به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، بیماری كووید 19 از اواخر سال 2019 میلادی تاكنون جان تعداد زیادی از مردم جهان را گرفته است.

این بیماری از طریق قطرات ریز تنفسی افراد مبتلا به سایر افراد سرایت می كند و از طریق پوشیدن ماسك، شستن دست ها و سایر تدابیر بهداشتی می توان از انتقال آن جلوگیری كرد.

در عین حال بسیاری از اپیدمی ها و بیماری های فراگیر و مرگ و میر های ناشی از آن در صد ها سال گذشته با اختراع و تولید واكسن موثر خاتمه یافته و سلامتی در جوامع را به ارمغان آورده اند.

به گفته متخصصان و صاحبنظران كووید 19 ایمنی جمعی این بیماری تنها از طریق واكسیناسیون همگانی امكان پذیر است.

در مقاله دكتر مهنوش توكلی فرد، مشاور مدیركل بهزیستی گیلان و عضو كمیته استانی كرونا با عنوان "واكسیناسیون كووید 19 و سوالات پرتكرار درباره واكسن و عوارض آن" آمده است:

"همه گیری كرونا سبب آشفتگی و تنش بسیار در سیستم های بهداشتی، اقتصادی و سیاسی دنیا شده و تأثیرگذاری آن بر اجتماع، سیاست دولت ها را به سمت حمایت از تولید دارو و واكسن های مرتبط، سوق داده است.

واكسن برای پیشگیری است و تأثیری در درمان بیماران ندارد

با توجه به اینكه كنترل و مهار پاندمی كرونا راه حلی به جز واكسن ندارد، افزایش آگاهی عموم و اطلاع رسانی جهت عزم همگانی برای تزریق واكسن و جلوگیری از انتشار اخبار زرد از وظایف اصلی متولیان سلامت است.

واكسن ها با تحریك سیستم ایمنی، بدن را برای مقابله با بیماری احتمالی آماده می نمایند.

بیش از 200 واكسن كووید 19 در جهان تولید شده است كه در حال گذراندن یكی از مراحل مطالعه بالینی واكسن هستند.

اكثر واكسن های كووید 19 برای ایجاد ایمنی بهتر باید حداقل در 2 نوبت تزریق شوند.

هم اكنون 4 نوع واكسن در ایران در حال تزریق است: اسپوتنیك، سینوفارم، استرازنكا و باهارات

اگرچه هدف همه واكسن ها ایجاد پاسخ ایمنی است، اما مكانیسم اثر آن ها متفاوت است: در اسپوتنیك و استرازنكا از آدنوویروس به عنوان حامل ژن كروناویروس به داخل بدن استفاده شده است؛ اما در باهارات و سینوفارم واكسن ها بر پایه وجود ویروس غیرفعال شده ساخته شده اند.

در مورد تولید واكسن مقررات و استاندارد های خاصی وجود دارد كه تا پیش از اطمینان نسبت به ایمنی بالا وارد بازار نمی شود؛ كارآیی واكسن های فوق نیز همگی در دستیابی به اهداف اصلی واكسیناسیون كووید 19 (پیشگیری از مرگ و میر و ابتلاء به فرم شدید بیماری) بالای 90 درصد است.

سوالات پرتكرار و ابهامات موجود در خصوص واكسن كرونا:

1- آیا جوانان و افراد سالم به واكسن نیاز دارند؟

اگرچه اكثر افراد این بیماری را بدون مشكل طی می كنند، ولی همچنان خطر عفونت طبیعی و عوارض ناشی از آن بسیار بالاتر از واكسن است.

مطالعات نشان داده كه گاهی حتی افراد فاقد بیماری زمینه ای شناخته شده نیز به علت رخداد برخی موتاسیون ها در ژن های سیستم ایمنی، نسبت به كووید حساس تر هستند؛ بنابراین اگرچه ممكن است اكثر مبتلایان نیاز به بستری در بیمارستان و مراقبت های ویژه نداشته باشند، اما هیچ كس در برابر ابتلا به نوع شدید بیماری مصون نیست.

علاوه بر این یك سوم بهبودیافتگان از عوارض طولانی مدت كووید همچون خستگی مفرط و تپش قلب و برخی دیگر از عوارض تا ماه ها رنج می برند.

این در حالیست كه واكسن های تأیید شده كووید بر روی ده ها هزار نفر آزمایش شده و تاكنون هیچ گونه عوارض جدی جانبی از آن ها گزارش نشده است.

2- آیا بهبودیافتگان كرونایی هم باید واكسن بزنند؟

از آنجا كه ممكن است ایمنی كافی و مناسب در بدن بهبودیافتگان ایجاد نشود و افراد بر مبنای ژنتیك و در سنین مختلف واكنش های متفاوتی دیر یا زود، قوی یا ضعیف، خنثی كننده یا غیرخنثی كننده نسبت به عفونت طبیعی بروز دهند؛ از طرفی شدت ابتلاء به بیماری هم می تواند در میزان تولید آنتی بادی موثر باشد؛ برای تقویت مجدد سیستم ایمنی در مقابل كووید 19 توصیه می شود كه بهبودیافتگان نیز 4 تا 6 هفته و در موارد شدید تا 10 هفته بعد از بهبودی نسبت به تزریق واكسن اقدام كنند.

3- آیا منعی برای تزریق واكسن به گروه های سنی و جمعیتی مختلف وجود دارد؟

خیر، البته واكسن های فعلی هنوز در گروه سنی زیر 12 سال بررسی نشده اند.

واكسن های فعلی اكثرا ویروس زنده نبوده و حتی اگر ماهیت تكثیری داشته باشند مانند ژنوم تنها پیام پروتئین را منتقل می كنند، بنابراین این واكسن ها كاملا ایمن بوده و برای همه گروه های جمعیتی قابل استفاده و كاراست.

4- آیا كسی كه علائم سرماخوردگی دارد لازم است قبل از تزریق واكسن تست كرونا بدهد؟

چون افتراق علائم سرماخوردگی و كرونا بسیار دشوار است؛ از طرفی در زمان ابتلا به كرونا تزریق واكسن ممنوع است لذا بهتر است تست PCR انجام شود و درصورت منفی بودن تست و به شرطی كه علائم شدید وجود ندارد تزریق واكسن انجام شود.

5- آیا ممكن است نوع واكسن تزریقی در 2 نوبت متفاوت باشد؟

هنوز مجوز چنین كاری داده نشده است و مطالعات لازم در این زمینه وجود ندارد؛ اما مطالعات در حال انجام است.

6- آیا تزریق واكسن در دوران بارداری و شیردهی مجاز و لازم است؟

خانم های باردار در مقایسه با سایر افراد، در معرض خطر بیشتری برای بیماری شدید كووید 19 قرار دارند.

از طرفی ابتلا به كووید 19 احتمال زایمان زودرس را بیشتر می كند.

واكسن های سینوفارم، اسپوتنیك و باهارات به دلیل محدود بودن مطالعات در این زمینه تاكنون، برای خانم های باردار منع مصرف دارند.

از بین واكسن های موجود در ایران واكسن استرازنكا به صورت محدود در خانم های باردار ونیز در دوران شیردهی تزریق شده است.

در صورتی كه خانم باردار و شیرده در ریسك بالا برای ابتلا به كرونا باشد یا ریسك فاكتور برای تشدید بیماری كووید 19 داشته باشد با صلاحدید پزشك می تواند واكسن استرازنكا تزریق كند.

از آنجا كه واكسن های كووید 19 غیرفعال و غیرزنده هستند به نظر نمی رسد خطری برای نوزاد داشته باشند و پس از تزریق واكسن هم لازم نیست شیردهی قطع شود.

7- اگر به موقع برای دوز دوم مراجعه نشود چه باید كرد؟

تاكنون اكثریت قریب به اتفاق واكسن ها در دو دوز تولید شده اند.
دوز اول آنتی ژن جدیدی را وارد بدن می كند و به سیستم ایمنی بدن عرضه می نماید و در واقع دوز دوم باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می گردد؛ به طوری كه پاسخ آنتی بادی و ایمنی سلولی بسیار قوی می شود و یك پاسخ حافظه ای ایجاد می كند كه برای مدت طولانی باقی می ماند؛ بنابراین بدن در مواجهه با ویروس پاسخ ایمنی مناسب را نشان می دهد.

فاصله بین دو دوز در اكثر واكسن ها 4-3 هفته است، جز استرازنكا كه 4 الی 12 هفته بوده و هرچه این فاصله بیشتر باشد پاسخ ایمنی قوی تر می شود.

اگر كسی دوز دوم را به هر دلیلی فراموش كرد یا دریافت نكرد، چند روز یا حتی چند هفته بعد از زمان دوز دوم حتما جهت دریافت این دوز مراجعه نماید؛ زیرا دوز دوم همان طور كه گفته شد در ایمنی زایی نقش اساسی را بازی می كند.

8- آیا واكسن كرونا باعث ناباروری می شود؟

خیر، این مطلب شایعه ای بیش نیست و تزریق واكسن ربطی به ناباروری ندارد.

9- واكسن كووید 19 می تواند DNA را تغییر دهد؟

برخی از واكسن های موجود از نوع mRNA هستند؛ اما هیچ دلیلی وجود ندارد كه این mRNA بتواند DNA سلول انسان را تغییر دهد.

mRNA در واقع دستور ساخت یك نوع پروتئین خاص توسط بدن است. در تولید این نوع واكسن دستور ساخت بخشی از ویروس را كه می خواهیم بدن علیه آن آنتی بادی بسازد به او می دهیم.

10- تركیبات شیمیایی موجود در واكسن می تواند به دریافت كنندگان واكسن آسیب وارد كند؟

خیر، بی خطر بودن واكسن قبل از استفاده در جامعه در مطالعات حیوانی و انسانی مورد بررسی قرار می گیرد و سپس مجوز مصرف را خواهد داشت.

11- آیا كسی كه آلرژی فصلی و آسم دارد می تواند واكسن تزریق كند؟

آلرژی فصلی و آسم منع مصرفی برای تزریق واكسن نیست.

افراد بدون آنكه نیاز باشد دوز اسپری های حاوی كورتون خود را كاهش دهند می توانند واكسن تزریق كنند.

12- كسانی كه قبلا به كرونا مبتلا و تحت پلاسمادرمانی قرار گرفته اند، می توانند واكسن تزریق كنند؟

طبق دستورالعمل كشوری بعد از 4 هفته و طبق دستورالعمل CDC آمریكا بعد از 90 روز می توانند واكسیناسیون انجام دهند.

13- آیا افرادی كه مبتلا به نقص ایمنی هستند، می توانند واكسن تزریق كنند؟

این افراد در خطر ابتلا به كرونای شدید هستند و جزء گروه های در اولویت واكسیناسیون می باشند.

14- آیا واكسیناسیون كووید 19 می تواند باعث مثبت شدن تست كرونا شود؟

فرد واكسینه شده ناقل ویروس است و باید مدتی قرنطینه شود؟

خیر، هیچكدام از واكسن ها باعث مثبت شدن تست PCR كووید 19 نمی شوند. پس از تزریق واكسن هم فرد ناقل ویروس نیست و نیاز به قرنطینه ندارد.

15- افرادی كه واكسن زده اند چه زمانی ایمن هستند و می توانند ماسك نزنند؟

شروع پاسخ ایمنی 2 هفته بعد از تزریق شروع می شود.

افراد دو هفته بعد از تزریق دوز دوم به سطح ایمنی نسبی بر اساس اثربخشی نوع واكسن بین 70 تا 97 درصد می رسند كه البته در افراد مختلف متفاوت است.

اما افراد بعد از تزریق واكسن هم باید نكات بهداشتی را رعایت نمایند؛ زیرا اثربخشی واكسن ها 100 درصد نیست و در واقع فقط از مرگ و میر و فرم شدید بیماری جلوگیری می كند و فرد واكسینه شده همچنان می تواند به اشكال خفیف تر بیماری دچار شود.

16- آیا خطر لختگی خون در اثر تزریق واكسن های كرونا به خصوص استرازنكا وجود دارد؟

این خطر وجود دارد، اما احتمال آن بسیار ناچیز و كمتر از زمانی است كه فرد در اثر بیماری كرونا دچار لختگی خون می شود.

17- آیا قبل و بعد از تزریق واكسن برای تخفیف علائم می توان مسكن خورد؟

قبل از تزریق استفاده از استامینوفن، دارو های ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروكسن و ... همچنین آنتی هیستامین ها توصیه نمی شود. استامینوفن ممكن است باعث كاهش پتانسیل ایمنی زایی واكسن شود.

استفاده از آنتی هیستامین ها هم می تواند باعث پوشانده شدن علائم آنافیلاكسی بعد از تزریق واكسن شود.

یكی دو روز بعد از تزریق واكسن استفاده از استامینوفن و دارو های ضدالتهاب غیراستروئیدی و آنتی هیستامین ها برای كنترل عوارض ممانعتی ندارد.

18- آیا سنجش سطح آنتی بادی بعد از تزریق واكسن برای اطلاع از میزان ایمنی ایجاد شده توصیه می شود؟

خیر، بر اساس نظر سازمان غذا و داروی امریكا توصیه نمی شود.

كنترل و مهار پاندمی كرونا راه حلی به جز واكسن ندارد

بسیاری از پیشرفت های حوزه پزشكی مدیون علم واكسن سازی است؛ بسیاری از اپیدمی ها و بیماری های فراگیر و مرگ و میر های ناشی از آن در صد ها سال گذشته با اختراع و تولید واكسن كارا و موثر خاتمه یافته؛ به عبارت دیگر واكسن بهترین محصول علم نوین برای كنترل بیماری ها و از موهبت هایی است كه همراه خود سلامتی را در جوامع به ارمغان می آورد.

تأمین و تسریع واكسیناسیون كووید 19 یك مطالبه عمومی جامعه است كه با یك برنامه ریزی درست و مشخص، گام های تامین واكسن كافی باید هرچه سریع تر برداشته شود تا در حداقل زمان ممكن واكسیناسیون همگانی انجام و از این طریق ایمنی جمعی مورد نظر متخصصان و صاحبنظران تأمین شود؛ یعنی ایمنی جمعی تنها از طریق واكسن امكان پذیر است.

منبع: باشگاه خبرنگاران