به گزارش ایسنا به نقل از روابط عمومی خانه كتاب و ادبیات ایران، آیین افتتاحیه «وبینار بین المللی ادبیات در روزگار كرونا» روز شنبه (نوزدهم تیرماه 1400) با حضور ایوب دهقانكار (مدیرعامل خانه كتاب و ادبیات ایران)، حمیدرضا نمازی (دبیر علمی وبینار) و مصطفی راضی جلالی (مدیر دفتر گسترش شعر و ادبیات داستانی خانه كتاب و ادبیات ایران) در خانه كتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

در ابتدای این آیین، ایوب دهقانكار درباره چرایی برگزاری «وبینار بین المللی ادبیات در روزگار كرونا» اظهار كرد: همان طور كه از عنوان همایش به خوبی پیداست، این همایش دو محور دارد؛ ادبیات و كرونا. در نگاه اول ممكن است ادبیات به عنوان یكی از شاخه های علوم انسانی كه خود شامل نظم، نثر، عروض و قافیه، صرف، نحو، معانی، بدیع و... می شود با یك ویروس آزمایشگاهی به نام كووید 19 كه حاصل كشف دانشمندان علوم پزشكی است، نه تنها ارتباط چندانی نداشته باشند، بلكه كاملا ناسازگار و به قول انگلیسی زبان ها mutually exclusive و به قول عرب زبان ها مانعه الجمع باشند. بر این اساس، سوالی كه ممكن است در ذهن مخاطب ایجاد شود این است كه چگونه می شود این دو مفهوم و ماهیت به ظاهر نامرتبط و نامانوس یعنی ادبیات و كرونا را با یكدیگر جمع كرد و با این موضوع، همایش و وبینار برگزار كرد.

دهقانكار همچنین گفت: دو پرسش كلان كه هدف از برگزاری این همایش پیدا كردن پاسخ هایی برای آن ها است عبارتند از: «نقش ادبیات به طور عام در مواجهه با آسیب های اجتماعی چیست؟» و «آیا اصولا می توان بین ادبیات و بحران های اجتماعی مناسباتی پیدا كرد یا خیر؟» و در صورتی كه پاسخ ما به پرسش اول «بلی» باشد، پرسش دوم به این شكل مطرح می شود: «نقش ادبیات فارسی به طور خاص در مواجهه با آسیب های اجتماعی چیست؟»

او با بیان این كه برای پاسخ به پرسش اول، ضروری است ادبیات را از منظری كلان تر بینیم، تصریح كرد: بدین صورت كه در ابتدا ادبیات را جزیی از پدیده بزرگ تری به نام زبان بدانیم. با این نگاه، ادبیات حالت خاصی از بروز و ظهور زبان انسان است؛ زبان انسان معجزه خلقت است كه هم در مضامین دینی ما و هم در تئوری های علمی روز دنیا به آن اشاره شده است؛ از جمله در آثار نوام چامسكی به عنوان یكی از مطرح ترین زبان شناسان دنیا كه تئوری فطری گرایی را مطرح كرده است؛ چامسكی معتقد است زبان موهبتی طبیعی است كه در فطرت انسان ها به ودیعت گذاشته شده است. به همین دلیل است كه زبان شناسان این تئوری را فطری گرایی (Nativism) نام نهاده اند. البته قرن ها پیش از مطرح شدن این تئوری توسط چامسكی، خداوند متعال در قرآن كریم در آیات متعددی به صورت تلویحی به این موضوع اشاره فرموده است. از جمله در آیات ابتدایی سوره مباركه الرَّحْمَن (آیات شریفه 1 تا 4).

مدیرعامل خانه كتاب و ادبیات ایران در ادامه سخنان خود بر این كه به اعتقاد بسیاری از دانشمندان تمام پیشرفت های بشر مرهون ویژگی قوه ناطقه (زبان) انسان است تاكید كرد و ادبیات را بخشی از زبان خواند و اظهار كرد: ادبیات یكی از نمودها و بروزهای ویژگی زبانی انسان است در قالبی زیباتر و گاهی با انحرافی پذیرفتنی از معیار تجلی پیدا می كند؛ درواقع ادبیات ورژن زیبایی شناختی زبان است كه در ژانرهای مختلف همچون شعر، داستان، نمایشنامه و... نمود پیدا می كند. حال برای رسیدن به پاسخی برای اولین پرسش، باید ببینیم مناسبات زبان و نمود زیبایی شناختی آن یعنی ادبیات، با فرهنگ چیست؟ در این خصوص باید گفت كه دانشمندان علوم شناختی، جامعه شناسی، تحلیل گفتمان، تحلیل و گفتمان انتقادی و... به اندازه كافی در این خصوص صحبت كرده اند و صدها كتاب و مقاله علمی درباره این موضوع نوشته شده است كه از جمله آن می توان به تئوری های متعدد علمی همچون نسبی گرایی زبانی(Linguistic Relativism) و جبرگرایی زبانی (Linguistic Determinism) اشاره كرد. حرف مشترك همه تئوری ها این است كه زبان بروز و تجلی افكار انسان است؛ حال برخی دانشمندان، افكار و ایدئولوژی را متاثر از زبان می دانند و بعضی دیگر زبان را متاثر از جهان بینی می بینند. اما درعین حال فصل مشترك همه این نظریه ها این است كه برهم كنش زبان و جهان بینی، فرهنگ و اندیشه اثبات شده است و مورد پذیرش طرفداران هر دو تئوری است.

او در پاسخ به پرسش دوم یعنی نقش و جایگاه اجتماعی زبان و ادبیات فارسی در مواجهه با شرایط جامعه و آسیب های اجتماعی تاكید كرد: برای بررسی این امر باید زبان را از دو منظر تاریخی (ِDiachronic) و مقطعی (Synchronic) بررسی كرد. اگر زبان را در این دو منظر بررسی كنیم، خواهیم دید زبان فارسی از حیث تعاملات و اثربخشی اجتماعی دارای ظرفیت بالقوه و بالفعل عظیمی است كه كمتر زبانی در دنیا چنین ویژگی هایی را دارا است. در نشستی كه در سال 1872 در شهر برلین كشور آلمان با حضور ادیبان و زبان شناسان اروپایی برگزار شد، پس از بررسی شاخص های مختلف چهار زبانِ فارسی، لاتین، یونانی و سانسكریت به عنوان زبان های كلاسیك دنیا معرفی شدند.

دهقانكار در ادامه گفت: به واقع ما اكنون آثار حافظ، سعدی، مولانا و... را كه قرن ها پیش زیسته اند می خوانیم، درك می كنیم و لذت می بریم. كلاسیك بودن زبان فارسی پتانسیل و بضاعت زبان فارسی است و بدان معنا است كه این زبان اصطلاحا سرد و گرم دوران را چشیده و در مقابل ناگواری ها و ناملایمات تاب آوری داشته است. لذا وقتی از زبان فارسی نام می بریم، از تمدن دیرپایی كه در آن در كنار خوشی ها، ناملایمات، جنگ ها، قحطی، بیماری و... بوده و از همه این ها به سلامت عبور كرده و صحیح و سالم به دست ما رسیده است، سخن می گوییم. شرط اساسی برای این كه پدیده ای بتواند به تاب آوری جامعه در شرایط دشوار كمك كند این است كه خود در مقابل ناملایمات تاب آوری داشته باشد. زبان فارسی این تاب آوری را در مقابل شرایط سخت بارها در طول تاریخ از خود نشان داده است.

او با مطرح كردن این كه شاعران و ادیبان این سرزمین در اعصار مختلف با همه ناملایمات از جمله جنگ، بیماری، قحطی و... دست و پنجه نرم كرده اند، اظهار كرد: در دوران معاصر نیز شاهد هستیم كه یكی از مولفه های اصلی و تاثیرگذار در انقلاب شكوهمند اسلامی و پس از آن شعر و ادبیات بوده است. در دوران دفاع مقدس نیز به همین شكل شاهد رویش هایی هستیم كه اكنون در حوزه شعر و ادبیات اتفاق می افتد؛ شكل گیری ادبیات پایداری نیز حاصل برهم كنش سازنده ادبیات با معنویات دفاع مقدس به عنوان یك پدیده اجتماعی در تاریخ معاصر این سرزمین است؛ به دیگر سخن، زندگی ایرانیان در هیچ زمانه ای خالی از ادبیات نبوده و ادبیات نیز از زندگی و زمانه مردمان این سرزمین جدا نبوده است و این دو همیشه پا به پای هم پیش رفته اند.

ایوب دهقانكار در پایان سخنان خود با تشكر و قدردانی از كادر درمان كشور و مدافعان سلامت گفت: كرونا نیز بحرانی است كه كشور ایران و جهان با آن دست و پنجه نرم می كند؛ همان طور كه ادبیات در مقاطع بحرانی پیشین نقش آفرینی كرده است در این ایام نیز می تواند در كنار مردمان این سرزمین به تاب آوری بیشتر جامعه تا ریشه كنی كامل آن كمك شایانی كند.

در بخش دیگری از افتتاحیه وبینار بین المللی «ادبیات در روزگار كرونا» حمیدرضا نمازی با اشاره به این كه ما در حوزه سلامت سخت محتاج این هستیم كه دست طلب را به سمت ادبیات دراز كنیم، اظهار كرد: اولین نكته ای كه فكر می كنم باید به آن توجه كرد مفهوم عمومی سازی سلامتی و عمومی سازی علم است و این ترجمه ای است از ارتباطات علم. بسیار مهم است كه ما به هر حال نمی توانیم مفاهیم سلامت، پزشكی و بحران های مختلف را با همان زبان فنی به جامعه منتقل كنیم و از جامعه انتظار تبعیت داشته باشیم.

او در ادامه بیان كرد: برخی از متخصصان حوزه های مختلف برای این كه مفهوم بیماری های گوناگون را ساده كنند تصمیم گرفتند رمان یا داستان بنویسند.

نمازی همچنین تصریح كرد: ادبیات فارسی در ایران محتاج جدی گرفتن عمومی سازی علم است؛ درحقیقت باید تبدیل به عصایی برای حوزه سلامت شود و بحران های این حوزه كه بتواند این مفاهیم را برای مردم ساده و آسان كند. امروز به این نتیجه رسیدیم كه باید به ارتباطات علم توجه شود.

دبیر علمی وبینار بین المللی «ادبیات در روزگار كرونا» سپس بیان كرد: یكی از بحث های بسیار مهم این همایش نیز تلاش برای عمومی سازی علم است. به واقع ادبیات هسته اصلی درمان و مراقبت است؛ همیشه در طول تاریخ و در همه گیری ها دوگانه ای بین مراقبت و درمان وجود داشت؛ اكنون نیز به نظر می رسد در عصر كرونا باید از ادبیات به مثابه امر مراقبتی در مقابل این بیماری سخن گفت و نقش مراقبتی ادبیات را در نظر گرفت.

او با اشاره به این كه چیزی كه می تواند خاطرات تلخ را حفظ كند ادبیات است، گفت: ما سال گذشته توانستیم درس ادبیات فارسی را كه در رشته پزشكی مهجور بود زنده كنیم تا به كار طبابت بیاید. به واقع تاریخ پزشكی در این دیار با تاریخ ادبیات گره خورده است.

حمیدرضا نمازی همچنین اظهار كرد: در وبینار «بین المللی ادبیات در روزگار كرونا» بنا و توجه به این است كه آمیختگی ادبیات و كرونا از یك امر تزیینی فراتر برود و نشان داده شود كه ادبیات چه نقش بی بدیلی می تواند در درمان، مراقبت، حل بحران ها، ثبت و ضبط آن چه امروز می گذرد و در مستندسازی و روایت داشته باشد.

در پایان افتتاحیه «وبینار بین المللی ادبیات در روزگار كرونا» مصطفی راضی جلالی ضمن تشكر از كادر درمان و مدافعان سلامت، نسبت به این كه ماحصل «وبینار بین المللی ادبیات در روزگار كرونا» به ماندگاری اثرات ادبیات در شرایط بحران كمك كند ابراز امیدواری كرد و گفت: ادبایی كه وقتی همه جا را سكوت و رخوت گرفته بود، ننشستند و بلند شدند تا گرد رخوت را ابتدا از تن خودشان و سپس از جامعه بزدایند و با خلق آثاری كه چند سال پس از این اتفاق و رخداد از انتهای اقیانوس بالا می آید خود را نشان می دهند.

مصطفی راضی جلالی در پایان سخنان خود بیان كرد: امیدوارم حاصل تلاش همكاران ما و استادانی كه از پنج كشور در این وبینار حضور دارند در نهایت منتج به این نتیجه شود و اتفاقی كه روزها و سال هاست منتظر آنیم تا از تهدیدها و تحدیدها فرصت بسازیم. بزرگان نظام و مملكت و زعمای قم بارها آروز كردند كه از تهدیدها فرصت بسازیم و گاهی این فرصت ها را غنیمت ندانستیم و نتوانستیم از محدودیت ها فرصت بسازیم. امیدوارم این قدم خانه كتاب و ادبیات ایران سبب شود گامی هرچند كوتاه به سمت معرفی ادبیات در جامعه ای كه اكنون بیش از هرچیزی به امید و نشاط نیاز دارد، برداشته شود.

علاوه بر افتتاحیه، یك نشست تخصصی از سلسله نشست های «وبینار بین المللی ادبیات در روزگار كرونا» در روز شنبه (نوزدهم تیرماه 1400) برگزار شد و بناست تا سه نشست تخصصی مرتبط با محورهای این وبینار نیز امروز (یكشنبه - بیستم تیرماه 1400) با حضور استادان بیش از 15 دانشگاه و پژوهشگاه از كشورهای هند، افغانستان، ایران، پاكستان و عراق برگزار شود.

بنا بر اعلام، در نشست پایانی «وبینار بین المللی ادبیات در روزگار كرونا»، محسن جوادی (معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) نیز سخنرانی خواهد كرد.

انتهای پیام