گروه ارتباطات و فناوری اطلاعات خبرگزاری فارس؛ از وقتی كه اینترنت پای ثابت كلاس های درس ایام كرونایی بچه ها شده، دغدغه افزایش حضور كودكان و نوجوانان در اینترنت و مواجهه زودهنگام آنها با این فضای بزرگسالانه خودنمایی می كند.

با ادامه دار شدن این كمبود، هم خانواده ها و هم مسوولان، بلاتكلیف رها شدن كودكان در اینترنت را احساس می كنند و در این میان رخدادهای ناخوشایند، گاه و بی گاه این سن آسیب پذیر از جامعه را هدف می گیرد و كمبود بار دیگر برجسته می شود.

در همین رابطه، كاربران فارس هم سوژه ای با عنوان «مطالبه اجرای طرح رده بندی سنی اینترنت كودكان و نوجوانان» را در سامانه فارس من ثبت كرده اند. 

طرح رده بندی سنی اینترنت به عنوان راه حلی برای برای پیشگیری از آسیب به جسم و روان كودكان و نوجوانان در فضای مجازی مطرح شده است

«مهری طالبی اردستانی»، از فعالان عرصه زنان و خانواده و سردبیر این سوژه درباره مطالبه خود به خبرنگار فارس، توضیح می دهد: طبق ماده 2 قانون حمایت از كودكان و نوجوانان هر نوع اذیت و آزار كودكان و نوجوانان كه موجب شود به آنان صدمه جسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد ممنوع است. با توجه به عدم توفیق فیلترینگ در ممانعت از دسترسی به محتوای ناسالم، از متولیان امر مجدانه درخواست داریم طرح رده بندی سنی اینترنت را اجرا كنند و كودكان و نوجوانان مان را از ورطه هلاكت نجات بخشند.

اما طرح رده بندی سنی اینترنت چیست كه به عنوان راه حلی برای برای پیشگیری از آسیب به جسم و روان كودكان و نوجوانان در فضای مجازی مطرح می شود؟



ماجرای رده بندی سنی اینترنت چیست؟

براساس فرهنگ، تعریف رده بندی سنی در كشورهای مختلف متفاوت است؛ اما كنوانسیون حقوق كودك افرادی كه سن آنها كمتر از 18 سال است را كودك می داند و روانشناسان هم با تحقیق و بررسی ابعاد روحی و روانی كودكان در سنین مختلف، افراد كمتر از 12 سال را كودك می دانند. 

پیرو تعاریف مختلف از كودك و نوجوان، در كشورهای مختلف، رده بندی های مختلفی هم برای استفاده كودك یا نوجوان از اینترنت در نظر گرفته شده است، برای مثال كودك ایرانی قبل از 12 سالگی و حتی قبل از رسیدن به سن حضور در مدرسه، با موبایل، رایانه و اینترنت آشنا می شود و اغلب بدون هیچ نظارتی از این ابراز استفاده می كند كه این روزها به دلیل آموزش مجازی مدارس، سن ورود به اینترنت كمتر هم شده است. همچنین در برخی از كشورهای اروپایی سن مجاز كودكان برای ورود به شبكه های اجتماعی 13 سال بوده كه به 16 سال افزایش یافته است.

«فرهاد بشیری»، نماینده مردم پاكدشت در مجلس شورای اسلامی و عضو كمیسیون آموزش مجلس، درباره رده بندی سنی اینترنت، این طور توضیح می دهد: در پی محدودیت های كرونایی و آنلاین شدن آموزش ها، باید مراقبت لازم برای جلوگیری از آسیب فضای مجازی به دانش آموزان انجام شود و محدودیت های سنی برای دانش آموزان در استفاده از اینترنت تعیین كرد. این كار باید با كار كارشناسی دقیق انجام شود و نیازمند پیوست فرهنگی و اجتماعی است. كمیسیون آموزش مجلس هم پیشنهاداتی را درباره سیم كارت های كنترل شده دانش آموزی به دولت داده است.



تفكیك سنی برای استفاده از اینترنت قابل اجرا است؟

موضوع رده بندی بازی ها و نظارت بر تولید، توزیع و عرضه آن ها اتفاقاً یكی از موضوعات بسیار مهم در حوزه مدیریت مصرف كشورهای توسعه یافته است و در غالب این جوامع دولت ها یا سازمان های غیردولتی به واسطه دغدغه های مرتبط با سلامت اخلاقی و روانی جامعه به این موضوع ورود كرده اند.

رده بندی سنی برای بازی های رایانه ای در همه دنیا و كشور ما پذیرفته شده، پس تفكیك سنی برای استفاده از اینترنت هم قابل اجرا است

همچنان كه  هم اكنون رده بندی سنی برای بازی های رایانه ای در همه دنیا و كشور ما الزامی و پذیرفته شده است. اولین كشوری هم كه به موضوع نظارت بر بازی های رایانه ای ورود كرده، آمریكا است و خوشبختانه با تیزبینی و آینده نگری مسوولان ایرانی، كشور ما هم یكی از پیشروترین كشورها در این زمینه بوده است.

بنابراین شاید در ابتدای امر صحبت كردن از رده بندی سنی برای استفاده از اینترنت برای كاربر ایرانی كمی دور از ذهن باشد، اما مطالعات تطبیقی نشان داده كه در دنیا اینترنت با توجه به سن افراد رده بندی شده و كاربران به تناسب سن خود می توانند از رده های مختلف استفاده كنند و بین سن كاربران و نوع اینترنت تناسب وجود دارد.



رده بندی سنی اینترنت تفكر ایرانی است؟

معمولا وقتی صحبت از مباحثی مانند تفكیك اینترنت برای افراد یا رده بندی سنی استفاده كنندگان از اینترنت می شود، برخی تصور می كنند كه این حرف ها  مختص به كشورهایی شبیه كشور ما است. اما در واقع این طور نیست. زیرا وقتی به مقررات حضور افراد در اینترنت در كشورهای پیش رو و مدعیان بیشترین آزادی نگاه می كنیم، متوجه می شویم كه بسیاری از سایت های معروف و پرمخاطب در اغلب این كشورها، محدودیت هایی را از نظر سنی برای كاربران خود اعمال كرده اند كه جالب توجه است. 

«حسین ضرغامی»، كارشناس مسائل آموزشی به این سوال خبرنگار فارس، این طور پاسخ داده است: «محافظت از كودك و نوجوان در فضای مجازی یك مسأله جدی است؛ در كشورهای دیگر می بینیم كه به صورت جدی محدودیت هایی را برای در امان ماندن نوجوانان از محتواهای ناسالم درنظر گرفتند، مثلاً فعالیت های برخی پیام رسان های ناهنجار را محدود كردند، یا هر سایت یك رده بندی سنی مخصوص به خود را دارد و نوجوان و كودك نمی تواند از آنها استفاده كنند.»

در تایید این گفته، به گزارش سایت linneyville اشاره می كنیم كه مطلبی را درباره طبقه بندی سنی برای دارندگان حساب كاربری در برخی شبكه های اجتماعی و برنامه های كاربردی منتشر كرده است. بر اساس این گزارش، افرادی كه مرز سنی 13 سال را گذرانده اند می توانند از شبكه های اجتماعی و برنامه های كاربردی فیس بوك، توییتر، اسنپ چت، رِدیت، تامبلر، پینترست، اینستاگرام، استفاده كنند. افراد زیر 14 سال اجازه استفاده از لینكدیان و افراد كمتر از 16 سال مجوز حضور در پیامرسان واتس اپ را ندارند. برای رده سنی كمتر از 17 سال استفاده از Vine ،Tinder ممنوع است. افراد زیر 18 سال هم نمی توانند از برنامه Path استفاده كنند. همچنین كودك، جوان و نوجوان با اجازه پدر و مادر خود می تواند از برنامه های YouTube، WeChat، Keek، Kik، Foursquare، Flickr استفاده كنند.

جالب این جا است كه نصب برنامه معروف و پركاربرد چینی WeChat در خود كشور چین دارای محدودیت سنی است؛ اما در ایران این برنامه بدون هیچ محدودیتی روی همه گوشی ها نصب می شد.

اغلب شبكه های اجتماعی و برنامه های كاربردی مانند فیس بوك، واتس آپ، توئیتر، اسنپ چت و اینستاگرام دارای محدودیت سنی برای كاربران هستند، حتی نصب برنامه معروف و پركاربرد چینی WeChat در خود كشور چین دارای محدودیت سنی است؛ اما در ایران این برنامه بدون هیچ محدودیتی روی همه گوشی ها نصب می شد

به این ترتیب، آمریكا، آلمان، استرالیا، كانادا، روسیه، چین و بسیاری دیگر از كشورها برای رده های سنی مختلف به خصوص كودك و نوجوان قوانین متعددی را برای حضور در شبكه های اجتماعی دارند. حتی در قوانین آنها صریحا اعلام شده كه والدین موظف هستند استفاده كودك از فضای مجازی را كنترل كنند و نسبت به نوع استفاده فرزندشان از این فضا به مقامات قضایی پاسخگو باشند و اگر كودكی در اثر استفاده از این فضا دچار آسیب شود دادگاه حق سلب حضانت كودك را از خانواده اش دارد.

برای رده بندی استفاده كنندگان از اینترنت چه پیش نیازهایی موردنیاز است؟

در قانون برنامه پنجم توسعه در بندهای 32 و 34، كسب جایگاه برتر منطقه در توسعه دولت الكترونیك در بستر شبكه ملی اطلاعات و ایجاد، تكمیل و توسعه شبكه ملی اطلاعات و تامین امنیت آن، تسلط بر دروازه های ورودی و خروجی فضای مجازی و پالایش هوشمند آن و ساماندهی احراز هویت و تحول در شاخص ترافیكی شبكه به طوری كه 50 درصد آن داخلی باشد، تاكید شده است. 

از این بندها متوجه می شویم كه یكی از بخش هایی كه در صورت راه اندازی شبكه ملی اطلاعات اجرایی می شد، «ساماندهی احراز هویت» است. احراز هویت در فضای مجازی، مقدمه ای برای رده بندی سنی استفاده از اینترنت خواهد بود. طرحی كه فرد را از كودكی متناسب با سن اش و با محتوای مناسب با همان مقطع سنی، برای ورود به فضای مجازی آموزش می دهد و آماده می كند تا در نهایت نسل های بعدی كه بزرگسالانی در فضای مجازی خواهند بود به ابزار سواد رسانه ای مسلح باشند. البته شبكه ملی اطلاعات و ساماندهی احراز هویت در فضای مجازی هیچ یك به طور كامل اجرایی نشد و به عنوان پیش نیازهای اساسی رده بندی استفاده كنندگان از اینترنت بر زمین مانده اند.

در سال 98، شورای عالی مصوبه ای درباره «نظام هویت معتبر در فضای مجازی كشور» داشت كه این مصوبه برای ابلاغ اجرایی شده است. در این مصوبه تاكید شده كه «هر تعاملی در فضای مجازی كشور باید با شناسه معتبر آغاز شود و موجودیت‏ ها در شبكه ملی اطلاعات و هر شبكه دیگری كه درون یا مرتبط با آن قرار می گیرند، باید هویت احراز شده داشته باشند.» اما این مصوبه هم تاكنون فرصت اجرا در سطح عموم جامعه را نداشته است.



راه كار چیست؟

«سیفی»، مسئول گروه موسسه مطالعات فضای مجازی درباره راه كارهای ممكن به خبرنگار فارس، می گوید: در حالی كه مردم تصور می كنند راهكاری برای حضور مفید تر در اینترنت وجود ندارد، اما در واقع مسوولان راه آسان تر را انتخاب كرده اند. در سیستم معیوب فعلی خرید و فروش اینترنت در كشور، دولت ها از فروش اینترنت درآمد دارند و علاقه دارند كه مصرف پهنای باند بین الملل افزایش یابد. این در حالی است كه كشورهای پیش رو، این روش را پیاده سازی نمی كنند.

وی گفت: یكی راه حل هایی در این رابطه وجود دارد،این است كه سیم كارت دانش آموزی، تبلت دانش آموزی و اینترنت پاك (white list) در اختیار دانش آموزان گذاشته شود كه فقط برنامه های خاصی مثل شاد روی آنها قابل اجرا باشد. هدف از این برنامه ها، فراهم كردن زیرساخت های مناسب برای تكالیف اینترنتی بچه ها است. 

به گفته وی، اگر دنیا در بحث آموزش الكترونیكی به دلیل كرونا وارد شده است، زیرساخت های آن را هم فراهم كرده است. در هیچ جای دنیا به بچه ای در سن دبستان، اینترنت ناپاك دارای برنامه اینستاگرام نمی دهند. در خود آمریكا هم 3 مدل اینترنت كودك، خانواده و بزرگسال وجود دارد؛ اما ما در ایران حتی حق انتخاب را هم به خانواده ها نداده ایم. حتی آمریكا درباره حضور كودكان در فضای مجازی نزدیك به 18 قانون دارد.  

مسئول گروه موسسه مطالعات فضای مجازی می گوید: می بینیم كه در همه بخش های فیزیكی و مجازی در زندگی افراد جامعه، محصولاتی كه برای كودك و نوجوان وجود دارد با محصولاتی كه برای بزرگسال عرضه می شود، متفاوت است، پس در واقع رده بندی وجود دارد و قابل اجرا است. ما هم پیشنهادهاتی را در این زمینه به كمیسیون آموزش مجلس ارائه خواهیم كرد. 



كدام قانون قرار است از كودك و نوجوان ایرانی در فضای مجازی، صیانت كند؟

اما حضور كودك و نوجوان در فضیا مجازی در كشور بی قانون و مقررات نیست و سندی 6 محوری توسط مركز ملی فضای مجازی با عنوان «سند راهبردی صیانت از كودكان و نوجوانان در فضای مجازی» تهیه شده است.

نخستین محور از این سند به طراحی الگوی جامع صیانت از كودكان و نوجوانان در فضای مجازی اختصاص یافته است. این محور شامل موضوعات آموزشی، تربیتی، فنی و حقوقی است. محور دوم شامل خدمات آموزش و ترویج است كه به كودكان و والدین در ارتباط با فضای مجازی ارایه می شود. سومین محور به حمایت از تولید محتوا و فعالیت های لازم در حوزه تولید محتوا اختصاص یافته است. محور بعدی مربوط به سرویس های ایمن و ابزارهای مورد نیاز در حوزه مراقبت است. اقدام های لازم برای این محور نیز در سند مناسب با نیازهای جامعه لحاظ شده است. مشاوره، امداد و ایجاد خط كمكی نیز محور پنجم است. پشتیبانی سرویس های قضایی و انتظامی از افراد آسیب دیده احتمالی نیز محور بعدی در نظر گرفته شده برای سند صیانت از كودكان و نوجوانان است.

سند 6 محوری «راهبردی صیانت از كودكان و نوجوانان در فضای مجازی»، الگوی جامعی برای صیانت از كودكان و نوجوانان در فضای مجازی دارد تا گام به گام مهارت های ورود به این فضا را به كودكان آموزش دهد تا كودك به 18 سالگی برسد

مهمترین رویكرد این سند، استفاده از فضای مجازی متناسب با رشد سنی و عقلی كودكان است. این سند به دنبال این نیست كه كودكان و نوجوانان را به طول كلی از این فضا دور سازد بلكه به صورت گام به گام مهارت ها را به كودكان برای ورود به این فضا آموزش خواهد داد و زمانی كه كودك به 18 سالگی رسید، والدین نگرانی از حضور وی در فضای مجازی نداشته باشند. تربیت مصونیت بخش، هدف اصلی تنظیم این سند است.

به طور كلی، ایجاد فضای مجازی صیانت شده مبتنی بر شبكه، متناسب با ارزش های ایرانی اسلامی و تامین خدمات و محتوای مناسب با اقتضائات سنی كودكان و  نوجوان از جمله اهداف تنظیم این سند است. این سند در تلاش است تا فرصت های متصور شده فضای مجازی برای كودكان و نوجوانان را تقویت كرده و با كمك خانواده ها آسیب آن را به كمترین میزان ممكن برساند.

بنابراین نقشه راهبری در این زمینه وجود دارد؛ اما مشكی اصلی اینجا است كه تصمیمات و مصوباتی كه مركز ملی فضای مجازی و شورای عالی فضای مجازی به عنوان مركز فراقوه ای و هماهنگ كننده می گیرند، چندان ضمانت اجرایی ندارند.

سیاست و عملكرد منفعلانه مسوولان در نظام مندكردن استفاده از اینترنت ارزیابی می شود

در آخر بحث، این سوال مطرح می شود كه چرا با وجود دستگاه های متعدد در كشور، این وظیفه مهم در برابر بخشی از جمعیت كشور، بر زمین مانده است و آیا كسی قصد ندارد بر انجام شدن یا نشدن این وظایف نظارت كند؟

«علی كریمی فیروزجایی»، عضو هیأت رئیسه مجلس در این باره به خبرنگار فارس، می گوید: وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت آموزش و پرورش باید در تعامل با هم برنامه عملیاتی ملی برای سالم سازی و الگو سازی فضای مجازی را ارائه كنند. وظیفه دستگاه های دولتی در این باره مهم و زیر بنایی است و دولت باید از فرهنگ ملی در فضای مجازی صیانت كند كه تداوم سیاست منفعلانه در ارتباط با فضای مجازی، امنیت ملی كشور را تهدید خواهد كرد و خسارت بی توجهی به نظام مندكردن استفاده از فضای مجازی جبران ناپذیر خواهد بود.

وزارت ارتباطات، علوم و آموزش، مركز ملی فضای مجازی و مجلس در انفعال راهبردی و عملكردی در نظام مندكردن استفاده از اینترنت مسئول هستند.

وی افزود: مركز ملی فضای مجازی هم در تعقیب سیاست های هدفمند و پدافندی كارآمدی لازم را ندارد.

وی گفت: مجلس در سال آینده با ارزیابی دقیق عملكرد دولت در ساماندهی فضای مجازی به وظیفه خود عمل خواهد كرد.

انتهای پیام/