معصومه حق جو این روزها كه كرونا همه افراد را به استفاده از ماسك ملزم كرده، ناشنوایان دچار مشكلاتی شده اند كه كمتر به چشم می آید و در برنامه ریزی های دوران كرونایی هم مورد توجه قرار نگرفته است. این شهروندان اغلب از طریق لب خوانی می توانند مفهوم حرف های دیگران را متوجه شوند، اما حالا ماه هاست كه به دلیل همگانی شدن استفاده از ماسك، این راه ارتباطی را از دست داده اند. با توجه به اینكه هنوز محدودیت های كرونایی وجود دارد و ممكن است ماه ها ادامه داشته باشد، روان شناسان معتقدند استمرار این بی توجهی به ناشنوایان و كم شنوایان پیامدهای گوناگونی را می تواند برای آنها به همراه داشته باشد.

«زینب جاویددشتكی» عضو روابط عمومی انجمن ناشنوایان

محدودیت های ارتباطی

«زینب جاویددشتكی» یكی از ناشنوایانی است كه در روابط عمومی انجمن ناشنوایان ایران عضو است ولی امكان برقراری تماس تصویری با او فراهم نشد ولی پاسخ سؤالات را ارسال كرد. او در حال حاضر مهم ترین مسأله را محدودیت ارتباطی فرد ناشنوا با دیگران و برقرار نشدن ارتباط رودررو عنوان می كند: «بسیاری از ناشنوایان و كم شنوایان از روش گفتاری و شفاهی و نوشتاری برای ارتباط با دیگران استفاده می كنند، مشاهده حركات چهره طرف مقابل و لب خوانی برای آنها بسیار مهم است هر چند لب خوانی هم در صورتی مؤثر است كه طرف مقابل آرام صحبت كند تا ناشنوا متوجه شود.»
او كه گرافیست و تدوینگر انجمن خانواده ناشنوایان هم هست، عقیده دارد اگر زبان اشاره رسمی ایران به همه آموزش داده شود افراد شنوا به راحتی می توانند در مترو، مراكز درمانی، فروشگاه ها و... با ناشنوایان ارتباط برقرار كنند: «این روزها ناشنوایان برای مراجعه به مراكز درمانی با مشكلات زیادی مواجهند و مجبورند شرح حال خود را بنویسند. برای برقراری ارتباط صحیح، حضور یك مترجم در مراكز درمانی و بیمارستان ها و دیگر مكان ها ضرورت دارد. نكته مهمی كه تاكنون متأسفانه به آن توجهی نشده است.»
به گفته جاویددشتكی، ناشنوایی كه برای خرید وارد فروشگاهی می شود به علت رعایت ضوابط بهداشتی، نمی تواند از مغازه دار بخواهد ماسكش را بردارد تا با لب خوانی متوجه قیمت اجناس شود: «اگر اجناس برچسب قیمت داشته باشند، به نوعی احترام به ناشنواست.»
شیوع كرونا و محدودیت تردد باعث شد حضور ناشنوایان مخصوصاً سالمندان ناشنوا در جامعه كمرنگ شود: «قبل از شیوع كرونا بیشتر در جامعه بودیم و در نشست ها و دورهمی های انجمن ناشنوایان شركت می كردیم، ولی فعلاً این جلسات برگزار نمی شود. با برنامه های تلویزیونی كه مترجم و زیرنویس ندارند هم نمی توانیم اوقات فراغتمان را پر كنیم.»
به گفته این هنرمند اگر سازمان هایی مانند شهرداری حقوق ناشنوایان را رعایت كنند، كم كم برای افراد شنوا هم فرهنگسازی می شود: «خواسته ای كه از شهرداری داریم این است كه بعد از كرونا در همه برنامه ها و همایش ها از یك مترجم در كنار سخنران دعوت كند. در بوستان ها و فرهنگسراها و هر مكان عمومی دیگری هم با نصب تابلو، بنر یا برگزاری كلاس هایی چگونگی ارتباط ناشنوا و شنوا و نحوه برخورد با معلولیت های دیگر را آموزش دهد.»

فرزاد پورمحمدروحی/ ناشنوا

از طریق فضای مجازی متوجه كرونا شدیم

«فرزاد پورمحمدروحی» جوان ناشنوا اما باانگیزه ای است كه توانایی های خود را باور دارد و با كمك «مهرنوش واحدی» مترجم ناشنوایان با او از طریق تماس تصویری در واتس آپ صحبت را شروع كردیم. ابتدای تماس تصویری همان طور كه جاویددشتكی هم گفته بود، سرعت پایین اینترنت اجازه نمی داد واحدی بتواند صحبت های این مخترع جوان را به راحتی ترجمه كند. به ناچار تماس را قطع كردیم.
در تماس مجدد پورمحمدروحی با لبخند و روی گشاده جوابم را با زبان اشاره می دهد. دشواری ارتباط گرفتن ناشنوایان در این روزها حالا بیشتر برای من به چشم می آید. این جوان همان ابتدای صحبت از تنها راه ارتباطی این روزهای ناشنوایان گلایه می كند: «استفاده از فضای مجازی با توجه به سرعت كم اینترنت سخت شده است. ناشنوایان برای صحبت با خانواده و دوستانشان فقط از طریق پیامك یا تماس تصویری می توانند ارتباط برقرار كنند. همین حالا هم دیدید كه سرعت پایین اینترنت، تماس تصویری را قطع كرد. كاش مسئولان مربوط برای ما بسته اینترنت جداگانه با مبلغ مناسب اختصاص می دادند.»


مهرنوش واحدی/ مترجم ناشنوایان

جوان مخترع می گوید در مترو هم به دلیل نبود مترجم برخی مواقع دچار دردسر می شویم: «درست است كه نقشه مسیر در نقاط مختلف وجود دارد، ولی برای همه ما پیش آمده كه گاهی نیاز به راهنمایی مأموران مترو هم داشته ایم. از تلویزیون هایی كه در اغلب متروها نصب شده می توان برای پخش فیلم با زیرنویس برای راهنمایی ناشنوایان استفاده كرد.»

به گفته او، در زمینه آموزش هم ناشنوایان دیده نشده اند: «تا قبل از كرونا آموزش به دانش آموزان كم شنوا و ناشنوا به صورت دیداری بود، ولی حالا این ارتباط غیرممكن است. اپلیكیشن شاد هم برای همه درس ها مترجم و زیرنویس ندارد. دانلود فایل ها برای دانش آموزان ناشنوا با توجه به حجم زیادی كه دارد، به سختی انجام می شود. در كلاس های آنلاین دانشگاه های افراد شنوا هم استادان درس ها را به صورت صوتی ارائه می كنند. بنابراین، مجبوریم از شنواها بخواهیم برای ما ترجمه كنند یا بنویسند. البته اگر وقت و حوصله این كار را داشته باشند. برای دانش آموزان ناشنوا یا كم شنوایی كه در مناطق دورافتاده زندگی می كنند و دسترسی به اینترنت ندارند هم می توان آموزش ها را در قالب سی دی برای آنها ارسال كرد.»

پورمحمد روحی بی توجهی صداوسیما را زمانی كه كرونا تازه شیوع پیدا كرده بود، تأسف بار می داند: «پارسال كه كرونا شیوع پیدا كرد، افراد شنوا از طریق رسانه ها متوجه این ویروس و راه های پیشگیری از ابتلا شده بودند در حالی كه ناشنوایان، مخصوصاً افرادی كه تنها زندگی می كنند یا همه افراد یك خانواده ناشنوا بودند، هیچ اطلاعی نداشتند، چون هیچ زیرنویس و مترجمی وجود نداشت. مدتی طول كشید تا از طریق فضای مجازی، مثل كانال انجمن ناشنوایان و اینستاگرام و... خبردار شدیم.»
شهرداری با همكاری بهزیستی می تواند فیلم های كوتاه آموزشی درباره كرونا برای ناشنوایان بسازد: «علاوه بر این، می توان از طریق فیلم برای افراد شنوا فرهنگسازی كرد تا نحوه برخورد با ما را یاد بگیرند و در مواقع لازم از طریق نوشتار با ما ارتباط برقرار كنند.»

استفاده از ماسك های شفاف می تواند به ارتباط با افراد ناشنوا یا كسانی كه مشكل شنوایی دارند كمك كند تا در صورت نیاز بتوانند لب خوانی كنند، اما این جوان مخترع استفاده از آنها را برای اغلب ناشنوایان به صرفه نمی داند: «این ماسك ها توسط شركت های خصوصی تولید می شوند و قیمت زیادشان مانع استفاده از آن شده است. این در حالی است كه دولت می توانست با تولید و عرضه شان با قیمت مناسب تر، این ماسك ها را در اختیار ناشنوایان قرار بدهد.»

به گفته پورمحمد روحی، شهرداری در خانه سلامت هر محله از مترجم در برنامه ها استفاده می كرد كه اقدام بسیار خوبی بود، ولی آن برنامه ها فعلاً با كرونا و محدودیت تردد برگزار نمی شوند: «شهرداری می تواند در سرای محله ها از مترجم برای ما استفاده كند یا حتی به كارمندان زبان اشاره را آموزش بدهد، ولی تاكنون چنین اقدامی نشده است.»
مخترع دستبند ویژه ناشنوایان و كم شنوایان از كمبود امكانات برای ناشنوایان گلایه می كند: «ما هم شهروند این كشور هستیم و باید به امكاناتی كه بقیه افراد در اختیار دارند، دسترسی داشته باشیم. در این دوران كه خانه نشینی عادت شده و هركسی با تلویزیون و فیلم و... سر خود را گرم می كند، در خانواده ای كه همه ناشنوا هستند، اوقات فراغت چگونه باید پر شود؟ این وظیفه دولت و صداوسیماست كه حقوق شهروندی ما را رعایت كنند.»

دستگاهی كه پورمحمد روحی اختراع كرده سال 92 ثبت شده است. این دستگاه شبیه ساعت رومیزی و برای بیدار شدن، متوجه شدن ورود دزد به منزل، بوی گاز و دزدگیر ماشین كاربرد دارد و ویبره آن زیر تشك فرد قرار می گیرد. این مخترع جوان تاكنون 250 عدد از این دستگاه فروخته و سعی دارد هربار ویژگی های جدیدی به آن اضافه كند. یك دستگاه جدید هم در حال ساخت است كه در آینده از آن رونمایی می كند.

با افتخار برای ناشنوایان فعالیت می كنم
بعد از صحبت با پورمحمد روحی، گپی هم با واحدی می زنم. او كه به واسطه والدین ناشنوایش از ابتدا با مشكلات این افراد آشنا بوده، می گوید 3 سال است كه با افتخار برای ناشنوایان فعالیت می كند. با تأیید صحبت دوستان ناشنوایش درباره بی توجهی صداوسیما می گوید: «مؤسسات مختص ناشنوایان بارها و بارها درخواستشان را به صداوسیما اعلام كرده اند، ولی تاكنون نتیجه ای نداشته است. ناشنوایان حق دارند برنامه هایی مثل اخبار و فیلم و... را مانند افراد شنوا ببینند، ولی چنین امكانی تاكنون فراهم نشده است.»

واحدی سعی كرده با تولید محتوا در صفحه مجازی آوای بی صدا (avaye. bisedaa@) افراد شنوا را با دنیای ناشنوایان و فرهنگ آنها آشنا كند: «از آنجا كه ناشنوایان به بسیاری از آموزش ها نیاز دارند با ساخت كلیپ درباره موضوعاتی مثل داستان ضرب المثل ها، لغات و اصطلاحات و حتی آشپزی در صفحه آوای بی صدا (avaye. bisedaa) فعال هستم. حتی ترانه های خواننده های كشور را هم برای این عزیزان ترجمه می كنم.»

این مترجم عقیده دارد ناشنوایان استعدادهای زیادی دارند و باید بستر برای شكوفایی آنها فراهم شود: «زنان و مردان هنرمند ناشنوا كم نیستند. در اداره ها و سازمان ها باید شغل هایی كه نیازی به مكالمه ندارند، به دستان پرتوان افراد ناشنوا سپرده شود.»

واحدی بر ضرورت فرهنگسازی برای حمایت از ناشنوایان تأكید می كند: «هنوز لزوم مترجم برای ناشنوایان بین افراد شنوا جا نیفتاده است. بارها اتفاق افتاده كه برای حضور به عنوان مترجم در كنار یك ناشنوا برای انجام امور در اداره یا سازمانی باید درباره نوع كارم و دیگر موارد توضیحاتی بدهم تا هماهنگی لازم انجام شود.»

ناشنوایان را ببینید
در كشور ما سال هاست كه به ناشنوایان و كم شنوایان توجه لازم نشده است. هنوز هستند افرادی كه به این شهروندان با عنوان كر و لال اشاره می كنند. برخی افراد هم هستند كه در صفحه های مجازی، با اشاره های بدون اصول، خود را به جای مترجم معرفی می كنند تا اصطلاحا فالوئر جذب كنند، ولی این كار هم توهین به جامعه ناشنوایان و هم توهین به مترجمان واقعی است. به امید آنكه ناشنوایان دیده شوند و حقوقشان رعایت شود.