به گزارش ایسنا، در سال های اخیر به دلیل گسترش مسائل و نابسامانی های اجتماعی و پدیده هایی همچون فقر، حاشیه نشینی، نابرابری های اجتماعی، جنگ، مهاجرت و غیره، ساختار نظام خانواده در جوامع دستخوش تحول و گاه دچار تزلزل شده و موجب شده است برخی كودكان از امكان ادامه روند رشد طبیعی و زندگی مانند سایر كودكان در محیط خانواده سالم باز بمانند و به ناچار در شهرهای بزرگ و مكان های پرتردد به كار یا زندگی در خیابان مشغول شوند. محققان در پژوهشی با عنوان ارزشیابی «اثربخشی طرح ساماندهی كودكان خیابانی ایران» این موضوع را بررسی كرده اند.

در این پژوهش آمده است:« در ایران از تعداد كودكان خیابانی كه در مجموع تعاریف گوناگون، آن ها را افراد زیر 18 سال درگیر معاش و زندگی در خیابان با درجات متفاوتی از ارتباط با خانواده می دانند، آمار دقیقی در دست نیست. در ایران سازمان های مختلفی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم فعالیت هایی در حوزه كودكان خیابانی انجام می دهند. این سازمان ها را می توان در سه دسته دولتی، نهادهای عمومی و غیردولتی طبقه بندی كرد.»

نویسندگان این مقاله می گویند:«سازمان بهزیستی از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران متولی بحث كودكان خیابانی است و مسئولیت دارد تا كودكان خیابانی را جذب و پذیرش كند و حامی آنان تا مرحله توانمندسازی خود و خانواده شان باشد. اما در عمل چندین سازمان دیگر از جمله وزارت كشور، معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، نیروی انتظامی و همچنین پس از تشكیل وزارت رفاه و تامین اجتماعی این وزارتخانه نیز در كار سیاستگذاری و تهیه برنامه های اجرایی برای بهبود شرایط كودكان خیابانی بوده اند.»

در این مطالعه بیان شده است:«با مرور منابع مختلف درباره كودكان خیابانی و جمع بندی آن ها می توان گفت چند دیدگاه نظری برای تبیین این پدیده مطرح شده است: تبیین اول: منشا كودكان خیابانی را به فقر شهری منتسب می كند. تبیین دوم: منشا را آن انحراف خانواده ها می داند(مانند رها كردن كودكان در خیابان، بدرفتاری با آنان و ناسازگاری های خانوادگی) و تبیین سوم نیز بر مدرنیزاسیون تاكید دارد. دیدگاه چهارم بر ناكارآمدی قواعد و هنجارهای اجتماعی تاكید و به نقش عوامل ساختاری توجه می كند كه به نظریه بی سازمانی مشهور است.»

این مقاله، بخشی از یك مطالعه گسترده تر با روش پژوهش تركیبی برای ارزشیابی اثربخشی است كه تنها بر بخش كمی از نوع پیمایشی متمركز شده است. روش پیمایشی به دلیل نبود اطلاعات، هدف گذاری ها و ارزیابی های دقیق پیش از دریافت مداخلات در طرح ( كه از ویژگی های سازمان های اجرایی در كشور است) به ناچار به عنوان جایگزینی برای روش پژوهش شبه آزمایشی انتخاب شد. جمعیت آماری این مطالعه، كودكان كار و خیابانی مراكز سازمان دهی سطح دو و كودكان كار خیابانی سازمان بهزیستی است. مراكز سطح دو، در دسته مراكز سامان دهی از نوع اقامت كوتاه مدت قرار می گیرند كه كودك كار بعد از ارجاع و پذیرش به مدت 21 روز در آن نگهداری می شود.

بر اساس آن چه در این مقاله بیان شده است، جامعه آماری ای كه سازمان بهزیستی كشور اطلاعات آن را برای پژوهش در اختیار پژوهشگران قرار داده است، كودكان كار مراكز اقامتی كوتاه مدت در چهار استان كشور(تهران، كردستان، سمنان و سیستان و بلوچستان) بود. بر اساس، روش نمونه گیری سهمیه ای و به كمك جدول دمورگان، حجم نمونه این استان ها 279 نفر به دست آمد.

ابزارهای جمع آوری داده ها بر اساس ویژگی های متغیرهای مورد هدف طرح مشخص شدند. دو پرسش نامه محقق ساخته پس از مرور منابع موجود، مصاحبه با كارشناسان و متخصصان و مرور ابزارهای سنجشی كه برای آن متغیرها وجود داشتند، طراحی شدند. یكی از این پرسشنامه ها برای بررسی متغیرهای مربوط به اثربخشی در كودكان و دیگری برای بررسی متغیرهای مربوط به اثربخشی در خانواده ها بود.

نویسندگان این مقاله می گویند: «طرح ساماندهی كودكان كار توانسته است بر وضعیت اشتغال و ساعات كاری، وضعیت سرپرستی، تامین نیازهای اولیه و بهبود كیفیت زندگی كودكان كار تاثیر معناداری داشته باشد، اما در حوزه تحصیل و تامین نیازهای ثانویه تاثیر معناداری نداشته است.»

در این پژوهش آمده است:«بر اساس نگرش كودكان كار و خانواده هایشان، خدمات توانمندسازی اندكی كه در این مراكز، برای آن ها انجام می شد، برایشان تاثیرگذار نبوده است و تنها خدمات مالی برای خانواده هایی كه ارائه شده بود، توانسته بود بر وضعیت تحصیل و كار كودكان تاثیر بگذارد و سبب كاهش اشتغال كودكان این خانواده ها و افزایش اشتغال به تحصیل شود.»

این پژوهش توسط ملیحه عرشی، محمد سبزی خوشنامی، مرضیه تكفلی و فرانك ایمانی از دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و الهام محمدی از دانشگاه علامه طباطبایی انجام شده است.

مقاله ی حاصل از این مطالعه در چهارمین شماره ی نهمین دوره ی نشریه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران منتشر شده است.

انتهای پیام