امروز پنج تیرماه مصاد ف با26 ژوئن، روزی است كه از سوی سازمان ملل به عنوان روز جهانی مبارزه با سو مصرف و قاچاق مواد مخد ر نام گذاری شد ه است. مشكل مواد مخد ر یكی از چالش‏ برانگیزترین مسائلی است كه جامعه جهانی با آن رو به رو است و متأسفانه تأثیرات نامناسبی را د ر ابعاد مختلف فرد ی، اجتماعی، اقتصاد ی، فرهنگی، امنیت و جلوگیری از توسعه پاید ار د ارد .شعار امسال سازمان ملل «حقایق د ر باره مواد مخد ر را به اشتراك بگذاریم تا زند گی ها را نجات د هیم» است ، همچنین با توجه به شعار سال 1400 ستاد مبارزه با مواد مخد ر با عنوان «یاریگران زند گی- مشاركت اجتماعی- پیشگیری از اعتیاد » توصیه هایی به پد ر و ماد ران شد ه كه برخی از آنان به شرح زیر پیشنهاد می شود :
ابتد ا گوش كن؛ گوش د اد ن به كود كان و نوجوانان، اولین گام برای كمك به آنها جهت رشد سالم و ایمن د ر برابر آسیب های اجتماعی است.
نوجوان عزیز: د ر صورت هرگونه تعارف برای مصرف مواد مخد ر و روان گرد ان ‏ها با قاطعیت بگو «نه» مصرف نمی كنم. مصرف مواد مخد ر و روان‏گرد ان ها را حتی یك بار هم تجربه نكن!
فرزند ان خانواد ه ‏های مستبد ، بی ‏تفاوت، گسسته و پریشان د ر لب پرتگاه آسیب های اجتماعی هستند .
والد ین گرامی: سبك ‏های فرزند پروری سهل گیرانه و سخت گیرانه د ر فضای خانواد ه، د ر گرایش فرزند ان به مصرف مواد موثر
می ‏باشند . با نوجوان خود د رباره عوارض و پیامد های ناشی از مصرف مواد مخد ر و روان‏ گرد ان ‏ها با رعایت سن تقویمی و عقلی او گفت وگو نمایید .
به خاطر بسپاریم كه مصرف نكرد ن مواد ، بسیار آسان تر از ترك آن است.
والد ینی كه نسبت به ایمن سازی فرزند ان خود د غد غه د ارند همواره باید به این سؤال ها پاسخ د هند : فرزند شان الان كجاست؟ چه كار می كند ؟ با چه كسی است؟ والد ینی كه از محل حضور فرزند خود د ر بیرون از خانه مطلع هستند فرزند شان 37 د رصد شانس كمتری د ر مصرف مواد نسبت به سایرین خواهند د اشت.
حمایت عاطفی از فرزند ان، شاد كرد ن فضای منزل، وضع مقررات و قوانین برای عد م هرگونه مصرف مواد و آموزش مقاومت د ر برابر فشار منفی گروه همسالان، از جمله راه ‏های موثر د ر پیشگیری از گرایش نوجوانان به اعتیاد است.
والد ین عزیز، آیا می د انید ویژگی ‏هایی همچون ستیزه جویی، پرخاشگری، د روغگویی، پوچ‏ گرایی، روان پریشی و اضطراب، زمینه ساز مصرف مواد د ر فرزند ان خواهد شد ؟
چهار نشانه خانواد ه ‏های مستعد اعتیاد : فقد ان ارتباط موثر وگفت وگوی خانواد گی ضعیف د ر اعضای خانواد ه، تضاد و ناسازگاری، عد م انسجام و از هم گسیختگی، انحراف و اعتیاد یكی از اعضای خانواد ه اعتیاد ، نوعی برد گی جد ید د ر د نیای مد رن است.
آیا می‏د انید هزینه ‏های مستقیم و غیرمستقیم و خسارت‏ های ناشی از اعتیاد به مواد مخد ر به كشور د ر ابعاد مختلف بیش از 167 هزار میلیارد تومان د ر سال می‏ باشد ؟ شما برای پیشگیری از اعتیاد د ر جامعه چه كار كرد ه‏ اید ؟ اعتیاد هم آخر د ارد هم عاقبت، آخرش بیماری و عاقبتش مرگ خواهد بود .
نوجوان عزیز: تو د ر انتخاب آزاد ی، پس سلامتی را انتخاب كن.
سرمایه‏ گذاری مطمئن برای آیند ه اعتیاد :

زند گی منهای اعتیاد اعتیاد ویرانگر زند گی د وری از اعتیاد نشانه شجاعت است.
والد ین گرامی، د ر صورت بروز تغییرات عمد ه شخصیتی، رفتاری و جسمی د ر فرزند ان نظیر اختلال تمركز و تعاد ل، رفت و آمد های مشكوك، د یر آمد ن به منزل، كمبود انگیزش برای تحصیل و كار، اختلال د ر فعالیت های اجتماعی، فراموشی، افكار خود كشی، سرقت وسایل از منزل، پرخاشگری و خُلق و خوی تهاجمی، پرتحركی، بی ‏قراری، كناره گیری شد ید و انزواطلبی، از مشاوران و متخصصین كمك بگیرید .
ویژگی ‏های نوجوانان و جوانان مستعد اعتیاد : خُلقیات تكانشی و كنترل رفتاری ضعیف، مخاطره جویی، فقر مهارت ‏های عاطفی، روانی، اجتماعی و شناختی، احساس ناامید ی و د رماند گی، د ارای خانواد ه پرتنش، تاثیرپذیری از همسالان، عد م مهارت ابراز وجود ، هویت د نباله رو و بحران زد ه فرزند انی كه عضو خانواد ه ‏های نیرومند هستند ، كمتر احتمال د ارد با همتایان مصرف كنند ه مواد رابطه برقرار كرد ه یا تحت تاثیر آنان قرار گیرند .
عوامل سوق د هند ه نوجوانان به سوی رفتارهای پرخطر اعتیاد ، به د لیل فقر مهارت لازم د ر آنان، فراتر از كنترل آنها می ‏باشد . بیایید به فرزند انمان مهارت های لازم را بیاموزیم.
فقر اطلاعات، كنجكاوی‏های هد ایت نشد ه، اضطراب و افسرد گی، ضعف مبانی د ینی، كمبود امكانات تفریحی، ضعف اعتماد به نفس، نگرش مثبت به مواد ، مصرف مواد توسط والد ین، وجود د وستان مصرف كنند ه مواد و عد م ارتباط موثر با والد ین از جمله عوامل گرایش افراد به مصرف مواد می‏ باشد .
شانس ابتلا به مصرف مواد د ر د ختران و زنانی كه به یك اختلال خُلقی مبتلا هستند چهار برابر و شانس د ختران و زنانی كه به یك اختلال اضطرابی مبتلا هستند د و برابر د یگران است. والد ین گرامی به سلامت روان د ختران‏ مان بیشتر توجه كنیم.
بانوان، شش سال زود تر از مرد ان به وابستگی شد ید به اعتیاد رسید ه و د رمان آنها سخت ‏تر خواهد بود .
پیامد های بهد اشتی ناشی از مصرف مواد عبارتند از: گسترش بیماری‏ های جسمانی و روانی نظیر بیماری ‏های عفونی، اید ز، هپاتیت، مرگ و میر، افسرد گی، اضطراب، خود كشی، انزواطلبی و شخصیت ضد اجتماعی.
پیامد های اجتماعی ناشی از مصرف مواد عبارتند از: سرقت، طلاق، كود ك آزاری، همسرآزاری، قتل عمد ، جرایم منكراتی، نزاع و خشونت.
پیامد های اقتصاد ی ناشی از مصرف مواد عبارتند از: اتلاف منابع و تحمیل خسارت و هزینه ‏های هنگفت بر خانواد ه، د ولت و جامعه.
اعتیاد عامل جد ی تهد ید كنند ه سلامت جسمانی، روانی، اجتماعی، معنوی و فرهنگی جوامع به شمار می‏ رود .
تقویت معنویت و باورهای مذهبی، ارتقای مهارت های اجتماعی و تاب آوری، مهارت فرزند پروری و غنی سازی مناسب اوقات فراغت از مهمترین عوامل موثر د ر پیشگیری از مصرف مواد به شمار می‏ روند .
ارضای نیازهای عاطفی و روانی نوجوانان، تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس آنان، تقویت نگرش منفی نسبت به مصرف مواد و اعمال نظارت فعال والد ین، از جمله راه های پیشگیری از گرایش فرزند ان به مصرف مواد است.
والد ین گرامی: آشنایی و د وستی نوجوانان با همسالان مصرف كنند ه مواد ، یكی از عوامل خطر موثر د ر گرایش آنان به اعتیاد خواهد بود .
تقویت آرامش و نشاط اجتماعی، افزایش آستانه تحمل، هویت سالم، خود كنترلی و خویش نگهبانی و كنترل هیجانات منفی از مهمترین روش ‏های پیشگیری از مصرف مواد د ر نوجوانان می‏ باشد .
آموزش مهارت های حل مسئله، تفكر نقاد انه، خلاقیت برای توانایی حل مسئله، سازگاری اجتماعی و تصمیم ‏گیری منطقی از مهمترین عوامل پیشگیری از مصرف مواد د ر نوجوانان می‏ باشد .
سبك‏ های ارتباطی پرخاشگرانه و سلطه پذیر زمینه را برای انحراف فرزند ان و گرایش آنان به رفتارهای پرخطر مهیا خواهد ساخت.
تصمیم گیری منطقی را به فرزند ان خود آموزش د هید زیرا تصمیم گیری ‏های ناگهانی، مطیعانه، احساسی و اجتنابی از سوی نوجوانان، زمینه را برای انحراف آنان به سوی رفتارهای پرخطر فراهم خواهد ساخت.
از اعمال خشونت، نزاع، تنش، توهین، مقایسه، مجاد له، تحقیر شخصیت، تهد ید ، سرزنش، عیب جویی، د رگیری، كشمكش عاطفی و تنبیه فرزند ان خود د اری و با تعمیر روابط د ر منزل، نسبت به برقراری ارتباط سالم با فرزند ان مباد رت كنید .
اختلال د ر عملكرد بهینه خرد ه نظام‏ های اقتصاد ی، اجتماعی و فرهنگی، سبب شكل‏ گیری رفتارهای ناهنجار د ر جامعه از جمله اعتیاد خواهد شد .
احتمال مصرف مواد د ر نوجوانانی كه د ر خانواد ه آنان د عوا، اختلاف شد ید و جر و بحث بین والد ین وجود د ارد ، د و برابر سایر نوجوانان د یگر
می ‏باشد .
نوجوانان عزیز: آیا می ‏د انید عوارض مصرف ماد ه گُل (ماری ‏جوانا) عبارت است از: اضطراب، سرخوشی كاذب، پرخاشگری، افسرد گی، انزوا، فراموشی، اختلال حافظه كوتاه مد ت، بی ‏انگیزگی، پوچ‏ گرایی، اختلال د ر تمركز و تعاد ل و روان ‏پریشی

والد ین عزیز: آیا د ر منزل به گفت وگوی خانواد گی اهمیت می ‏د هید ؟ صحبت كرد ن با فرزند ان د رباره عوارض و پیامد های مواد و همچنین اصلاح نگرش و باورهای آنان، اقد امی موثر برای مقتد رسازی آنان د ر برابر رفتارهای پرخطر خواهد بود .
د انش كافی د رباره پیامد ها و عوارض اعتیاد ، الگو بود ن و استفاد ه از روش‏ های تربیتی هماهنگ، گامی موثر د ر پیشگیری از گرایش فرزند ان به مصرف مواد است.
همگرایی و انسجام د ر د ستگاه ‏های امر مبارزه همراه با تقویت اهتمام اجتماعی مرد م، بهترین روش برای ضربه زد ن به سیستم هوشمند مواد مخد ر و روان گرد ان ‏ها است.
والد ین گرامی: آیا شما برای پیشگیری از گرایش فرزند ان ‏تان به مصرف مواد مخد ر و روان گرد ان‏ ها اقد ام كرد ه اید ؟
د ر خانواد ه ‏هایی كه د عوا، اختلاف و جر و بحث بین والد ین وجود د ارد ، احتمال گرایش نوجوانان به مصرف مواد از جمله ماری جوانا 2/21 برابر سایر نوجوانان خواهد بود .
د ر خانواد ه ‏هایی كه د عوا و اختلاف بین والد ین و نوجوانان وجود د ارد احتمال گرایش نوجوانان به مصرف مواد از جمله ماری ‏جوانا 2/67 برابر سایر نوجوانان خواهد بود .
د ر خانواد ه ‏هایی كه نوجوانان بد ون اطلاع و نظارت فعال والد ین، اوقات فراغت خود را د ر بیرون از خانه باشند ، احتمال مصرف مواد د ر این گونه نوجوانان د ور از انتظار نمی ‏باشد .
آرامش د رون خانواد ه همراه با نظارت فعالانه والد ین، نقش موثری د ر پیشگیری از گرایش نوجوانان به مصرف ماری جوانا خواهد د اشت.
د ستیابی به لذت كاذب، كنجكاوی، وجود فشارهای روانی و اعتماد به نفس پایین از جمله عوامل خطر د ر گرایش نوجوانان و جوانان برای استفاد ه از ماری ‏جوانا می ‏باشد .
وجود والد ین و د وستان مصرف كنند ه مواد به د لیل الگوی نامناسب، زمینه را برای ترغیب نوجوانان به مصرف ماری جوانا مهیا می ‏سازد .
افراد ی كه ماری جوانا مصرف می كنند د چار اختلال د ر تعاد ل و عملكرد حركتی، اختلال د ر تمركز و هوشیاری، اختلال قضاوت، تضعیف سیستم ایمنی بد ن، افزایش تمایل به پرخاشگری و گرایش به مواد سنگین‏ تر خواهند شد .
نوجوانی كه د ارای هویت‏ های د نباله ‏رو، سرد رگم (بی هد ف و بی برنامه) و بحران زد ه هستند احتمال مصرف ماری جوانا د ر آنان وجود د ارد .
فرزند انی كه عضو خانواد ه های سالم و نیرومند هستند ، كمتر احتمال د ارد با همتایان مصرف كنند ه ماری جوانا رابطه برقرار كرد ه یا تحت تاثیر آنان قرار گیرند .
نوجوانانی كه د ارای هیجان طلبی منفی نظیر پرخاشگری، خُلقیات تكانشی و د ارای مشكلات روحی و روانی هستند احتمال د ارد به مصرف ماری جوانا مباد رت نمایند .
بروز تغییرات ظاهری د ر د و هفته متوالی (مانند قرمز شد ن چشم ها، بی توجهی به نظافت فرد ی، كاهش بی د لیل وزن، مشكلات تنفسی)، تغییرات عمد ه شخصیتی و رفتاری مانند سرخوشی زیاد و خند ه های بی مورد ، اختلال د ر فعالیت های تفریحی و اجتماعی، بروز افكار خود كشی، اختلال د ر عملكرد بینایی و شنوایی د ر فرزند ان خود را جد ی بگیرید .
والد ین عزیز: بروز بی قراری و اضطراب، پرخاشگری و خوی تهاجمی، اختلال د ر تمركز و اد راك، رفت و آمد های مشكوك و د یر آمد ن فرزند به منزل، افسرد گی، كناره گیری از والد ین، انزواطلبی، بی‏انگیزگی برای اد امه تحصیل و اد امه زند گی، د یر آمد ن به منزل و وجود وسایل مصرف مواد د ر اتاق فرزند ان، از جمله هشد ارهای جد ی د ر خصوص آغاز مصرف مواد د ر نوجوانان است.
آموزش مهارت های تصمیم گیری منطقی به فرزند ان به منظور پرهیز از تصمیم گیری های ناگهانی، منفعلانه و احساسی، اقد امی موثر برای توانمند سازی آنان د ر برابر مصرف مواد مخد ر و روان گرد ان می ‏باشد .
والد ینی كه فرهنگ گفت وگوی خانواد گی را د ر منزل تقویت نمود ه و فضای منزل را یاد گیرند ه می ‏نمایند ، فرزند ان آنان د ر برابر انحرافات رفتاری و مصرف مواد ، مقاوم ‏تر خواهند شد .
معنویت و شركت فعالانه د ر برنامه های د ینی و مذهبی، از جمله عوامل اساسی د ر عرصه پیشگیری از مصرف مواد مخد ر و روان‏ گرد ان ها د ر نوجوانان به شمار می ‏رود .
وجود آرامش، شاد ابی و رضایت از زند گی د ر فضای خانواد ه و جامعه از جمله عوامل موثر د ر عد م گرایش نوجوانان به شاد ی كاذب نظیر مصرف مواد می ‏باشد .
عد م اعتیاد آور بود ن مصرف ماری جوانا یك باور غلط د ر نوجوانان است. باور د اشته باشیم مصرف هر ماد ه حتی برای یك بار، زمینه را برای غرق شد ن د ر مصرف های بعد ی مواد مهیا خواهد ساخت.
فقد ان برنامه از سوی والد ین برای غنی سازی اوقات فراغت نوجوانان، آنان را به سمت رفتارهای ناسالم از جمله مصرف ماری جوانا سوق خواهد د اد .
آموزش مهارت خود كنترلی و خویش نگهبانی از جمله راه ‏های موثر د ر مقاوم سازی نوجوانان د ر برابر مصرف مواد می ‏باشد .
كمال گرایی والد ین د ر تحصیل، ورزش و...، زمینه اضطراب و فشار روانی را د ر نوجوانان مهیا نمود ه و آنان را به رفتارهای پرخطر نظیر مصرف مواد سوق خواهد د اد .
بی ضرر د انستن مصرف ماری جوانا و حشیش، شانس اعتیاد را د ر نوجوانان افزایش خواهد د اد .
نوجوانانی كه توانایی لازم برای رد د رخواست مصرف مواد از سوی گروه د وستان را ند اشته باشند ، 91 د رصد بیشتر د ر معرض خطر اعتیاد قرار خواهند د اشت.
كاهش اعتماد به نفس و عزت نفس، احساس بی‏ كفایتی، انزواطلبی، افسرد گی، اضطراب، فرار از منزل، پرخاشگری و خشونت، آشفتگی روانی، افت تحصیلی و ترك تحصیل از جمله عوامل موثر د ر گرایش نوجوانان و جوانان به مصرف مواد مخد ر و روان ‏گرد ان ‏ها می ‏باشد .
بیایید همه با هم كشوری ایمن از مواد مخد ر بسازیم.
آیا می‏د انید آموزش مهارت‏ های مقاومت، خود كنترلی و تصمیم‏ گیری منطقی به نوجوان سبب توانمند سازی آنان د ر برابر اعتیاد خواهد شد ؟
آیا می‏ د انید تفریح و تفنن، جلب توجه، كنار آمد ن با مشكلات زند گی و تجربه كرد ن از جمله علل موثر د ر گرایش به مصرف مواد د ر كشور می ‏باشد ؟
قاچاقچیان مواد مخد ر با ترویج باورهای غلط نظیر (با مصرف تفریحی مواد كسی معتاد نمی ‏شود ، اگر كم مصرف كنید معتاد نمی ‏شوید ، مصرف مواد برای تمركز و شب بید اری مناسب است) به د نبال نابود ی نوجوانان و جوانان كشور هستند .
آیا می ‏د انید خانواد ه اولین مد رسه د ر شكل‏ گیری شخصیت فرزند ان می ‏باشد ؟ والد ین با الگوی رفتاری صحیح می ‏توانند فرزند ان خود را د ر برابر رفتارهای پرخطر نظیر اعتیاد توانمند نمایند .
والد ین گرامی: آیا از ویژگی ‏های فرزند تان آگاهی د ارید ؟ نوجوانان پنهان‏ كار، ماجراجو، د روغگو، لجباز، پرخاشگر، افسرد ه، مخاطره‏ جو، مضطرب و د ارای هویت ‏های سرد رگم و بحران زد ه به راحتی وارد مید ان خطر آسیب‏ های اجتماعی نظیر اعتیاد می ‏شوند .
آیا می ‏د انید د ر مقابل نوجوانان، ترافیكی از رفتارهای پرخطر نظیر مواد مخد ر، مواد محرك، مواد توهم‏ زا، روابط سوء اخلاقی و مشروبات الكلی وجود د ارد ؟ شما برای ایمن سازی فرزند تان د ر برابر آسیب‏ های اجتماعی چه كار كرد ه‏ اید ؟
آیا می ‏د انید سیگار و قلیان به عنوان د روازه ورود به مصرف مواد مخد ر و توهم ‏زا می ‏باشند ؟
آیا د ر فرآیند تربیت فرزند تان، او را برای مواجهه با موقعیت ‏های پرخطر آماد ه نمود ه‏ اید ؟ آموزش مهارت‏ های زند گی از جمله عوامل موثر د ر ایمن ‏سازی فرزند ان د ر برابر رفتارهای پرخطر مانند اعتیاد می ‏باشد .
ایجاد فضای شاد اب و برانگیزانند ه د ر منزل از طریق پرهیز و د وری از د رگیری، تحقیر، استرس و انتظارات غیرمنطقی از فرزند ان، سبب آرامش و رضایت نوجوانان از زند گی شد ه و از گرایش آنان به شاد ی و لذت ‏های كاذب نظیر مصرف مواد جلوگیری خواهد نمود .
ایجاد ارتباط مثبت، موثر و پاید ار والد ین با فرزند ان سبب همبستگی، آرامش، احساس شاد ی، رضایت، تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس نوجوانان شد ه و آنان را د ر برابر رفتارهای پرخطر نظیر اعتیاد ، ایمن و مقتد ر خواهد نمود .

دكتر حمید رضاصرامی
مد یركل د فتر تحقیقات و آموزش د بیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخد ر

/انتهای متن/