گروه جامعه خبرگزاری فارس- مریم شریفی؛ «همیشه مظلوم بوده اند اما در وانفسای روزگار كرونا، عملاً فراموش شدند. از احوالات شان بپرسی، سال هاست به قرنطینه خو كرده اند. وقتی كرونا هم نبود، مهمانی و دورهمی های فامیلی برایشان آرزو بود. دلشان خوش بود گهگاه به دل پارك و طبیعت بزنند كه آن ویروس منحوس همان دلخوشی را هم از آنها گرفت... در دل این زمین كرونازده اما، درهای یك دنیای متفاوت به رویشان باز شد؛ یك دنیای مجازی كه به آنها فرصت می داد با وجود فرسنگ ها فاصله، به كمك امواج، خودشان را در دورهمی های آرامش بخش با دوستان شان ببینند، دلشان از شنیدن صدای همدیگر غنج برود و دور از نگاه متعجب و ناباور دیگران، كنار هم چیزهای جدید و دوست داشتنی یاد بگیرند...»

اگر جان كلام آقای دكتر در توصیف آنچه در یك سال گذشته بر او و بچه های طیف اختلال اوتیسم در آموزش های مجازی گذشت را بخواهید، می شود همین جملات. از روانشناس دغدغه مندی برایتان می گویم كه نه فقط در روزهای به ظاهر عادی و خوش بلكه در روزهای ناخوش و خاكستری كرونایی هم به یاد بچه های اوتیسم و خانواده هایشان بود. دكتر «كاوه مقدم»، دكترای روانشناسی و آموزش كودكان استثنایی، هنردرمانگر و مدرس دانشگاه كه حالا دیگر عمر دوستی اش با بچه های طیف اوتیسم به 16 سال می رسد، سال هاست به مدد ابزار هنر، به دل این بچه ها راه پیدا كرده و با معجزه نقاشی، سفال، موسیقی و نمایش، چشمه توانمندی هایشان را به جوشش درآورده است. كرونا كه آمد و با لشكر تلخی هایش حریف طلبید، آقای دكتر باز هم دوستان خاصش را تنها نگذاشت. این بار به ضرورت ایام قرنطینه، كلینیكش را به فضای مجازی منتقل كرد و با هنردرمانی آنلاین، روزهای كش دار كرونایی را به فرصتی برای شكوفایی استعدادهای بچه های اوتیسم تبدیل و آنها را قدم به قدم به «حال خوب» نزدیك كرد...

13فروردین(2 آوریل)، روز جهانی «اوتیسم»، بهانه خوبی بود برای گفت وگو با دكتر مقدم درباره ویژگی های هنردرمانی و به طور خاص، به­كار­گیری شیوه «نمایش درمانی آنلاین»  برای آموزش بچه های اوتیسم در دوران كرونا.

 



در درمان اختلال اوتیسم تا امروز شیوه های متنوعی ازجمله كاردرمانی، گفتاردرمانی، آب درمانی و... به كار گرفته شده و نمونه های متعددی برای نتایج مؤثر و مثبت هركدام از این شیوه های درمانی وجود دارد. نكته قابل توجه در كار شما و گروهی از همكاران تان، استفاده از شیوه هنردرمانی در این زمینه است. برای شروع خوب است برای اطلاع ما و مخاطبان این گفت وگو از ویژگی های شیوه هنردرمانی و چرایی انتخاب این شیوه در مواجهه با افراد اختلال طیف اوتیسم بفرمایید.

- نكته مهمی كه لازم است در ابتدا به آن اشاره كنم، این است كه ما درباره اختلال طیف اوتیسم، با «بهبودی» سر و كار داریم و نه «درمان». یعنی اگر بخواهیم مقوله ای را برای كمك به این بچه ها در نظر بگیریم، باید بدانیم كه درمان مطلقی در این زمینه وجود ندارد. تا امروز متاسفانه درمان قطعی برای اختلال اوتیسم پیدا نشده و درخصوص این اختلال فقط بهبودی وجود دارد. و در بهبودی، هدف ما كنترل، كاهش و مدیریت علائم و نشانگان اختلال طیف اوتیسم است.

با توجه به اینكه اوتیسم، یكی از سخت ترین و پیچیده ترین اختلال های روانشناختی كودك و نوجوان است، ما هر رویكردی را – در اینجا «هنر درمانی» - را كه به كار می بریم، هدفمان كاهش علائم و مشكلاتی مثل نقص كیفی در تعاملات اجتماعی، رفتارها و حركات و عادات كلیشه ای، و ارتباطات عجیب كلامی است. ما مداخلاتی داریم تخت عنوان مداخله های «حمایتی تسكینی» كه در آن از مقوله ها و ابزار هنری برای كمك به كودكان و نوجوانان اوتیسم و خانواده های آنها به ویژه والدین شان بسیار استفاده می شود.

 



حضور هنرمندان(ازجمله علیرضا شجاع نوری) در كنسرت موسیقی كودكان و نوجوانان طیف اوتیسم/ دكتر «كاوه مقدم» در كنار بچه های اوتیسم(نفر دوم از سمت چپ)

مثلث هنری، عصای دست آقای روانشناس

در هنردرمانی، برای بهبود عملكردهای رفتاری و ارتباطی كودكان اوتیسم از شكل خاصی از هنر یا رشته های مشخصی كمك گرفته می شود؟

- اگربخواهیم هنردرمانی را به عنوان یك مثلث تعریف كنیم، از هر سه ابزار هنری در آن استفاده می شود؛ هنرهای تجسمی مانند نقاشی و سفال، هنرهای نمایشی و موسیقی كه شامل نوازندگی و اجراست. هر سه اینها به عنوان ابزار و رسانه كمك می كنند تا ما بتوانیم آشفتگی های هیجانی و مسائل عاطفی، رفتاری و ارتباطی را در این بچه ها كاهش دهیم یعنی كمك كنیم به انسجام لایه های شخصیتی آنها.



نمونه نقاشی های بچه های اوتیسم

درواقع ما در هنردرمانی (اعم از نمایش درمانی، موسیقی درمانی، نقاشی درمانی و سفال درمانی) از مجموعه ای از تكنیك ها استفاده می كنیم برای بهبود توجه، تمركز، ادراك فضایی، ارتباط، گفتار و زبان و تعامل اجتماعی افرادی كه مشكلات و نقایص حسی حركتی ارتباطی دارند. اساساً علت استفاده از نقاشی، موسیقی و سفال در كودكان طیف اوتیسم این است كه این بچه ها در ابتدا بیشتر از محرك های انسانی به محرك های حسی واكنش نشان می دهند.



اجرای موسیقی توسط نوجوانان طیف اوتیسم قبل از شیوع كرونا

هنرمندان برجسته، تماشاگر هنرنمایی بچه های اوتیسم

انجام فعالیت های هنری – به عنوان فعالیت حرفه ای، سرگرمی، یا شیوه درمانی- به صورت حضوری برای اغلب افراد، آشنا و حتی تجربه شده است. اما آنچه بحث این گفت وگوست، یعنی انجام فعالیت های هنری به صورت آنلاین به عنوان هنردرمانی برای بچه های طیف اوتیسم، مقوله جدیدی است كه مشتاقیم بیشتر درباره آن بدانیم.

- تا قبل از دوران كرونا، ما با برگزاری كلاس های حضوری در زمینه هنردرمانی فعالیت داشتیم. درواقع از نقاشی، موسیقی و نمایش استفاده می كردیم برای بهبود عملكردهای ارتباطی اجتماعی، گفتاری و زبانی و حركتی بچه های اوتیسم. در این میان، من و همكارانم از نمایش درمانی برای بهبود كودكان و نوجوانان طیف اوتیسم بسیار كمك گرفتیم. خوب است بدانید در سال های گذشته بچه ها اجراهایی هم در سالن ها و فرهنگسراهای مختلف داشتند كه در مواردی، هنرمندان و ورزشكاران شناخته شده كشور هم برای تماشای هنرنمایی بچه ها به سالن آمدند و آنها را تشویق كردند.



حضور هنرمندان(ازجمله خانم «كتایون ریاحی») در برنامه هنرنمایی كودكان و نوجوانان اوتیسم/ دكتر مقدم(سمت راست) در كنار بچه های اوتیسم 

اما شیوع ویروس كرونا، این فعالیت ها را هم مثل اغلب فعالیت های گروهی به تعطیلی كشاند. ما و خانواده های بچه های اوتیسم تصور می كردیم در اردیبهشت و خرداد سال قبل (1399) شرایط كرونایی فروكش می كند و از سرگیری فعالیت های عادی امكان پذیر می شود اما به دلیل برخی سهل انگاری ها، این اتفاق نیفتاد. به دلیل سوء مدیریت بحران كه واقعیتی در جامعه ماست، وضعیت كرونا كم كم فاجعه بار شد و وضعیت خانواده های دارای فرزند اوتیسم هم سخت تر شد. ما می دیدیم وضعیت این خانواده ها دارد بغرنج می شود و سلامت روان آنها به خطر افتاده است.

نكته مهم این است كه ما با خانواده هایی روبه رو بوده و هستیم كه شرایط طبیعی در منزل ندارند. فرقی ندارد؛ مثل خانواده ای كه یك بیمار مبتلا به سرطان یا یك فرزند معلول جسمی در خانه دارد، خانواده دارای فرزند اوتیسم هم در شرایط خاص قرار دارد. اما چون این خانواده ها در اقلیت هستند، متاسفانه من به عنوان متخصص روانشناسی این بچه ها و خانواده هایشان، احساس می كنم در این وانفسا و در دورانی كه واقعاً همه نگران و بهت زده هستند، این خانواده ها فراموش شده اند.

 


اجرای موسیقی و آواز توسط بچه های با نیازهای ویژه و طیف اوتیسم(قبل از شیوع كرونا)

وقتی كلاس هنردرمانی در فضای مجازی برپا می شود

اما بررسی یك سال گذشته نشان می دهد شما بچه های اوتیسم و خانواده هایشان را فراموش نكردید و حتی در شرایط خاص دوران كرونا هم به فكر آنها بوده اید...

- كاری كه بنده شخصاً انجام دادم، این بود كه با اكثر بچه هایی كه قبل از دوران كرونا در زمینه هنردرمانی با آنها كار كرده بودم، كلاس ها و فعالیت هایم را از سر گرفتم؛ اما این بار در فضای مجازی. كلاس ها را ابتدا در اواسط اردیبهشت ماه و ماه مبارك رمضان به صورت انفرادی شروع كردم و مدتی بعد موفق به برگزاری كلاس های آنلاین گروهی شدم. در این كلاس ها باز هم محور فعالیت هایمان، هنر بود و برای آموزش بچه ها از نقاشی، تركیب نقاشی و موسیقی، و نمایش بداهه و صوتی استفاده كردیم. مثل روزهای قبل از كرونا كه بچه ها را در پارك ها و فرهنگسراها دور هم جمع می كردیم، گروه های 4 نفری واتس اپی تشكیل دادم و بچه ها را به صورت آنلاین دور هم جمع كردم.

از آذرماه كه گروه های واتس اپی را تشكیل دادیم، اجرای نمایش های صوتی را هم شروع كردیم. یعنی بچه هایی را كه قبلاً به صورت حضوری در آمفی تئاتر، پارك و فرهنگسرا تمرین و اجرا داشتند، از این مقطع در قالب كلاس های مجازی و آنلاین دور هم جمع كردیم. درحالی كه بچه ها در خانه خود بودند، در روز و ساعت مشخص از طریق گروه هایی كه در واتس اپ تشكیل داده بودم، در كلاس مجازی حاضر می شدند و از طریق تمرین نمایش، با هم ارتباط برقرار می كردند. ما در این مدت، نمایش های «آپارتمان» و «خورشید عمارت» را به صورت آنلاین با بچه ها كار كرده ایم كه نویسنده هر دو نمایش كه به نوعی كاركرد نمایش درمانی دارند، خودم هستم. البته موسیقی درمانی را هم به شكل موسیقی فعال یعنی نوازندگی و اجرا داشتیم. به این صورت كه بچه های علاقه مند به موسیقی به صورت آنلاین در زمینه نواختن پیانو آموزش می بینند و تمرین می كنند. جالب است بدانید كه خیلی راحت هم در این زمینه همكاری می كنند.

 



اجرای نمایش توسط كودكان و نوجوانان قبل از شیوع كرونا

خانواده ها، یار كمكی بچه ها در آموزش آنلاین

اینجا یك سئوال مطرح می شود. مدتی قبل در گفت وگویی كه با یكی از مددكاران اوتیسم داشتم، ایشان به دشواری آموزش آنلاین به بچه های دارای این اختلال اشاره می كرد و می گفت ازآنجاكه بچه های اوتیسم تمركز پایینی دارند، آموزش آنلاین نمی تواند درباره آنها با موفقیت زیادی همراه باشد مگر اینكه آموزش های مجازی به والدین این بچه ها ارائه شود و آنها نكات را به فرزند اوتیسم خود انتقال دهند. شما هم به همین شیوه عمل می كنید؟

- این موضوع، بستگی به سطح طیف اوتیسم دارد. اگر بچه ای در سطح یك باشد و عملكردهای شناختی ادراكی و اجرایی اش بالا باشد، می توانیم آموزش آنلاین را مستقیماً برای خودش داشته باشیم. چون بچه های این سطح می توانند خودشان را با این تغییرات سازگار كنند. اما اگر بچه هایی در سطح های پایین تر باشند یعنی اختلال طیف اوتیسم در آنها در حد متوسط یا شدید باشد، ما از طریق فضای مجازی آموزش را به والدین آنها ارائه می دهیم و آنها با فرزندانشان كار می كنند.

 



بنابراین خانواده های علاقه مند و پای كار، نقش مهمی در موفقیت آموزش آنلاین فرزندان اوتیسم شان دارند.

- 100 درصد همین طور است. نكته مهمی در اینجا وجود دارد. طبق صحبتی كه با بسیاری از این خانواده ها داشته ام، این عزیزان به نوعی به قرنطینه عادت دارند. این خانواده ها قبل از كرونا هم هر جایی نمی توانستند بروند بیشتر در جلساتی كه خانواده های اوتیسم حضور داشتند، یعنی خانواده هایی كه شرایطی مثل خودشان داشتند، احساس آرامش می كردند چون خیلی اوقات، حتی اقوام نزدیك هم درك چندانی نسبت به شرایط این بچه ها ندارند. اما كرونا كه آمد، شرایط برای این خانواده ها بدتر شد. یعنی همان پارك رفتن كه تا حدی می توانست جای خالی مهمانی های فامیلی را برای این بچه ها و خانواده هایشان پر كند هم، از آنها گرفته شد.

در این شرایط، تنها چاره ای كه باقی ماند، این بود كه فعالیت های برنامه ریزی شده ای را به صورت آنلاین به این خانواده ها ارائه و كمك شان كنیم در ایام تعطیلی مدرسه و فعالیت های كاردرمانی و هنردرمانی، بتوانند فرزندانشان را در امور هدفمندی مثل كارهای هنری مشاركت فعال بدهند و اوقات آنها را به شكل مفید پر كنند.

 



قرنطینه به توان كرونا!

به این ترتیب، كرونا وضعیت قرنطینه این خانواده ها را تشدید كرد و باعث افزایش محدودیت های قبلی شان شد. فرصت خوبی است برای گفتن از سختی های این خانواده ها در دوران كرونا...

- خانواده های بچه های اوتیسم در كشور ما بسیار مظلوم واقع شده اند و در دوران كرونا این مظلومیت مضاعف شد. ما كه روانشناس و كارشناس توانبخشی هستیم و شب و روزمان با این خانواده ها سپری می شود، می دانیم آنها در دوره یك ساله كرونا چه شرایط سخت و وحشتناكی را تجربه كرده اند.

ببینید، زندگی بسیاری از افراد عادی در اثر كرونا زیر و رو شد اما زندگی خانواده های دارای فرزند استثنایی، با شدت بیشتری زیر و رو شد. چرا؟ چون خانواده همیشه یك مسئله ای را با خود داشت؛ واقعیتی مبنی بر وجود یك فرزند با شرایط خاص. وقتی كه شرایط به هم می ریزد، این خانواده ها حتماً آسیب بیشتری می بینند. برای مثال، یكی از مراجعین من كه یك جوان طیف اوتیسم است، در سال 99 سه بار در بیمارستان بستری شد درحالی كه در سال های قبل و در شرایط عادی شاید یك بار در سال به شرایط بستری در بیمارستان می رسید. تصور كنید 3 بار بستری شدن در طی یك سال چقدر وحشتناك است و چقدر می تواند به این جوان و خانواده اش آسیب بزند.

 



دكتر «كاوه مقدم»، دكترای روانشناسی و آموزش كودكان استثنایی، هنردرمانگر و مدرس دانشگاه

وقتی باید بین بد و بدتر انتخاب كنیم

و شما برای كاهش همین رنج ها به فكر برگزاری كلاس های آنلاین افتادید و تصمیم گرفتید در این شرایط حداقل به صورت مجازی، فعالیت های هنری را برای بچه های اوتیسم از سر بگیرید؟

- در درجه اول هدف من این بود حالا كه در شرایط كرونایی بچه های اوتیسم و خانواده هایشان امكان شركت در جلسات حضوری را ندارند، از طریق كلاس های گروهی مجازی رایگان، ترتیبی دهم كه بچه ها و خانواده هایشان در این شرایط حداقل دورهمی های آنلاین را تجربه كنند. این خیلی می تواند به حفظ ارتباطات آنها و حفظ روحیه شان كمك كند. مسلماً اگر كلاس ها حضوری بود، تأثیر بهتری داشت و با توجه به اینكه ارتباطات تصویری در بچه های اوتیسم قوی تر است، خیلی بیشتر می توانستیم به آنها كمك كنیم. اما خب، بین بد و بدتر، ما به بد رضایت دادیم.

واقعیت این است كه هیچ كدام از خانواده های اوتیسم حاضر نبودند به صوت حضوری دور هم جمع شوند و فرزندانشان در كلاس های حضوری شركت كنند چون نگران خطر بزرگتر بودند. با توجه به اینكه معمولاً سیستم ایمنی بچه های اوتیسم ضعیف است و آنها در كنار اختلال اوتیسم با مشكلات دیگری مثل تشنج هم دست وپنجه نرم می كنند، خانواده هایشان مدام نگران ابتلای آنها به كرونا هستند و حاضر نمی شوند این بچه ها را از خانه بیرون بیاورند. در این شرایط، با خودم فكر كردم چه كمكی می توانم برای این بچه ها و خانواده هایشان انجام دهم. تنها گزینه موجود، برگزاری كلاس های آنلاین بود و خوشبختانه بازخوردهای خوبی هم از این كلاس ها گرفتم، به ویژه در تمرین آنلاین نمایش.

 



اجرای نمایش توسط كودكان و نوجوانان طیف اوتیسم(قبل از شیوع كرونا)

صحنه نمایش، «سایكو دراما» و هنرمندانی كه تا به حال ندیده اید

وقتی از نمایش درمانی بچه های اوتیسم می گوییم، دقیقاً درباره چه مقوله ای صحبت می كنیم؟ در این زمینه و به ویژه درباره تمرین آنلاین نمایش توسط این بچه ها در این روزهای كرونایی بیشتر برایمان بگویید.

- در گروه های مجازی كه تشكیل داده ایم، بچه ها به صورت صوتی خودشان را به جای شخصیت های نمایش قرار می دهند و ایفای نقش می كنند (چیزی شبیه نمایشنامه های رادیویی). البته توجه داشته باشید كه اینجا دیالوگ از پیش تعیین شده ای وجود ندارد و بیشتر دیالوگ ها به صورت بداهه توسط بچه ها ادا می شود. خود من به عنوان محور نمایش قرار می گیرم تا بتوانم به آنها در پیشبرد قصه كمك كنم.

ببینید، نمایشنامه ای كه در كلاس آنلاین با بچه های اوتیسم تمرین می شود، نمایشنامه ای است كه با رویكرد «سایكو دراما» نوشته ام؛ رویكردی كه طبق آن، كودك یا نوجوان اوتیسم بتواند شرایط و مشكلات خودش را مطرح كند. یعنی در قالب نقشی در آن نمایش، بتواند با ما صحبت كند و از مسائل خودش بگوید. اجزای نمایش مبتنی بر اصول سایكو درام عبارتند از: 1) قهرمان اصلی كه یكی از بچه های اوتیسم است 2)«یاور» كه در اینجا كارگردان و همان روان درمانگر و روانشناس است 3)«مَن» های كمكی كه بچه های دیگر گروه هستند و كارشان كمك به قهرمان اصلی نمایش است از طریق تكنیك هایی كه روی آنها كار می كنیم 4) حضار كه در نمایش آنلاین، همان خانواده بچه ها هستند.

 


تمرین نمایش توسط بچه های با نیازهای ویژه و طیف اوتیسم

حال خوب بازیگران، هدف نمایش درمانی

با این توضیحات، در نمایش های شما نباید منتظر تماشای یك كار هنری با شكل و شمایل معمول بود. درست است؟

بله. درواقع نمایش های ما در بستر نمایش درمانی اجرا می شود و با نمایش های حرفه ای تفاوت دارد. اینجا در كلاس های آنلاین، هدف ما این بوده كه كودك یا نوجوان یا خانواده در فرایندی قرار بگیرد كه از طریق ایفای نقش و نقش پذیری و الگوبرداری، بتواند مشكلات خودش را مطرح كند و برای مشكلاتش راه حلی پیدا شود. در نمایش حرفه ای، یك محصول هنری نهایی مدنظر است كه ماحصل كار بازیگران، كارگردان، طراح صحنه و گریم و... است. اما در نمایش درمانی ما به این جزییات چندان نیاز نداریم. آنچه برای ما مهم است در درجه اول این است كه در آن فرایند نمایش درمانی چه اتفاقی در لایه های شخصیتی قهرمان داستان مان می افتد.

 



وقتی قهرمان نمایش، متحول می شود

در همین نمایش هایی كه در ایام كرونا با بچه های اوتیسم تمرین كردید، این اتفاق چطور رقم خورد؟

به طور مثال در نمایش «آپارتمان»، نقش هایی را بر اساس ویژگی های روانشناختی بچه های اوتیسم مطرح می كردیم. مثلاً پسری بود كه به هیچ وجه حرف والدینش را گوش نمی داد، خیلی اذیت می كرد، نظم پذیری نداشت و... من در نمایش نقش مدیر ساختمان را داشتم و به این پسر، نقش سرایدار را دادیم تا در فرایند قصه بتواند فرمان پذیری و نظم پذیری را تجربه كند و این تمرینی باشد كه بتواند این رفتارها را در زندگی روزمره اش هم داشته باشد. این پسر در نمایش درواقع از دریچه نگاه خودش به آن سرایدار، حرف ها را بیان می كرد و به این ترتیب كم كم یاد گرفت ارتباط بهتری با خانواده اش برقرار كند.

این فرایند معمولاً چقدر طول می كشد؟

چندین ماه طول می كشد تا ما به نتیجه مطلوب برسیم.

خوب است نكته ای را در اینجا توضیح دهم. ببینید، ما سعی می كنیم در هر گروه بچه هایی را برای تمرین نمایش در كنار هم جمع كنیم كه شباهت های زیادی در ویژگی های شخصیتی داشته باشند و علائم رفتاری و مشكلاتشان در یك راستا باشد. فقط ممكن است این علائم در هركدامشان در درجات مختلف باشد. به این ترتیب، پیام های نمایش می تواند برای همه آنها مفید و اثرگذار باشد.

درواقع در نمایش درمانی، فرایند نمایش به ما كمك می كند بتوانیم با شرایط این بچه ها بهتر آشنا شویم و راه حلی برای مشكلات آنها پیدا كنیم. مثلاً در نمایش آپارتمان، نظم پذیری و تعاون و همكاری را به همه بچه های گروه آموزش می دهیم، آن هم از طریق نقش هایی كه به آنها داده می شود.

 



تنهای تنهای تنها...

در یك سال كرونایی كه پشت سر گذاشتیم، فعالیت های آنلاین شما برای بچه های اوتیسم مورد توجه نهادهای تخصصی مربوطه قرار گرفت؟ آیا برای تداوم این فعالیت ها از شما حمایت شد؟

- این اتفاق نیفتاد. نكته مهم این است كه سلامت روان تك تك اعضای خانواده های طیف اوتیسم مانند سایر افراد جامعه حائز اهمیت است و دولت ها باید در بحث مدیریت بحران ها خانواده های دارای فرزند استثنایی به ویژه طیف اوتیسم را از یاد نبرند چون این خانواده ها شرایط بغرنجی را تجربه می كنند. در یك سال كرونایی كه پشت سر گذاشتیم، تنها نهادی كه تا اندازه ای به این خانواده ها كمك كرد، انجمن اوتیسم ایران بود.

بحث توانبخشی، آموزش و مشاوره كودكان اوتیسم، موضوع مهمی است. در دوران كرونا بسیاری از این بچه ها شرایط سختی را تجربه كردند چون كلاس های توانبخشی آن ها تعطیل و روند آموزش و توانمندسازی آنها با وقفه مواجه شد. بنابراین تنها مأمن و فعالیت امن برای آنها در دوران كرونا، توانبخشی و آموزش آنلاین بود. بنده به عنوان عضو كوچكی از جامعه توانبخشی و روانشناسی برای این كار پیشقدم شدم و از طریق هنردرمانی آنلاین تلاش كردم در شرایط بحرانی كرونا، آشفتگی هیجانی بچه ها در این خانواده ها را مدیریت و كنترل كنم كه البته كار سختی بود.­ انتظار داریم مسئولان مربوطه هم در این زمینه از ما حمایت كنند و یاریگر ما باشند.

 



در ستاد مدیریت كرونا كسی به فكر خانواده های بچه های با نیازهای ویژه نیست

و كلام آخر...

مدیریت بحران در كشور ما همیشه ضعیف بوده و در رابطه با خانواده های كودكان با نیازهای ویژه در دوران كرونا، این ضعف آشكارتر و بیشتر شد. مشكل اساسی این است كه در رابطه با مسئله كرونا، تمام همّ وغمّ مسئولان به بیمارستان ها و كادر درمان معطوف شد. درست است این عزیزان به خاطر مردم و برای ریشه كن كردن كرونا واقعاً از جان خود ایثار كردند و شایسته توجه و احترام هستند. اما واقعیت این است كه در مدیریت بحران كرونا، از بخش های دیگر غفلت شد. به طور مثال، نقش روانشناس و به ویژه روانشناس كودكان استثنایی بسیار كمرنگ بود. اینكه اصلاً آموزش داده شود كه خانواده دارای فرزند استثنایی ازجمله كودك یا نوجوان اوتیسم چطور باید با مسئله كرونا برخورد كند. توجه نكردن به شرایط این خانواده ها در دوران كرونا را در موارد متعددی می توان برشمرد كه سفرهای نوروزی، یكی از آنهاست. وقتی سفرهای نوروزی بلامانع اعلام شد – فارغ از اینكه این یك تصمیم نادرست بود -، باید تمهیداتی برای این خانواده ها در نظر گرفته می شد. چرا؟ چون سازگاری بچه های اوتیسم با مسئله سفر، بسیار سخت و سنگین است. وقتی یك دفعه در میانه تعطیلات از طرف ستاد كرونا اعلام می شود چند شهر در اثر افزایش تعداد مبتلایان به كرونا، نارنجی شده و مسافران 72 ساعت فرصت دارند آن شهرها را ترك كنند، این تصمیمات غیرمنتظره می تواند خانواده دارای فرزند اوتیسم را در شرایط بسیار سختی قرار دهد.

ببینید، سفر برای بچه های اوتیسم به شكل متفاوتی نسبت به سایر افراد تعریف شده است. خانواده های بچه های اوتیسم وقتی به سفر می روند، حداقل باید یك هفته در مقصد بمانند تا فرزندشان بتواند خودش را با آن محیط سازگار كند. بنابراین این خانواده ها نمی توانند به سرعت آن شهر نارنجی شده را ترك كنند. تعیین چنین ضرب العجلی برای این خانواده بسیار آزاردهنده خواهد بود چون فرزندشان به شدت دچار به هم ریختگی و آشفتگی می شود. بنابراین دولت، سازمان بهزیستی و آموزش و پرورش استثنایی موظف است تمهیدات همه جانبه ای را برای حفظ سلامت روان خانواده هایی كه دارای فرزند استثنایی هستند، فراهم كند.



«محمدجواد شیرازی» و خواهرش با پیام های هنری برای كرونا

كرونا آمد، ما زندانی شدیم...

برای درك بهتر نتایج شیوه هنردرمانی و فعالیت های مجازی دكتر مقدم در ایام كرونا در بهبود وضعیت بچه های با نیازهای ویژه و طیف اوتیسم، سراغ یكی از آنهایی می روم كه شنیده های ما را دیده. خانم «شیرازی»، مادر «محمدجواد» 12 ساله، صحبت هایش را با توصیف روزهای كرونایی شروع كرده و می گوید: «بیرون رفتن از خانه و حضور در فضاهای باز مثل پارك به ویژه پارك جنگلی، تفریحات خیلی مفیدی برای بچه های ماست؛ هم باعث تقویت روحیه آنها می شود و هم برایشان آرامش بخش است. اما با شیوع ویروس كرونا دیگر نتوانستیم بچه ها را به اینجور فضاها ببریم. از یك طرف، سیستم ایمنی بچه های ما ضعیف است و از طرف دیگر نمی توانند خودشان را با محدودیت های كرونایی در بیرون از منزل وفق بدهند. بنابراین به همه جا و همه وسایل دست می زنند و تماس دست های آلوده با دهان، بینی و چشم هایشان خدای نكرده به راحتی می تواند باعث آلوده شدن آنها به ویروس كرونا شود. اینطور بود كه از وقتی كرونا آمد، در خانه زندانی شدیم. واقعاً نگه داشتن دائمی بچه های ما در خانه، كار بسیار سختی است و طولانی شدن قرنطینه كرونایی باعث شد روحیه بچه ها و حتی خود ما تضعیف شود. حتی كلاس های كاردرمانی و دیگر فعالیت های بچه ها هم تعطیل شده بود. در این شرایط فقط كلاس های آنلاین آقای دكتر مقدم بود كه به اصطلاح به داد بچه ها رسید و روحیه آنها را تغییر داد.»

 



روزنامه دیواری محمدجواد با موضوع كرونا

مامان! این صدای دوستان منه...

«كلاس های مجازی نمایش، عالی بود. آقای دكتر یك موضوع را برای نمایش انتخاب می كرد و براساس توانایی های بچه ها به هركدام نقشی می داد. بعد از آن، بچه ها با توجه به موضوع نمایش و براساس نقش هایشان، با هم صحبت می كردند. خیلی خوب و جالب بود. تمرین نمایش به جای خود، پسر من از اینكه بعد از چند ماه صدای دوستانش را می شنید، حسابی ذوق زده شده بود. ازاینكه از تنهایی درآمده بود و دوباره می توانست با دوستانش ارتباط داشته باشد، خیلی خوشحال بود. البته این حس و حال خوب فقط مختص بچه ها نبود. ما والدین بچه ها هم از اینكه دوباره دور هم جمع شده ایم - حتی به صورت مجازی – خوشحال بودیم و با همكاری با فرزندان مان برای انجام تمرینات، خودمان هم روحیه می گرفتیم. همین جا از آقای دكتر مقدم تشكر می كنم كه این فعالیت های مجازی را برای بچه های ما ترتیب دادند.»

 



محمدجواد روی صحنه نمایش

مسئولان محترم! لطفاً ما را هم ببینید

مادر صبور و مهربان محمدجواد كه تصمیم گرفته در پایان این گفت وگوی كوتاه، چند جمله ای با مسئولان درد دل كند، می گوید: «از مسئولان می خواهم بیشتر به بچه های با نیازهای خاص رسیدگی كنند و امكانات بیشتری در اختیار آنها قرار دهند. بچه های ما هم استعدادهای فراوانی دارند كه در صورت توجه و بهره مندی از آموزش ها و امكانات مناسب، می تواند شكوفا شود. شركت در كلاس های نمایش، موسیقی و نقاشی دكتر مقدم در سال های گذشته، باعث شد توانایی های كلامی، حسی و ارتباطی بچه ها در سطح بالایی تقویت شود. علاوه براین، همین حضور بچه ها و خانواده ها در كنار هم، كمك می كرد روحیه همه ما خوب شود.

اما در همان زمان هم مشكلاتی داشتیم. هر بار باید بچه ها را برای تمرین و اجرا به یك محل جدید می بردیم؛ یك بار فرهنگسرا، یك بار سالن آمفی تئاتر دانشگاه و... با توجه به اینكه منزل هركدام از ما در گوشه ای از شهر و حتی خارج از تهران است، این تغییرات مكانی خانواده ها را اذیت می كرد. اگر یك فضای ثابت در اختیار بچه های ما قرار بگیرد كه مثلاً جمعه ها بتوانیم آنها را برای تمرین نمایش به آنجا ببریم، عالی می شود. اگر این فضا، بزرگ باشد، بتوان در و پنجره هایش را باز گذاشت و بچه ها با فاصله مناسب از همدیگر بنشینند، حتی در دوران كرونا هم می توانیم دور هم جمع شویم و بچه ها هم می توانند به صورت حضوری از آموزش های آقای دكتر استفاده كنند.»

         

انتهای پیام/