این علائم می تواند نشان دهنده ابتلای كودك به اتیسم باشد؛ اختلال پیچیده رشدی كه هنوز علت این اختلال مشخص نیست و درمان مشخص و قطعی برای آن وجود ندارد، درحالی كه بخش زیادی از جامعه ما نه تنها با اختلال اتیسم آشنا نیستند، بلكه نمی دانند در برخورد با مبتلایان اتیسم و والدین آنها چه برخوردی باید داشته باشند.

اعتقاد كلی بر این است كه اتیسم در جهان رو به افزایش است و شاید یكی از دلایل آن، افزایش تشخیص ها و توجه مردم جهان به این اختلال باشد؛ موضوعی كه می تواند با تشخیص به موقع این اختلال، منجر به كمك به مبتلایان اتیسم شود.

براین اساس، ماه آوریل به عنوان ماه آگاه سازی اختلالات اتیسم تعیین شده است. به این مناسبت ایسنا گفت و گویی با دكتر سهیلا مهین پرور، روانشناس و مشاور خانواده، مدرس بهزیستی، رئیس هیئت مدیره همیاران اصفهان و سفیر اهدا عضو داشته كه در ادامه می خوانید.

سهیلا مهین پرور با اشاره به اینكه اتیسم یك اختلال عصبی_رشدی است كه طی آن، بخش های مختلف مغز در همكاری با یكدیگر دچار مشكل می شوند، اظهار كرد: علائم بیماری در 3 سال اول زندگی بروز می كند و یك بیماری مادام العمر است كه فرد تا پایان عمر با آن درگیر خواهد بود.

وی شاخصه اصلی این اختلال را نقص در تعاملات و ارتباطات اجتماعی و همچنین بروز رفتارهای كلیشه ای دانست و گفت: اختلال اتیسم بر روی درك افراد از دنیا و تعاملاتشان با اطرافیان اثر می گذارد. افرادی كه به اتیسم مبتلا هستند دنیا را خیلی متفاوت تر از مردم عادی می بینند، می شنوند و حس می كنند.

این روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینكه شدت بیماری اتیسم به صورت طیفی از شدید تا خفیف متغیر است و به صورت های متفاوت خود را نشان می دهد، تصریح كرد: برخی مبتلایان به اتیسم مشكلات زمینه ای دیگر مانند كم توانی ذهنی، اختلال یكپارچگی حسی، اختلال بیش فعالی و نقص توجه، صرع و مشكلات گوارشی نیز دارند كه این افراد نیازمند سطوح حمایتی بیشتری هستند و والدین شان نیز بیشتر درگیر می شوند.

تا زمان تولد و سپری شدن یكی دو سال اول زندگی، ابتلای كودك به اتیسم تشخیص داده نمی شود، اما هرچقدر تشخیص زودتر باشد درمان های موفق آمیزتری می توان انجام داد و فرد می تواند راحت تر و سریع تر وارد مسیر بهتری از زندگی شود تشخیص زودتر برای درمان های موفق آمیزتر مهین پرور، تشخیص اتیسم را از طریق تست های غربالگری كه در دوران بارداری انجام می شود را ناممكن دانست و افزود: تا زمان تولد و سپری شدن یكی دو سال اول زندگی، ابتلای كودك به اتیسم تشخیص داده نمی شود، اما هر چقدر تشخیص زودتر باشد درمان های موفق آمیزتری می توان برای آن انجام داد و فرد می تواند راحت تر و سریع تر وارد مسیر بهتری از زندگی اش شود.

وی با اشاره به اینكه ابتلا به اتیسم علت واحدی ندارد، توضیح داد: زمانی تصور می شد كه اتیسم یك اختلال روانشناختی ناشی از تجارب تروماتیك است؛ به طوری كه اوایل گمان می كردند اگر در ابتدای تولد، ضربه ای به ناحیه سر كودك وارد شود، یا در دوران بارداری مادر ضربه ای ببیند ممكن است علت اصلی ابتلای كودك به اتیسم باشد، ولی بعدا این موضوع نقض شد.

این متخصص روانشناسی همچنین با اشاره به باوری كه در میان عامه مردم درباره تأثیر رژیم غذایی در ابتلا به اتیسم یا افزایش و كاهش علائم آن وجود دارد، گفت: برخی روانپزشكان و مشاوران نیز معتقدند نباید خوراكی های كافئین دار، دارای مواد رنگی و افزودنی به كودكان داده شود چون باعث بیشتر شدن علائم اتیسم می شود، ولی در مطالعاتی كه سال های اخیر انجام شده این موضوع كاملا رد شده و تاثیر خوراكی ها در شدت واكنش ها و علائم اتیسم بسیار كمرنگ است.

وی به اختلال طیف اتیسم اشاره و اظهار كرد: آخرین گزارش انجمن روانشناسی آمریكا، چندین بیماری را زیر مجموعه اختلال طیف اتیسم می داند و می گوید كه علائم اتیسم از خفیف تا شدید در یك طیف ممكن است در نوسان باشد؛ ممكن است فردی اتیسم از نوع خفیف داشته باشد و ملموس و مشخص نباشد یا ممكن است فردی اتیسم از نوع شدید داشته باشد و نیازمند مراقبت های ویژه و خاص و درمان های تكمیلی تر باشد.

رئیس هیئت مدیره همیاران اصفهان به پژوهش ها و تحقیقات متخصصان در زمینه اتیسم اشاره و تصریح كرد: این متخصصان معتقدند كه چندین ژن با عوامل محیطی و پیرامونی در ایجاد اتیسم دخیل هستند. برخی مطالعاتی كه در خصوص اتیسم انجام شده نیز نشان می دهد در مبتلایان اتیسم ناهنجاری هایی در نواحی از مغز مانند مخچه، آمیگدال ها (یا بادامه) و هیپوكامپ وجود دارد، اما همچنان به مطالعه و تحقیقات نیاز بیشتری است و هیچ چیزی به طور یقین به عنوان علت اتیسم، توسط نورولوژیست ها شناخته نشده است.

علائم اتیسم در 3 سال اول زندگی

وی به برخی از رفتارهایی كه در 3 سال اول زندگی كودك می تواند والدین را نسبت به اختلال اتیسم حساس كند اشاره كرد و گفت: رفتارهایی همچون دلبستگی نداشتن به والدین به خصوص مادر، غان و غون نكردن، انجام رفتارهای كلیشه ای مثل دور خود چرخیدن، بال بال زدن، تكان دادن دست خود جلوی چشمان، حركت های رفت و برگشتی تكراری، بازی كردن بی معنی با اسباب بازی ها، نداشتن توانایی بازی های اجتماعی متناسب با سن كودك، روی پنجه راه رفتن، برقرار نكردن تماس چشمی، علاقه مندی به وسایلی كه می چرخند مانند پنكه، هواكش، لباسشویی، چرخ های ماشین و تكلم نكردن متناسب با سن خود، همه زنگ خطری برای والدین است. البته والدین باید توجه داشته باشند كه صرف داشتن این علائم به معنای اتیسم نیست، اما اگر چنین علائمی را در كودك خود دیدند به متخصصان این حوزه مراجعه كرده و جهت تشخیص هرچه سریع تر بیماری اقدام كنند.

مهین پرور با بیان اینكه شیوع اختلال طیف اتیسم طی دو دهه گذشته در سراسر جهان افزایش زیادی داشته است، تصریح كرد: به طور كلی اعتقاد بر این است كه اتیسم در جهان رو به افزایش است. شاید یكی از دلایل آن افزایش تشخیص ها و توجه مردم جهان به این اختلال است، به همین خاطر كودكان بیشتری شناسایی می شوند كه می تواند یكی از دلایل افزایش آمار مبتلایان به اتیسم باشد.

به طور كلی اعتقاد بر این است كه اتیسم در جهان رو به افزایش است. شاید یكی از دلایل آن افزایش تشخیص ها و توجه مردم جهان به این اختلال است، به همین خاطر كودكان بیشتری شناسایی می شوند كه می تواند یكی از دلایل افزایش آمار مبتلایان به اتیسم باشدافزایش شیوع اختلال اتیسم وی با استناد به پژوهش های 20 سال گذشته، یادآور شد: شیوع اختلال اتیسم به دلایل مختلفی در حال افزایش است. در اوایل دهه اخیر برآورد می شد كه شیوع این اختلال یك در 335 نفر است كه این میزان در سال های اخیر روبه افزایش بوده است، به طوری كه طبق آخرین پژوهش هایی كه در سال 2009 میلادی انجام شده، یك نفر در هر 91 نفر آمریكایی و یك نفر در هر 66 نفر در انگلستان گزارش شده است.

این مدرس بهزیستی با بیان اینكه اختلال طیف اتیسم در تمامی نقاط دنیا، تمامی سطوح اجتماعی و اقتصادی و تمامی گروه های قومی و نژادی بروز می كند، خاطرنشان كرد: مطالعه ای كه در سال 2014 در ایالت متحده آمریكا توسط سازمان كنترل و پیشگیری از بیماری ها انجام شده است، شیوع اختلال اتیسم را 1.5 درصد گزارش كرده كه این اختلال در پسران 4 برابر است؛ یعنی یك نفر در هر 42 پسر و یك نفر در در 189 دختر بروز می كند.

درمان دارویی قطعی برای اتیسم وجود ندارد

مهین پرور با اشاره به اینكه درمان دارویی قطعی برای اتیسم وجود ندارد، تصریح كرد: با توانبخشی، فرد مبتلا به اتیسم می تواند توانمندی كسب كند، زندگی مستقلی داشته باشد و حتی گاهی برخی از افراد مبتلا به اتیسم نبوغ خاصی را نیز از خودشان نشان می دهند كه در اصطلاح به آنها دانشمندان احمق گفته می شود.

وی با بیان اینكه داروها فقط عوارض جانبی این اختلال را كاهش می دهند، افزود: هر گونه اقدامی كه منجر به بهبودی و یا حتی پیشگیری از وخیم تر شدن بیماری و علائم بیماری در كودك شود نوعی درمان به حساب می آید. براساس این تعریف، كودكان دارای اختلال طیف اتیسم بعد از ارزیابی همه جانبه لازم است مجموعه ای از خدمات توانبخشی و جانبی مثل گفتار درمانی، كار درمانی، دارو درمانی و انجام برخی آموزش ها را دریافت كنند.

این متخصص روانشناسی در مورد دارو درمانی برای كودكان مبتلا به اتیسم اضافه كرد: ریسپریدون اولین داروی تایید شده توسط FDA برای درمان علائم مرتبط با اختلالات طیف اختلال طیف اتیسم بود. این دارو می تواند بر كاهش رفتارهای پرخاشگرانه، خود آسیبی و سایر رفتارهای چالش برانگیز تاثیر معناداری داشته باشد. از عوارض جانبی ریسپریدون می توان به سرگیجه، خشكی دهان و افزایش اشتها اشاره كرد.

وی ادامه داد: آرپیپیرازول یكی دیگر از داروهایی است كه FDA آن را برای كودكان دارای اختلال طیف اتیسم تایید كرده است. این دارو بیشتر برای كاهش رفتار های تحریك پذیری مرتبط با اختلال طیف اتیسم مورد استفاده است و در پژوهش ها هم مشخص شده كه می تواند بر روی بیش فعالی و كیفیت زندگی این كودكان موثر باشد. عوارض جانبی این دارو نیز افزایش وزن و افت موود گزارش شده است. در حال حاضر داروهایی كه توسط روانپزشكان برای اتیسم تجویز می شود این داروها است.

این روانشناس و مشاوره خانواده با اشاره به آموزش هایی كه در زمینه مهارت اجتماعی، رفتاری و گفتاری برای كودكان اتیسمی وجود دارد، یادآور شد: لازم است والدین آنها نیز آموزش های خاصی ببینند و مشاور داشته باشند تا یاد بگیرند كه با كودك دارای اختلال اتیسم چگونه رفتار كنند. اگرچه خانواده های این كودكان باید هزینه های زیادی را متقبل شوند و فشار روانی-اجتماعی سنگینی را متحمل شوند.

رفتار و حركات نشان دهنده اتیسم چیست؟

وی در ادامه به علائم و نشانه های ابتلا به اختلال اتیسم اشاره و تصریح كرد: وقتی والدین كودك مبتلا به اتیسم او را صدا می زنند، كودك متوجه نیست و واكنشی نشان نمی دهد، حتی به دیگران نگاه نمی كند و خیلی كم با دیگران ارتباط چشمی برقرار می كند. در پاسخ به لبخند دیگران هیچ واكنشی نشان نمی دهد و اغلب آنها صورت های ماسكی دارند، ارتباط غیر كلامی را به سختی برقرار می كنند، برخی كلمات را طوطی وار تكرار می كنند. ضمیرها را جابه جا به كار می برند، برای مثال به جای اینكه به خودشان بگویند من، می گویند او، یا به جای گفتن من می خواهم می گویند: من می خواهد. فعل و فاعل ها را متناسب با هم استفاده نمی كنند. تمامی این موارد زنگ خطری برای والدین است كه بدانند كودك شان وضعیت نرمالی ندارد.

رئیس هیئت مدیره همیاران اصفهان به رویكردهای درمانی كه برای كاهش نشانگان اختلال اتیسم استفاده می شود اشاره كرد و گفت: این رویكردها شامل (ABA) یا تحلیل رفتار كاربردی، (PRT) یا درمان پاسخ محور و (PECS) یا سیستم ارتباطی مبادله تصویر است. این روش ها در سال های اخیر برای درمان اتیسم استفاده شده و نتایج خوبی نیز داشته است.

آموزش و مشاوره باید همه جانبه باشد

مهین پرور با ضروری دانستن انجام مداخلات برای والدین كودك مبتلا به اتیسم، همسالان او و مراكز آموزشی اتیسم، تاكید كرد: ارزیابی و آموزش تیمی و همه جانبه ضروری است و اینكه صرفا بر روی كودك كار شود اثربخش نیست، بلكه لازم است در تمام ابعاد زندگی كودك مداخله صورت بگیرد.

وی با بیان اینكه كودكان مبتلا به اتیسم در حوزه رفتاری با اشیاء و وسایل ارتباط بهتری برقرار می كنند تا با انسان ها، افزود: علاوه بر این آنها به جنبه های ناكارآمد اشیاء و اشیای غیركاربردی وابستگی غیرمعمول پیدا می كنند، همچنین حركات تكراری، بی هدف مانند تكان دادن دست، راه رفتن روی انگشتان پا، ردیف كردن و چرخاندن اشیا در آنها بیشتر دیده می شود. این كودكان در شرایط جدید، آدم های جدید، هنگام تغییر دكوراسیون منزل، تعویض ماشین، تعویض لباس شان و به طور كلی چیزهای جدید واكنش های شدیدی نشان می دهند، خوششان نمی آید و دچار بی قراری و حتی خشم شدیدی می شوند.

این روانشناس با اشاره به اختلالات حوزه شناختی بیماران اتیسمی، گفت: نیمی از كودكان اتیسمی هوش پایینی دارند، در برخی از این افراد هوش جزیره ای وجود دارد؛ بدین معنا كه در یك یا چند زمینه مثلا نقاشی یا موسیقی توانایی های قابل توجهی از خود نشان می دهد، در حالی كه در سایر موارد دچار ضعف هستند. همچنین تفكر انتزاعی در آنها وجود ندارد، یعنی كودك نمی تواند خودش را جای دیگران قرار دهد و یا به مسائلی غیر از آنچه با چشم می بیند فكر كند. هرچه بهره هوش در افراد پایین تر باشد احتمال بروز تشنج مغزی بیشتر می شود. توانمندی های حركتی و درك لمسی نیز در این افراد بهتر از توانمندی درك مفاهیم نمادین است.

مهین پرور با بیان اینكه اختلالات كودكان اتیسمی در سه سطح ارتباطی، شناختی و رفتاری دسته بندی می شود، گفت: این كودكان در حوزه ارتباطات، اختلال جدی در برقرای ارتباط دارند؛ چراكه در جنبه های مختلف رشد و زبان مشكل دارند. آنها نمی توانند برای اهداف اجتماعی از زبان استفاده كنند. برای مثال نمی توانند برای برقراری رابطه اجتماعی كلمات و زبان را به كار ببرند و سخن بگویند. نیمی از كودكان اتیسمی هرگز از زبان برای گفتار استفاده نمی كنند و در صورت استفاده از زبان مشكلاتی دارند.

سطح پایین مهارت های بازی در كودكان مبتلا به اتیسم

وی با اشاره به اینكه مهارت های بازی در كودكان اتیسمی در سطح پایینی قرار دارد، تصریح كرد: آنها نمی توانند بازی های اجتماعی و گروهی را انجام دهند و یا با همسالان خود بازی كنند.

رئیس هیئت مدیره همیاران اصفهان به مشكلاتی كه در ارتباط دریافتی كودكان اتیسمی وجود دارد اشاره و اظهار كرد: آنها در درك زبانی مشكل دارند؛ بدین صورت كه درك زبانی در آنها اغلب با تاخیر همراه است. بیشتر این كودكان نمی توانند پاسخ یك سوال را به روشنی و واضح بدهند. نمی توانند یك شوخی را درك كنند یا مفاهیم ذهنی مانند تشبیه، استعاره، كنایه، ضرب المثل و ... را درك كنند. اگر پیچیدگی در گفتار باشد درك آن مفهوم برایشان سخت است و قادر به تجزیه و تحلیل آن نیستند.

مهین پرور به مشكلات والدین كودكان دارای اختلال اتیسم اشاره و خاطرنشان كرد: این كودكان به علت نیاز به مراقبت های خاص، زمان بر بودن مراقبت ها و بروز رفتارهای غیر عادی از خود، نیاز به آموزش های ویژه ای دارند، بنابراین زمان بیشتری را از والدین شان می گیرند.

وی افزود: مشكلات والدین كودكان اتیسم تنها محدود به این مورد نمی شود؛ بلكه نحوه رفتار والدین با كودكان اتیسم نسبت به سایر فرزندان و ایجاد ارتباط صحیح بین او و خواهر و برادرهای عادی از دیگر مشكلات خانواده های درگیر با اتیسم است. این موضوع اهمیت مشاوره والدین و خانواده های داری فرزند اتیسم را نشان می دهد.

این كودكان به علت نیاز به مراقبت های خاص، زمان بر بودن مراقبت ها و بروز رفتارهای غیر عادی از خود، نیاز به آموزش های ویژه ای دارند، بنابراین زمان بیشتری را از والدین شان می گیرند قوی بودن والدین برای كمك به كودكان اتیسم این روانشناس و مشاوره خانواده تأكید كرد: والدین این كودكان باید بدانند كه آنها نیز باید از خودشان مراقبت كنند، قوی بودن والدین از نظر عاطفی این امكان را به آنها می دهد كه به فرزندانشان بهتر كمك كنند.

وی همراهی پدر و مادر را بسیار مهم و ضروری دانست و افزود: اینكه فقط یكی از والدین به تنهایی به كودك مبتلا به اتیسم رسیدگی كرده و مراقبت از كودك را برعهده بگیرد، مسئله را بسیار دشوار می كند.

مهین پرور همچنین بر اهمیت حمایت اجتماعی و اقتصادی دولت از خانواده های دارای فرزند اتیسم از سوی دولت تأكید كرد و گفت: موضوع مهم دیگر آگاه سازی جامعه در خصوص بیماری اتیسم است، مردم باید این بیماری را بشناسند و بدانند با این كودكان و والدین آنها چگونه رفتار كنند، اینها مسائل ضروری است كه باید از طریق رسانه ها و گروه های آموزشی به مردم اطلاع رسانی شود. قطعا هرچقدر جامعه در این زمینه آگاهی و آموزش بیشتری ببیند، بستر مناسب تری برای درمان كودكان مبتلا به اتیسم فراهم خواهد شد.

انتهای پیام