حدود 15 میلیون نفر از مردم كشور اختلال روانی دارند/ آمار تكان دهنده از تعداد افرادی كه نمی دانند دچار بیماری روانی هستند! اختلالات روانی پس از بیماری های قلبی و عروقی بیشترین حجم از بیماری ها را در كشور به خود اختصاص داده اند و این خود زنگ هشداری برای سلامت روانی جامعه است، موضوعی كه در نهان جامعه ما درحال گسترش است و آن را می توان در انواع و اقسام قتل ها، خودكشی ها، جنایات و... دید اما متاسفانه همچنان اقدام جدی برای مقابله با آن صورت نگرفته است.

اعتمادآنلاین| طی سال های اخیر انتشار اتفاقات و حوادث ناگوار در جامعه شدت گرفته و با یك نیم نگاهی حتی به یكسال اخیر می توان وحشتناك ترین اتفاقاتی كه می تواند در یك قرن اتفاق بیفتد را دید؛

به گزارش برنا، از قتل رومینای 13 ساله با داس به دست پدرش گرفته تا خودكشی عجیب و غریب و پُرابهام یكی از مجریان سابق تلویزیون و حالا هم قتل وحشتناك یك كارگردان به دست پدر و مادرش كه البته هنوز هیچ اظهارنظری قطعی نیست اما از وقتی قتل بابك خرمدین با یافتن بخشی از پیكرش و بلافاصله اعترافات پدر و مادر مبنی بر قتل خشونت بار وی علنی شد، موجی از اظهارات درباره سلامت روانی این افراد در فضای مجازی مطرح شد و به جزء واكنش های مخاطبان درباره شنیدن چنین قساوتی كه در دل این ماجراست، این مسئله كه این پدر و مادر از چه مشكل روانی رنج می بردند یا چه علت روانی یا تفكری آنها را به سمت چنین انتخاب هولناكی كشانده است، مطرح شد و بعد از اعتراف آنها به قتل داماد و دختر خود با همین روش، ابعاد دیگری نیز طرح شد و برای همه مردم، روانپزشكان، روانشناسان و... سوال ایجاد شد كه وضعیت سلامت روان در كشور ما به چه صورت است و چگونه می شود چنین جنایات هولناكی كه تاریخ كمتر به خود دیده، مشاهده شود و بدتر از اینكه شنیدن آن برای ما تبدیل به یك عادت وحشتناك و خطرناك شود. اینجاست كه بحث میزان اختلالات روانی و غربالگری سلامت مردم ایران به خصوص در این روزهای پاندمی كرونا مطرح می شود و پس از توالی این اتفاقات ناگوار لزوم آن بیش از همیشه در كشور احساس می شود و لازم است قبل از هرچیزی از میزان افراد دارای اختلال روانی در جامعه باخبر شویم تا بتوانیم برای آنها برنامه ریزی كنیم.

25 درصد از مردم كشور از اختلالات روانی رنج می برند/ 60 درصد مردم از بیماری روانی خود اطلاع ندارند/ 40 درصد مردم باوجود آگاهی از ابتلا به اختلالات روانی نزد پزشك نمی روند/ بارگذاری پرسشنامه سلامت روان در سایت وزارت بهداشت

علی اسدی، معاون دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت در گفتگو با خبرنگار برنا با اشاره به تعداد افرادی كه در ایران دارای اختلال روانی هستند، گفت: در گروه سنی 14 تا 65 سال یعنی میان 50 میلیون نفر از جمعیت كشور، حدود 23 تا 25 درصد آنها دارای یك اختلال روانپزشكی هستند یا یك اختلال روانی را تجربه كردند درواقع تعداد این افراد بالغ بر 12 تا 15 میلیون نفر است.

او درباره تاثیر حوادث، جنایات و اخبار تلخ اخیر بر افزایش اختلالات روانی بیان كرد: اتفاقات تلخ و ناگواری كه اخیرا در كشور رخ داد، می تواند اختلالات روانی را در مردم تشدید كند نه این صرفا باعث بیماری شود چراكه این حوادث در همه جای دنیا رخ می دهد و طبیعی ست برای مثال در كشور آمریكا ناگهان فردی اسلحه به دست می گیرد و در بازار، فروشگاه، مدرسه، خیابان و... به مردم تیراندازی می كند و كشت و كشتار راه می اندازد اما این اتفاقات می توانند به عنوان یك آسیب روانشناختی تاثیرات منفی در جامعه بگذارند و ترس، وحشت، بی اعتمادی، كاهش همبستگی، احساس عدم امنیت در افراد جامعه و تغییر رابطه انسان ها با یكدیگر و... ایجاد كنند و درنهایت باعث آسیب های رفتاری شوند بنابراین اگر قتل و جنایتی در جامعه صورت بگیرد، به تنهایی باعث ایجاد اختلال روانپزشكی نمی شود اما اگر كسی زمینه یك اختلال روانپزشكی را داشته باشد، طبیعتا با شنیدن این اخبار و حوادث بیماری او تشدید می شود مانند یك بیمار قلبی كه ممكن است بیماری اش با شنیدن اینگونه فجایع، بدتر شود.

اسدی در پاسخ به این سوال كه چه تعداد از مردم كشور از وجود اختلال روانی در خود بی خبر هستند؟ گفت: حدود 60 درصد مردم دارای افسردگی، اضطراب، وسواس و یكی از اختلالات روانی هستند كه اطلاعی ندارند و نمی دانند كه بیماری دارند و باید خود را درمان كنند از طرفی حدود 40 درصد مردم می دانند به یكی از اختلالات روانی مبتلا هستند اما فكر می كنند خودش خود به خود خوب می شود به همین دلیل به روانشناس، مشاور و روانپزشك مراجعه نمی كنند و تصور دارند با استراحت كردن، گل گاوزبان خوردن و... می توانند خودشان را درمان كنند درصورتی كه افسردگی، اضطراب، وسواس، اختلالات خلقی و... جزء بیماری های روانپزشكی است كه فرد در صورت ابتلا باید از طریق مراجعه به پزشك، مداخلات دارویی و غیردارویی خود را درمان كند.

معاون دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت ادامه داد: متاسفانه هنوز كه هنوز است مردم ما وقتی متوجه بیماری روانی خود می شوند، رفتن نزد روانشناس و روانپزشك را قبول ندارند و همچنان گمان می كنند اَنگ اجتماعی است و بدتر از آن افرادی هستند كه گمان می كنند بیماری شان خود به خود درمان می شود و حتی بیمارانی داریم كه وقتی متوجه می شوند نزد پزشك متخصص اعصاب و روان می روند و اطلاعی ندارند كه این پزشك با روانپزشك و روانشناس متفاوت است به طوركلی تمام این موارد نشان دهنده سطح پایین سواد سلامت روان در جامعه است.

او درباره طرح اعطای شناسنامه سلامت روان به مردم و غربالگری آنها گفت: چنین طرحی در هیچ جای دنیا مستند علمی ندارد و اصلا در هیچ كشور توسعه یافته ای مرسوم نیست خانه به خانه برویم و یك پرسشنامه به مردم بدهیم تا با پُر كردن آن بتوانیم سلامت روان آنها را بسنجیم چراكه معمولا مردم به راحتی با هركسی درمورد مسائل شخصی خود از جمله خلق و خوی، كیفیت رابطه جنسی با همسر، نحوه رابطه عاطفی با فرزند، اعتیاد یا عدم اعتیاد و مصرف دخانیات و... صحبت نمی كنند بنابراین بهترین راه حل این است كه یك پرسشنامه كاملا علمی در یك سایتی بارگذاری شود تا مردم به صورت خصوصی آن را پُر كرده و میزان سلامت روان آنها سنجیده شود.

اسدی با اشاره به اقدام وزارت بهداشت برای غربالگری سلامت روان تاكید كرد: هفته گذشته یك پلتفرم خودارزیابی سلامت روان كه تاییدیه علمی از دانشگاه های مختلف و همچنین وزارت بهداشت و درمان را دارد در سایت این وزارتخانه قرار دادیم تا مردم با اراده و اختیار خود به سایت مراجعه كرده و این پرسشنامه را تنظیم كنند.

پس از تنظیم این پرسشنامه وضعیت روانی فرد توضیح داده می شود و مشخصا عنوان شده اگر فرد از بیماری افسردگی، اضطراب، وسواس، اختلالات خلقی و.. رنج می برد باید به كجا مراجعه كرده، چه كارهایی انجام دهد و چه بسته های آموزشی را دنبال كند تا بتواند بر بیماری خود غلبه كند.

معاون دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت در ادامه گفت: هنوز یك هفته بیشتر از بارگذاری این پرسشنامه نگذشته و باید منتظر ماند تا ببینیم چه تعداد افراد از آن استفاده می كنند مانند سامانه 4030 كه ابتدای كرونا طراحی شد و بیش از 20 میلیون نفر پرسشنامه مربوط به آن را پُر كرده و خدمات لازم را دریافت كردند.

از هر 4 نفر یك نفر اختلال روانی دارد/ زنان و افراد بیكار بیشتر از بقیه در معرض خطر هستند/ دو سوم مبتلایان به اختلالات روان پزشكی اصلا از خدمات سلامت روان استفاده نكرده اند

غلامرضا ترابی، عضو هیات مدیره انجمن علمی رواندرمانی ایران با اشاره به تعداد افرادی كه در كشور درگیر بیماری روانی هستند، گفت: بر اساس آخرین پیمایش رسمی سلامت روان كه در طی سال های 1389 تا 1390 برگزار شده است می توان گفت كه حدود 24 درصد از افراد 15 تا 64 ساله ی ساكن كشور، دچار یك یا چند اختلال روان پزشكی در طی 12 ماه قبل از بررسی بوده اند لذا می توان گفت از هر 4 نفر یك نفر ممكن است در طی یك سال به حداقل یكی از اختلالات روان پزشكی مبتلا شود.

او افزود: زنان، ساكنین مناطق شهری، افراد بیكار، افراد با تحصیلات كمتر، افراد دارای وضعیت اجتماعی و اقتصادی پایین، بیشتر در معرض خطر هستند.

ترابی در پاسخ به این سوال كه چقدر از بیماران دارای اختلال روانی در كشور از بیماری خود ناآگاه هستند و هیچگونه مراجعه ای به روانشناسان و روانپزشكان نداشتند؟ تصریح كرد: بر اساس پیمایش مذكور متأسفانه فقط حدود یك ششم گروه سنی 15 تا 64 در طی یك سال از خدمات سلامت روان استفاده كرده اند و بدتر اینكه حدود دو سوم افراد مبتلا به اختلالات روان پزشكی اصلا از خدمات سلامت روان در طی مدت این مطالعه استفاده نكرده اند، مبتلایانی هم كه درمان شده بودند؛ همه درمان كافی را دریافت نكرده اند.

این روان درمان ادامه داد: محققین این پیمایش تخمین زده اند كه فقط حدود بیست درصد كل این بیماران درمان كافی گرفته اند یعنی 80 درصد بیماران به علل متفاوتی درمان مناسب و كافی دریافت نكرده اند كه عدم آگاهی و بینش یكی از علل عدم مراجعه بیماران است و مشكلاتی مانند انگ اجتماعی، داشتن بیماری روان پزشكی، نداشتن هزینه ی درمان و عدم دسترسی به خدمات نیز مهم هستند.

ترابی درخصوص طرح غربالگری سلامت روان و اعطای شناسنامه سلامت روان به مردم گفت: استراتژی هایی كه برای افزایش دسترسی به خدمات سلامت روان وجود دارند، معمولا در جهت برطرف كردن موانع و افزایش دسترسی طراحی شده اند به عنوان مثال یكی از علل عدم مراجعه ی بیماران عدم آگاهی از علائم اختلالات روان پزشكی است.

خیلی اوقات علایمی مانند تحریك پذیری، بی حوصلگی و برخی علایم اضطرابی را طبیعی تلقی می كنیم و برای اخذ كمك مراجعه نمی كنیم. افت عملكرد شغلی، اختلال در روابط بین فردی و نداشتن احساس خوب بودن مواردی هستند كه نیاز به توجه جدی دارند لذا آموزش همگانی مناسب یكی از این موانع را می تواند كمرنگ كند.

او افزود: ادغام مراقبت های بهداشتی سلامت روان در نظام مراقبت های بهداشتی اولیه می تواند دسترسی به خدمات سلامت روان را آسان تر كند، ارائه ی خدمات سلامت روان در مراكز بهداشتی و خانه های بهداشتی در این جهت كمك كننده است، راه اندازی درمان جامعه نگر در كشور یكی از ضروریات است كه باید به آن پرداخت.

این رویكرد به سیستم مراقبتی ای اشاره دارد كه در آن به جای یك مركز خاص مانند بیمارستان روان پزشكی، جامعه ی بیمار، ارائه دهنده ی اصلی بهداشت روانی است؛ این سیستم شامل تیم های تخصصی ای است كه می توانند انواع خدمات را با سهولت بیشتری به افراد در معرض خطر و مبتلا برسانند.

این روانشناس اظهار كرد: یكی دیگر از موانع، هزینه ی خدمات است. افزایش پوشش بیمه ای خدمات درمانی یكی از ضروریات است چرا كه بسیاری از بیماران توان پرداخت هزینه های درمان های دارویی و روان درمانی را ندارند بنابراین افزایش پوشش بیمه ای خدمات بهداشت روان كه ثابت شده هزینه اثربخشی قابل قبولی دارد، ضروری است.

یكی دیگر از موانع دسترسی به خدمات روان پزشكی انگ اجتماعی مراجعه به روان پزشك است، این تصور كه هر كس به روان پزشك مراجعه كند دیوانه است معمولا باعث اجتناب افراد برای درمان می شود.

ترابی ادامه داد: سه استراتژی اصلی كاهش انگ بیماری روان پزشكی عبارتند از تبلیغات، آموزش و برقراری تماس با بیماران بنابراین باید كمپین های تبلیغاتی ای را تدارك دید تا بتوانند اطلاعات درست را منتشر كنند به عنوان مثال این كه بیماری روان پزشكی قابل درمان است و فرد را از حقوق خود محروم نمی كند.

اگر جایی فردی یا سازمانی حقوق افراد مبتلا به اختلال روان پزشكی را تضییع می كنند باید واكنش نشان داد و ضروری است كه جلوی تبعیض های اعمال شده ایستاد و باید مراقب بود كه بیماران منزوی نشوند و باید به سمت ایشان رفت و جلوی حاشیه نشینی ایشان را گرفت، چه با حمایت های مالی و چه با دعوت و به كارگیری ایشان در امور اجتماعی و اقتصادی اما برخی استراتژی ها ممكن است نتیجه ی عكس بدهند.

این عضو هیات مدیره انجمن علمی روان درمانی ایران تاكید كرد: غربالگری اجباری افراد و ساختن پرونده و كارت سلامت برای افراد و بررسی های دوره ای این چنینی نه تنها ممكن است باعث افزایش دسترسی به خدمات سلامت روان نشوند بلكه با تشدید انگ بیماری می توانند مانع مراجعه ی افراد برای درمان شوند همچنین این نوع اقدامات می توانند منجر به مخفی كردن علائم از سوی مردم شوند پس به جای این نوع استراتژی ها بهتر است كه با كاهش انگ بیماری و افزایش دسترسی به خدمات، بیماران را تشویق كرد تا آزادانه و با حس كرامت جهت درمان مراجعه كنند.

لزوم اعمال تمهیداتی برای ارتقای سطح سواد سلامت مردم

این روزها كه حالِ روح و روان مردم ایران به دلیل مشكلات موجود، اصلا مناسب نیست و شاهد انواع و اقسام اختلالات روانی، خشونت، پرخاشگری و... در مردم هستیم، لزوم ارائه خدمات روانشناسی و روانپزشكی بیش از همیشه احساس می شود بنابراین ضروری ست كه تمهیداتی از سوی وزارت بهداشت و درمان، سازمان بهزیستی و مجلس شورای اسلامی با همكاری روانشناسان و روانپزشكان اندیشیده شود تا حال مردم و روح و روان آنها بهتر و از فجایعی كه ممكن است در آینده ناشی از مشكلات و اختلالات روانی برای فرزندانمان به وجود بیاید، جلوگیری شود البته كه نباید از موضوع ارتقای سطح سلامت روان در میان مردم غافل شد؛ چرا كه براساس آمار 60 درصد مردم از بیماری ها و اختلالات روانی خود بی خبر هستند بنابراین آموزش سواد سلامت روان باید در اولویت صدا و سیما، رسانه ها و مدارس قرار گیرد.