مثالي، توضيح داد و گفت كه اقدامات پيشگيري و مقابله با عواقب با توجه به بايدها و نبايدها در جامعه اجرا و به مردم آموزش هاي لازم داده شود، ضمن آنكه نظام سلامت تقويت، و تجهيزات و امكانات لازم براي مقابله، كنترل و مديريت صدمات، پيش بيني شود.

انتهاي پيام/

تهيه و تنظيم خبر: نعيمي پور