به گزارش همشهری آنلاین به نقل از روزنامه همشهری، آمارها از رشد 27 درصدی تعداد زنان سرپرست خانوار حكایت دارد. این موضوع در شرایطی كه بازار كار زنان ایران كه زیر ضربات سنگین تحریم و به ویژه كرونا، در 15 ماه گذشته به شدت تخریب شده، زنگ خطری بزرگ را به صدا درآورده است؛ تا جایی كه وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی در تازه ترین گزارش خود افزایش پدیده خانوارهای دارای سرپرست زن را یك معضل اجتماعی معرفی كرده و تأكید می كند: این گروه از زنان اغلب با عوامل آسیب زایی همچون تبعیض های فرهنگی، ضعف دسترسی به فرصت های شغلی، بیسوادی یا كم سوادی، نداشتن درآمد مستمر و مشكلات روحی و روانی مواجه هستند كه درصورت حمایت نشدن، هزینه های بیشتری را به جامعه تحمیل می كنند.
این وزارتخانه از ناهماهنگی بین دستگاه های مرتبط با زنان سرپرست خانوار و محدودیت منابع مالی دولت به عنوان 2 مشكل جدی زنان سرپرست خانوار یاد می كند و می گوید: در تمام برنامه ریزی ها باید به سطح اقتصادی خانوارهای دارای سرپرست زن توجه شود. از سوی دیگر پدیده زنان خودسرپرست شامل زنان بیوه، مطلقه یا همسران مردان مهاجر، متواری، زندانی، مفقودالاثر و... و دخترانی كه هرگز ازدواج نكرده اند، هم در حال افزایش است كه باید برای كم كردن از مشكلات آنها تدبیری جدی اندیشیده شود تا جلوی آنچه زنجیره آسیب های اجتماعی خوانده شده گرفته شود.

نگاهی به آمارها مركز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت كار در آخرین گزارش خود اعلام كرده از 83 میلیون و 75 هزار جمعیت ایران، 50.6درصد آن را مردان و 49.4درصد را زنان تشكیل می دهد. طبق این آمار در بازه زمانی 8 ساله 90 تا 98درصد رشد جمعیت مردان بیش از زنان بوده است.

براساس این گزارش، تعداد مردان سرپرست خانوار از 18 میلیون و 360 هزار نفر در سال 90 به 22 میلیون و 168 هزار نفر در سال 98 رسیده، در حالی كه در این مدت تعداد زنانی كه خرج خود و خانواده تحت سرپرستی شان را تامین می كردند از 2 میلیون و 773 هزار نفر در سال 90 به 3 میلیون و 517 هزار نفر افزایش یافته است. این آمارها نشان می دهد در یك بازه زمانی 8 ساله كه ایران در بیشتر سال های آن با رشد منفی اقتصادی، به ویژه بر اثر تحریم ها مواجه بوده، رشد خانوارهای دارای مردان سرپرست خانوار 20.6درصد بوده، در حالی كه خانوارهای دارای زنان سرپرست خانوار و خودسرپرست، رشدی 27درصدی داشته است. در چنین وضعیتی مردانه شدن بازار كار ایران و افزایش نرخ بیكاری در بین زنان، بر اثر شیوع كرونا و تشدید تحریم ها در 2 سال گذشته، تهدیدی جدی است كه معیشت و سلامت خانوارهایی را كه زنان وظیفه امرارمعاش آن را عهده دارند، تحت تأثیر منفی قرار داده است.

همشهری پیش از این با بررسی وضعیت بازار كار ایران در 5 سال منتهی به سال 99 گزارش داده بود؛ روند بهبود این بازار كه از اواسط دهه 90 آغاز شده بود، یكباره در دوره كرونا معكوس شده و فقط در عرض یك سال، نرخ مشاركت اقتصادی 2.1درصد كاهش یافته، در این دوره پاندمی كرونا مشاغل زنان را هدف گرفته و شیوع كرونا، ضمن كاهش شاغلان و متقاضیان شغل، چهره بازار كار ایران را نیز مردانه تر كرده است.

رشد 1.4 برابری زنان خودسرپرست مركز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت كار می گوید: نسبت زنان سرپرست خانوار به كل سرپرست خانوار، از 13.1درصد در سال 97 به 13.7درصد در سال 98 رسیده كه رشدی 7درصدی را تأیید می كند. نسبت زنان خودسرپرست به زنان سرپرست خانوار از 37.3درصد در سال 90 به رقم 41.5درصد در پایان سال98 رسیده، به این معنا كه رشد تعداد زنان خودسرپرست در بازه زمانی 8 ساله، یعنی از سال 90 تا 98، معادل 41.4درصد برآورد می شود، این ارقام، از 1.4 برابر شدن تعداد زنان خودسرپرست حكایت دارد. توجه داشته باشیم، زنان خودسرپرست شامل زنان و دختران مجرد، كه با خانواده خود زندگی می كنند، اما درآمد مستقل دارند، نمی شود. تازه ترین آمارهای رسمی، نشان می دهد؛ در سال 90 به ازای هر 100 سرپرست مرد خانوار، 15 زن سرپرست خانوار وجود داشته، در پایان سال 98 این نسبت به 16 نفر رسیده است.

آمارها نشانه چیست؟ آمارهای رسمی می گوید نسبت زنان به مردان سرپرست خانوار در سال 98، یعنی تا قبل از اوج گیری پاندمی كرونا، 13.7درصد بوده، این نسبت در استان های سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران و گیلان در شمال ایران ركورد شكسته و به 20.1درصد رسیده و پس از آن استان های همدان، خراسان جنوبی، چهارمحال و بختیاری، خراسان شمالی، زنجان، اردبیل، خراسان رضوی، گلستان، كرمان، فارس، كرمانشاه، قزوین، البرز و آذربایجان شرقی قرار دارند.

طبق داده های آماری، كمترین نسبت زنان سرپرست خانوار به استان آذربایجان غربی با 9.9درصد، كردستان 10.1درصد و هرمزگان 10.8درصد مربوط می شود. افزون بر اینها در 9 استان خراسان جنوبی، یزد، گیلان، مازندران، قزوین، آذربایجان شرقی، مركزی، زنجان و البرز بیش از نیمی از جمعیت زنان؛ سرپرست خانوار یا خودسرپرست تك نفره هستند. در 15 استان نسبت زنان خودسرپرست در مقایسه با زنان سرپرست خانوار بالاتر از نسبت آن در كشور(به میزان 41.5درصد) است. همچنین در بین استان های ایران، اردبیل، قم و قزوین به ترتیب بیشترین و هرمزگان، لرستان و تهران كمترین درصد زنان خودسرپرست را در بین كل خانوارهای خودسرپرست به خود اختصاص داده اند.

بازار كار زنان سرپرست خانوار وزارت كار گزارش می دهد جمعیت فعال زنان سرپرست خانوار در طول سال های 90 تا 98 از 356 هزار و 117 نفر به 439 هزار و 985 نفر افزایش یافته كه رشدی 23.6درصدی را نشان می دهد؛ با این حال جمعیت شاغل زنان سرپرست خانوار از 339 هزار و 284 نفر به 417 هزار و 566ن فر رسیده كه رشدی 23.1درصدی را روایت می كند. آمارهای رسمی، نرخ بیكاری زنان خودسرپرست خانوار را در سال 98 معادل 5.1درصد و در بین زنان خودسرپرست 6.5درصد برآورد كرده است.

طبق این آمار، بالاترین نرخ بیكاری در بین زنان سرپرست خانوار مربوط به استان های بوشهر 17.5درصد، البرز 14.8درصد و سیستان و بلوچستان 13.8درصد بوده است، در مقابل نرخ بیكاری زنان سرپرست خانوار در استان های آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی، اردبیل، ایلام، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، خوزستان، زنجان، سمنان، فارس، قزوین، كردستان، كرمان، كرمانشاه، كهگیلویه و بویراحمد، لرستان و یزد صفر برآورد شده است.

تركیب زنان سرپرست خانوار طبق این گزارش، بیشترین درصد زنان خودسرپرست هرگز ازدواج نكرده، به ترتیب مربوط به استان های بوشهر 18درصد، خوزستان 12.3درصد، هرمزگان 11.2درصد و كمترین هم مربوط به استان های مازندران و قم (صفر درصد) و گلستان 6دهم درصد بوده است.

شاخص نسبت زنان سرپرست خانوار به كل سرپرست خانوار برحسب گروه های سنی هم نشان می دهد: در سال 98 بیشترین درصد زنان سرپرست خانوار به ترتیب مربوط به رده های سنی كمتر از 15 سال و پس از آن مربوط به زنان 70 تا 74ساله بوده و كمترین هم به گروه های سنی 30 تا 34 ساله و 25 تا 29ساله اختصاص دارد؛ آماری كه نمایانگر این واقعیت است كه در سال 98 تعداد 498 دختر زیر 15 سال مسئولیت سرپرستی خانواده خود را داشته اند.