به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، دختر جوانی را می بینید كه در آخرین ساعات شب در پارك یا خیابان سرگردان است، ظاهرش می گوید از شهر دیگری آمده است. ممكن است دختر فراری باشد یا زن آسیب دیده یا به قول عامیانه زن خیابانی. چه می كنید؟ بی تفاوت می گذرید؟ به یك نگاه و نچ نچ و سر تكان دادن بسنده می كنید؟ راه سومی هم هست. احساس مسؤولیت اجتماعی تان به شما می گوید با شماره 123 یا همان اورژانس اجتماعی تماس بگیرید و موقعیت مكانی را گزارش دهید. ماشین های گشت سیار اورژانس اجتماعی خودشان را به سرعت برای نجات دختر فراری در معرض آسیب یا زن آسیب دیده از ناامنی نیمه شب های پایتخت به نشانی می رسانند و این افراد به «مراكز مداخله در بحران» اورژانس اجتماعی منتقل می شوند. بهانه گفت وگوی ما با دكتر «محمد علیگو»؛ رئیس اورژانس اجتماعی كشور مراكز مداخله در بحران و خدماتی است كه در این مراكز ارائه می شود.

در مراكز مداخله در بحران اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی چه می گذرد؟ یا سوالم را طور دیگری مطرح كنم؛ مراكز مداخله در بحران چه خدماتی را به چه گروه هایی ارائه می دهد؟

قبل از هر توضیحی در خصوص مراكز مداخله در بحران باید از اورژانس اجتماعی بگویم. اورژانس اجتماعی را همه با یك شماره سه رقمی می شناسند؛ 123. این خط ویژه آسیب های اجتماعی است از هر نوعی كه فكرش را بكنید. از كودك آزاری و همسر آزاری و سالمند آزاری تا دختران فراری، خشونت خانگی، افرادی با اختلال هویت جنسی، زنان خیابانی و خلاصه هر نوع آسیب دیگر.

شما می توانید با این شماره تماس بگیرید و درخواست كمك كنید. در مواقع اضطراری اپراتور هایی كه همه روانشناس و مددكار هستند سطح خطر را بررسی می كنند و با اعزام گشت سیار 123 به محل گزارش شده حادثه می روند، اگر موضوع در همان مكان قابل حل بود كه با مداخله تخصص مددكاری موضوع را فیصله می دهند، اما اگر جان فردی در خطر باشد مثلا كودك آزاری اتفاق افتاده و مددكار با رصد شرایط به این نتیجه برسد كه كودك امنیت جانی برای ماندن در خانه را ندارد یا بانویی كه مورد خشونت خانگی قرار گرفته امنیت جانی ندارد و صلاح نیست در خانه بماند یا همین طور معلول و سالمند آزار دیده؛ حالا مرحله سوم آغاز می شود. نیروی انتظامی با اورژانس اجتماعی همراه است. موضوع صورت جلسه می شود و جوانب قضایی ماجرا هم در نظر گرفته می شود. فرد را به مراكز مداخله در بحران منتقل می كنند.



بیشتربخوانید

- تاثیر قوانین و مقررات در بروز خشونت خانگی البته به جز این در مواقعی ماشین های گشت سیار اورژانس اجتماعی با زنان آسیب دیده یا خیابانی و یا دختران فراری مواجه می شوند كه در خیابان سرگردان هستند و جایی برای ماندن ندارند، مددكاران گشت سیار موظف هستند این افراد به مراكز مداخله در بحران منتقل كنند تا از آسیب بیشتر آن ها جلوگیری شود یا اینكه گشت ها با گزارش های مردمی برای انتقال دختران فراری یا زنان آسیب دیده به محل می روند.

یعنی انتقال زنان آسیب دیده و یا دختران در معرض آسیب به مراكز مداخله در بحران ممكن است با اجبار همراه باشد؟

در مواقعی بله. فرد مقاومت می كنند، اما خوب مددكار و روانشناس كارش را بلد است. در مواقعی هم عكس این ماجرا اتفاق می افتد، زنان آسیب دیده كه هیچ جا و مكانی برای ماندن ندارند به صورت خودمعرف به مركز می آیند. یعنی طرف خودش با خط 123 تماس می گیرد و می گوید من در خطرم یا جایی برای ماندن ندارم. در این مواقع فرد را راهنمایی می كنیم به نزدیك ترین پایگاه اورژانس اجتماعی یا مركز مداخله در بحرانی كه شرایط برای اقامت موقت داشته باشد.

شما از انتقال همه گروه های آسیب دیده به مراكز مداخله در بحران بهزیستی گفتید. یعنی معلول آزار دیده، سالمند آزار دیده یا كودك و زن خیابانی و دختر فراری؛ همه به یك مركز مداخله در بحران منتقل می شوند؟

فرد مورد نظر توسط ماشین گشت سیار اورژانس اجتماعی به مركز مداخله در بحران منتقل می شود. این مراكز هم خدمات سرپایی به مراجعه كنندگان ارائه می دهند و هم خدمات اقامتی. البته هر كسی در مراكز مداخله در بحران اجازه ماندن ندارد. اورژانس اجتماعی برای هر گروه یك مكانی را در نظر می گیرد. مثلا كودكی كه مورد آزار جسمی قرار گرفته فقط چند ساعت آن هم تا تكمیل شدن پرونده و گرفتن حكم قاضی برای نگهداری موقت بچه، ممكن است در مركز مداخله در بحران بماند. در كمترین زمان كودك به یكی از مراكز خاص نگهداری كودكان منتقل می شود، یا همین طور سالمند یا معلول آزار دیده در مركز مداخله در بحران به صورت موقت نگهداری می شوند.

در مجموع باید گفت افرادی كه توسط ماشین اورژانس اجتماعی به مراكز مداخله در بحران منتقل می شوند به دو دسته كلی تقسیم می شوند، گروه های در معرض آسیب و گروه های آسیب دیده و این دو گروه در همان مركز مداخله در بحران هم در كنار یكدیگر نگهداری نمی شوند. مثلا نوجوان در معرض آسیب در همان سالن یا اتاقی كه یك زن خیابانی هست نگهداری نمی شود. یا یك كودكی كه مورد آزار جسمی قرار گرفته در اتاقی كه دختر فراری هست نگهداری نمی شود. مراكز مداخله در بحران بهزیستی اتاق های مجزا دارد.

با این اوصاف خدمات اقامتی شما در مركز مداخله در بحران فقط به صورت موقتی است؟

خیر. ما دو نوع خدمات در مراكز مداخله در بحران ارائه می دهیم؛ خدمات سرپایی و خدمات اقامتی. خدمات سرپایی همراه با مداخلات تخصصی روانشناسی و مددكاری است. موضوع و معضل مددجو بررسی می شود، برای ما مهم ترین موضوع این است كه شرایط را طوری پیش ببریم كه فرد هر چه زودتر به آغوش خانواده اش برگردد.

گاهی موضوع با این مداخلات فیصله پیدا می كند و فرد به آغوش خانواده اش برمی گردد. گاهی كودك، معلول، نوجوان نیاز به اقامت موقت در مراكز بهزیستی پیدا می كند تا شرایط خانوادگی بهبود پیدا كند. همان طور كه عرض كردم این گروه ها پس از چند ساعت به مراكز نگهداری خاص گروه سنی خودشان منتقل می شوند.

فقط یك گروه از مددجو های اورژانس اجتماعی امكان اقامت موقت در مراكز مداخله در بحران را دارند و این یك گروه هم زنان آسیب دیده و یا دختران آسیب دیده هستند. دخترانی كه بعد از فرار از خانه مورد تعرض قرار گرفته اند كه ما به آن ها دختران آسیب دیده می گوییم و زنان خیابانی. این افراد اجازه دارند در مراكز مداخله در بحران بهزیستی بمانند.



چند مركز مداخله در بحران در سراسر كشور داریم؟

سازمان بهزیستی 360 مركز اورژانس اجتماعی در كشور دارد. در همه شهر ها و استان های بالای 50 هزار نفر و شهر های زیر 50 هزار نفر كه آسیب های اجتماعی در آن زیاد است مركز اورژانس اجتماعی راه اندازی شده است و تعداد این مراكز هر سال در حال افزایش است. هر مركز اورژانس اجتماعی یك مركز مداخله در بحران به حساب می آید.

پس با این حساب گروه های آسیب دیده در سراسر كشور شرایط اقامت موقت در 360 پایگاه مداخله در بحران را دارند!

خیر. اینطور نیست. همه مراكز مداخله در بحران خدمات شبانه روزی ارائه نمی دهند. امكان اقامت موقت در مراكز مداخله در بحران سطح یك وجود دارد. این مراكز سطح یك در مراكز استان ها قرار دارد.

ما چند مركز مداخله در بحران سطح یك داریم كه همزمان امكان اقامت موقت زنان و دختران آسیب دیده در آن وجود دارد؟

الان 34 مركز سطح یك داریم. 8 مركز سطح دو داریم كه این ها هم شبانه روزی است و شرایط اسكان موقت دارد.

هر مركز شبانه روزی ظرفیت اقامت چند مددجو را دارد؟

تقریبا 20 نفر می توانند در هر مركز اقامت داشته باشند.

شما گفتید مراكز سطح یك مداخله در بحران كشور كه شرایط برای نگهداری موقت زنان آسیب دیده را دارد در مراكز استان قرار دارد، بنابراین تهران به عنوان پایتخت ایران، با وجود مناطق حاشیه ای و حجم قابل توجه آسیب های اجتماعی تنها یك مركز مداخله در بحران دارد!

اتفاقا سازمان بهزیستی در تهران به دلیل شرایط خاص 5 مركز اورژانس اجتماعی شبانه روزی و در واقع 5 مركز اقامت موقت راه اندازی كرده است كه البته باز هم جوابگوی نیاز ها نیست.

زنان و دختران آسیب دیده تا چند روز می توانند در مركز بمانند؟

مدت زمان اقامت موقت 21 روز است. اگر با مداخلات تخصصی بحران رفع نشد و نیاز به مداخلات تخصصی تر وجود داشت مداخلات در همان مركز ادامه پیدا می كند و آن ها می تواند 20 روز دیگر هم در مركز بماند. اگر طی 20 روز دوم هم مشكل حل نشد بسته به شرایط، فرد یا به مراكز اقامتی میان مدت مثل خانه امن، مراكز شبه خانواده، مراكز بازپروری برای نگهداری ارجاع داده می شوند. البته ما بانوانی را داریم كه به دلیل شرایط خاص حتی تا 6 ماه هم در مركز مانده اند.

از كمیت و تعداد بگذریم. بعد از انتقال زنان و دختران آسیب دیده به مراكز مداخله در بحران چه اتفاقی می افتد؟ چه خدماتی به این افراد ارائه می شود؟

مددجویانی كه به تشخیص تیم تخصصی باید از خدمات اقامت استفاده كنند قبل از ورود به محل اسكان، توسط پزشك معاینه می شوند و اقدامات اولیه بهداشت فردی مثل استحمام، تعویض لباس و ... برایشان انجام می شود.

دومین مرحله تشكیل گروه تخصصی مددكاری در خصوص این افراد است. مددكار طی جلسات روانشناسی و مددكاری شرایط روحی فرد، شرایط خانوادگی، سطح آسیب، دلایلی كه منجر به ترك خانه شده را بررسی می كند و سعی می كند شرایطی را فراهم كند كه فرد آسیب دیده احساس امنیت كند و از بحران روحی خارج شود.

با توجه به محدودیت مدت نگهداری، گروه تخصصی مركز باید بر اساس نتایج ارزیابی، نحوه ارجاع را قبل از پایان دوره نگهداری تعیین كند و اقدام لازم برای ترخیص را انجام دهد. در صورتی كه اطلاعات گرفته شده از فرد كافی نباشد باید از طریق بازدید از منزل، آزمایشات پاراكلینیكی و ... اطلاعات لازم برای رسیدن به تشخیص دقیق جمع آوری شود. گروه تخصصی مركز مداخله در بحران حداقل 2 روز در هفته با حضور مددكار اجتماعی، روانشناس، روانپزشك، مشاور حقوقی، پزشك و مسئول مركز جلسه می گذارد و مرحله به مرحله شرایط زنان و دختران آسیب دیده و اقداماتی كه برای بهبود شرایط آن ها انجام شده را بررسی می كند.

اگر بخواهید به صورت مصداقی صحبت كنید و از نتایج انتقال دختران آسیب دیده و زنان آسیب دیده بگویید، به چه مواردی می توانید اشاره كنید؟ آماری در این خصوص وجود دارد؟

ببینید دختر یا بانویی كه برای فرار از مشكلات و بحران های خانوادگی از خانه فرار كرده، جایی برای ماندن ندارد آنقدر درمانده و غرق در مشكلات مختلف است كه نمی داند چگونه با مشكلات خود برخورد كند، ممكن است از سر ناچاری به مردی پناه ببرد و از او سوء استفاده شود، در این میان یك روانكاو و روانشناس به عنوان كسی كه مسائل را خارج از ماجرا بررسی می كند می تواند به این فرد در حل مشكلات و آسیب ها كمك كند. این اتفاق در مراكز مداخله در بحران اورژانس اجتماعی كشور می افتد.

در سال گذشته 4 هزار و 333 مورد فرار از خانه در كل كشور به اورژانس اجتماعی گزارش شده است و از این تعداد در 1433 پرونده، گروه مددكاران سیار فوریت های اجتماعی 123 ورود كردند و دختران در معرض آسیب یا آسیب دیده به مراكز مداخله در بحران منتقل شدند.

تصور كنید این 1433 دختر به مراكز بهزیستی منتقل نمی شدند و اقدامات مددكاری دریافت نمی كردند، می دانید چه اتفاقات تلخی می افتاد؟ قطعا تعداد قتل های ناموسی بیشتر می شد، قطعا فرزندكشی هایی كه در اثر تعصب ها و بحران های روحی مثل ماجرای رومینا اتفاق افتاد افزایش پیدا می كرد.

ما پرونده هایی را داشتیم كه زن یا دختری به دلیل مشكلات حاد خانوادگی و اینكه تصور می كرده چاره ای جز فرار از خانه نداشته از خانه اش در شهری دیگر فرار كرده و به تهران آمده است، شناسایی به موقع نیرو های اورژانس اجتماعی و انتقال به مركز مداخله در بحران او را از خطر تعرض و تبدیل شدن به یك زن خیابانی نجات داده است. مددكاران ما یك سال درگیر پرونده این زن بودند تا مشكل خانوادگی اش را حل كنند و در نهایت او پیش خانواده اش برگشت.

بعد از ترخیص بانوان یا دختران آسیب دیده پرونده فرد بسته می شود؟ معمولا مشكلات فرهنگی و خانوادگی ریشه دار هستند و برطرف كردن آن ها به صورت كامل در زمان كوتاه امكان پذیر نیست!

این ارتباط قطع نمی شود و ادامه دار است. مددكاران اجتماعی مراكز مداخله در بحران با فرد ترخیص شده در ارتباط تلفنی هستند، علاوه بر این به مدت شش ماه تا یكسال پس از ترخیص، حداقل 2 مرتبه به خانه مددجو سركشی كرده و از وضعیت آنان با خبر می شود و در صورت نیاز به خدمات مضاعف، مراتب را با درج در پرونده مددجو گزارش می كند.



اگر مددجو از یكی از شهرستان های تابعه همان استان باشد رابطان امور آسیب دیدگان اجتماعی شهرستان و مجتمع ها پیگیری را ادامه می دهند و در صورتی كه مددجو در استان دیگری باشد با هماهنگی معاونان امور اجتماعی استان مبدا و مقصد، پیگیری توسط رابط امور آسیب دیدگان اجتماعی شهرستان ها و مددكاران اجتماعی استان مقصد انجام می شود.

در سال 1400 قرار نیست به تعداد این مراكز اضافه شود؟

تا شهریور 1400 سه مركز دیگر راه اندازی می شود. ما در پایتخت حداقل به 10 مركز اورژانس اجتماعی نیاز داریم و این نیاز و ضرورت را مسؤولان هم باید درك كنند و بودجه مناسب را به اورژانس اجتماعی اختصاص دهند.

منبع: فارس