متأسفانه در تاریخ استفاده از كودكان برای كار كردن، همواره طبیعی و متداول بوده است. كودكان از قرن ها پیش همراه با پدرومادر و نزدیكان خود به كار های مختلف از جمله: كشاورزی، دامداری، كارگری ساختمان، باغبانی و... اشتغال داشته اند و با توسعه صنعت و ایجاد كارخانه های صنعتی هم كار كردن كودكان در كارخانه ها رشد چشمگیری پیدا كرد و همین، باعث بهره كشی و سوءاستفاده از كودكان توسط كارفرمایان به عنوان یك معضل اجتماعی و فرهنگی در جامعه مطرح شد. بر اساس مفاد پیمان نامه جهانی حقوق كودك، كودك به كسی گفته می شود كه سن او كمتر از 18 سال باشد و كودك كار به كودكی گفته می شود كه مداوم و پایدار به خدمت گرفته می شود.

به گزارش «تابناك»؛ با توجه به قوانین موجود در كشور ما، كودك به فردی گفته می شود كه به سن بلوغ نرسیده باشد. قانونگذار ما هم در تبصره یك ماده 1210 قانون مدنی بیان می كند: سن بلوغ در پسر 15 سال تمام قمری و سن بلوغ در دختر 9 سال تمام قمری است. به صراحت می توانم بگویم كه كودكان كار هم دوست دارند همانند دیگر كودكان طعم دنیای كودكانه و رؤیا های زیبای كودكی را بچشند و مثل آن ها بازی كنند، به پارك بروند، از برنامه های تفریحی استفاده كنند، بدون ترس به مدرسه بروند، از محبت پدر و مادر استفاده كنند، به مسافرت بروند و... از ساده ترین رؤیا های این كودكان می باشد كه متأسفانه شرایط نامساعد برای آن ها باعث شده طعم این دنیای زیبا را نچشند، در صورتی كه خیلی از دستگاه های حكومتی به موجب قانون موظفند به این رؤیا های ساده و زیبای كودكان كار رنگ حقیقت ببخشند.

امیرحسین صفدری محقق و پژوهشگر علم حقوق اظهار می دارد قانونگذار ما در ماده 79 قانون كار به صراحت بیان می كند: به كار گماردن افراد كمتر از 15 سال ممنوع است. اما مسئله مهم در این خصوص این است كه متأسفانه این قانون هیچ ضمانت اجرایی ندارد و با نگاهی ساده و سطحی به جامعه متوجه می شویم بیشتر كودكانی كه در حال فروش گل یا فال در سر چهارراه ها هستند، زیر 15 ساله هستند كه بعضاً هم مورد كودك آزاری جسمی و جنسی از طرف افراد جامعه قرار می گیرند. متأسفانه باید بگویم در كشور ما قانون مناسبی جهت حمایت از كودكان كار وجود ندارد و قانون كار فعلی هم به طور مستمر از طرف خیلی ها نقض می شود و این نقض قانون هیچ مجازاتی برای ناقضان آن ندارد و این مساله قطعاً یك ضعف بزرگ در قانونگذاری برای ما محسوب می شود.

متأسفانه شمار بسیاری از كودكان كار بنا به دلایلی از حقوق اولیه خود محرومند؛ نمونه بارز آن عدم تحصیل كودكان كار است كه این مسئله وظیفه دولت است و مطابق با اصل سی ام قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دولت وظیفه دارد، تحصیل رایگان را برای تمام فرزندان ایرانی فراهم كند. باید بگویم بیشتر بچه های كار از نظر اقتصادی تحت فشار های سنگینی هستند و همین باعث می شود كه خانواده های آن ها برای كسب درآمد، این كودكان مظلوم را برای كار روانه كوچه و خیابان كنند كه این مساله علاوه بر اینكه باعث می شود از تحصیل بازبمانند، سلامتی جسمی و روحی آن ها را هم به خطر می اندازد كه این مساله دور از حق و عدالت است.

در ماده 2 قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب 1399 قانونگذار ما به صراحت بیان می كند: تمام افرادی كه به 18 سال تمام شمسی نرسیده اند، مشمول این قانون هستند و در ماده 8 همین قانون، قانونگذار در خصوص ترك تحصیل كودكان می گوید: هر كس با تهدید، ترغیب یا تشویق موجب فرار طفل یا نوجوان از خانه یا مدرسه یا ترك تحصیل وی شود یا اطفال یا نوجوانان را بدین منظور فریب دهد یا موجبات آن را تسهیل یا فراهم كند، در صورت فرار یا ترك تحصیل، حسب مورد به یك یا چند مورد از مجازات درجه شش قانون مجازات اسلامی محكوم می شود و در صورت عدم تحقق فرار یا ترك تحصیل، برای بار اول با اخطار پلیس ویژه اطفال و نوجوانان مواجه و در صورت تكرار به مجازات فوق محكوم می شود.

پیمان نامه جهانی حقوق كودك، پیمان نامه بین المللی است كه برای دفاع و حمایت از حقوق كودكان تهیه شده و بر اساس ماده 32 پیمان نامه جهانی حقوق كودك، كشور های عضو این پیمان باید حق كودك برای حمایت در برابر استثمار اقتصادی و انجام هرگونه كاری كه زیانبار بوده یا برای بهداشت جسمی، روحی، معنوی، اخلاقی و پیشرفت اجتماعی كودك مضر باشد، به رسمیت بشناسد. متأسفانه باید بگویم مسئولان كشور ما در حوزه حمایت از كودكان خیلی ضعیف عمل كرده و این ضعف باعث شده به برخی از این كودكان آسیب هایی وارد شود كه قابل جبران نیست. طبق پژوهش های انجام شده در حوزه كودك، كودكان كار بیشتر مورد كودك آزاری قرار می گیرند كه این مساله قطعاً در آینده به جامعه ما آسیب های خطرناكی وارد می كند.

عوامل زیادی در خصوص افزایش كودكان كار در جامعه وجود دارد كه مهم ترین آن ها شامل: 1- وضعیت بد معیشت خانواده ها. 2- اختلافات خانوادگی بین پدر و مادر. 3- طرد شدن كودكان در خانواده. 4- فرار كودكان از خانه. 5- ترك تحصیل كودكان. 6- اعتیاد والدین. 7- فوت والدین. 8-طلاق والدین است.

افراد جامعه باید بدانند در همه حال باید به كودكان كار محبت كنند و به آن ها احترام بگذارند و نباید رفتار ها نسبت به این كودكان رفتار های غیراخلاقی باشد، چون این مساله اولاً دور از شرافت انسانی است و دیگر آنكه رفتار های غیراخلاقی سبب می شود تا این كودكان در آینده درصدد انتقام از جامعه برآیند.