اعتماد اجتماعی تهران- ایرنا- روزنامه ایران در گفت وگویی آورده است: اگر سیستم به دنبال جلب اعتماد مردم است باید شفاف سازی كند. از سوی دیگر باید مانع ایجاد دوگانگی در اعمال قانون شود چرا كه این دوگانگی مانع مهمی برای ترمیم یا ایجاد اعتماد اجتماعی است.

روزنامه ایران چهارشنبه 20 مرداد در گفت وگویی با سعید معدنی جامعه شناس به موضوع راهكارهای بازسازی سرمایه اجتماعی پرداخته است در این مطلب می خوانیم: همواره از سرمایه اجتماعی به عنوان ابزار اساسی و قدرتمند كشورهای جهان یاد می شود كه در سایه آن می توان به توسعه، افزایش امنیت، مقبولیت اجتماعی و شكوفایی اقتصادی دست یافت. از این رو رشد و تعالی سرمایه اجتماعی برای مقابله با مشكلات و آسیب های داخلی و همچنین مقابله با تهدیدات خارجی در مدار توجه مسئولان كشورها قرارگرفته است. متخصصان و پژوهشگران معتقدند توجه به سرمایه اجتماعی به گسترش اعتماد عمومی و به دنبال آن افزایش همدلی و یاری رسانی در جامعه منجر شده از بروز آسیب های اجتماعی پیشگیری می كند از این رو سرمایه اجتماعی یكی از اركان مهم جوامع بشری محسوب می شود. سعید معدنی جامعه شناس در گفت و گو با «ایران» به وضعیت كنونی سرمایه اجتماعی دركشور و راه های افزایش آن پرداخته است.

برخی از كارشناسان علوم اجتماعی بر این باورند كه بعضی از اتفاقات در طی سال های اخیر باعث شده، سرمایه اجتماعی به سطحی پایین برسد و این تبعات اجتماعی ناخوشایندی برای جامعه خواهد داشت. نظر شما دراین باره چیست؟ شما وضعیت سرمایه های اجتماعی را در كشور چطور ارزیابی می كنید؟

سرمایه اجتماعی با سه عنصر اعتماد، مشاركت و همكاری سنجیده می شود. البته مشاركت و همكاری ذیل عنصر اعتماد قرار می گیرد و می توان گفت اعتماد بنیان اصلی سرمایه اجتماعی است. متاسفانه در سال های اخیر برخی از عناصر باعث شده سطح سرمایه های اجتماعی در كشور پایین بیاید اما نمی توانیم درمقام مقایسه برآمده وبگوییم سطح سرمایه های اجتماعی كاهش یا افزایش یافته است. زیرا معیار دقیقی برای سنجش وجود ندارد كه بتوان براساس آن مثلا یك دهه اخیر را با دهه های قبل مقایسه كرد. با وجود این اكثر كارشناسان كه در این رابطه مطالعه و پژوهش انجام داده اند معتقدند كه سرمایه اجتماعی افول یافته است. با افول سرمایه اجتماعی سطح اعتماد در جامعه كاهش می یابد و اعضای جامعه دیگر به یكدیگر اعتماد نمی كنند و به دنبال آن به یكدیگر كمك و یاری نمی رسانند. به همین خاطر با تبعات بسیاری مواجه خواهیم بود.

طبعا كشورهایی می توانند بر مشكلات خود غلبه كنند و به نتیجه مطلوب دست یابند كه سرمایه اجتماعی كافی دارند و می توانند به یكدیگر اعتماد كرده در جهت بهبود مشكلات و معضلات جامعه گام بردارند.

همان طور كه گفتید اعتماد عمومی یكی از مولفه ها و اجزای مهم سرمایه اجتماعی است با توجه به اینكه اعتماد عمومی طی سالهای اخیر بشدت آسیب دیده به نظر شما دولت و مردم برای بهبود و بازسازی آن چه باید بكنند؟

یكی از راه های بهبود اعتماد عمومی آسیب دیده و بازسازی آن تكیه بر افراد مورد اعتماد جامعه و استفاده از خدمات آنها است. متاسفانه در جامعه ما كسانی كه می توانند در افزایش اعتماد عمومی موثر بوده و به نوعی تكیه گاه اجتماعی مردم جامعه باشند به مرور زمان حذف می شوند. مثال روشن این موضوع فوتبالیست های برجسته، هنرمندان بزرگ و مشاهیركشور كه از افراد مورد اعتماد جامعه به شمار می آیند از صداوسیما حذف شده اند و مردم كمتر با آنها در ارتباط هستند. به طوریكه می توان گفت آنها در حال حذف از گردونه زندگی اجتماعی مردم هستند. صداوسیما كه تنها وسیله ارتباطی مردم در داخل كشور است متاسفانه نتوانسته آن طور كه باید اعتمادزا باشد. از این رو برای بهبودی و بازسازی اعتماد در جامعه مسئولان باید با نگاهی وسیع تر به همه سرمایه های ملی و اجتماعی توجه كنند تا بتوانیم در بهبود اعتماد اجتماعی از آنها كمك بگیریم. به یاد دارم در زلزله كرمانشاه مردم به سلبریتی ها و به شخصیت های اجتماعی بیشترین اعتماد را داشتند و بیشترین كمك را از طریق آنها به دست آسیب دیدگان رساندند. این نشانه ای بود كه سیستم اداره كشور می توانست به آنها اعتماد كند و به تداوم اقداماتی از این دست كمك كند.

به نظر می رسد افول سرمایه اجتماعی؛ بزرگترین چالش پیش روی دولت آینده است و لازم است برای بازسازی آن با توجه به پیچیدگی هایی كه جامعه ایرانی دارد به صورت فوری و اورژانسی تصمیمات موثری اتخاذ شود. نظر شما در این باره چیست؟

ما برای افزایش سرمایه های اجتماعی هیچ راه فوری و اورژانسی نداریم و سرمایه های اجتماعی بتدریج ایجاد می شود. به همین دلیل هنگامی كه سرمایه های اجتماعی از بین می رود براحتی نمی توان آن را جذب و ایجاد كرد. در واقع این امری تدریجی و تاریخی است. برای مثال اعتقاد به ملیت و اعتقاد به مذهب هم سرمایه اجتماعی هستند هنگامی كه آسیب ببینند براحتی ترمیم نخواهند شد و ترمیم این آسیب هم نیازمند زمان است. پس باید تصمیمات اساسی و موثری گرفته شود تا به توان به مرور زمان این آسیب را ترمیم كرد.

كارشناسان اجتماعی و جامعه شناسان معتقدند هرچقدر سرمایه اجتماعی تنزل و كاهش پیدا كند به همان میزان بحران ناشی از بروز آسیب های اقتصادی- اجتماعی در جامعه افزایش می یابد برای جلوگیری از افول سرمایه اجتماعی و كنترل و مهار بحران های اجتماعی و اقتصادی چه كار باید كرد؟

هنگامی كه سرمایه اجتماعی از بین می رود آسیب ها هم بیشتر می شود. علت آن این است كه هیچ كسی در جامعه حضور ندارد كه بتوان به او اعتماد كرد. معروف است كه مرحوم تختی در زلزله بوئین زهرا یك تنه توانست كمك زیادی از مردم كوچه و بازار جمع كند، این سرمایه اجتماعی است. هنگامی كه سرمایه اجتماعی از بین می رود و ما نمی توانیم به دیگران اعتماد كنیم، هنگامی كه دست هایی وجود دارد كه به تخریب شخصیت های اجتماعی می پردازد، اعتماد اجتماعی كمرنگ می شود و ناخودآگاه كمك در جامعه شكل نمی گیرد. در چنین شرایطی با افزایش آسیب های اجتماعی و اقتصادی مواجه می شویم و فقر و مشكلات بسیار زیاد دیگری در جامعه حاكم می شود. در واقع به همین خاطر است كه ما حتی در جامعه نسبت به یكدیگر هم اعتماد اجتماعی نداریم.

ما جزو معدود كشورهایی هستیم كه جنگ داخلی و خارجی نداریم اما بیشترین مهاجرت از كشور ما شكل می گیرد. جوانان و نخبگان كشور ما و حتی مردم عادی از كشور خارج می شوند و این بیانگر وجود مشكل است. در حقیقت باید شرایط به گونه ای تغییر كند كه مهاجرین به كشور بازگردند و به صاحبان سرمایه تضمین داده شود تا آنها برای سرمایه گذاری در كشور راغب شوند. با سرمایه گذاری این افراد در كشور اقتصاد دوباره جان می گیرد. اقتصاد كه رونق پیدا كند كم كم وضعیت مردم هم بهبود می یابد و اعتماد اجتماعی هم تا حدودی جبران می شود و بحران ها كاهش می یابد.

شفاف سازی در رابطه میان دولت و مردم، نقش پررنگی در بهبود و تقویت سرمایه اجتماعی دارد به نظر شما چه اقداماتی در این زمینه باید از سوی سیاستگذاران صورت گیرد؟

متاسفانه طی سال های اخیر به دلایل مختلف بویژه در حوزه حكمرانی دولت رابطه بین مردم و دولت ضعیف شده است وسرمایه اجتماعی بشدت كاهش پیدا كرده و همین مساله بی اعتمادی را به دنبال داشته است. اگر سیستم به دنبال جلب اعتماد مردم است باید شفاف سازی كند. از سوی دیگر باید مانع ایجاد دوگانگی در اعمال قانون شود چرا كه این دوگانگی مانع مهمی برای ترمیم یا ایجاد اعتماد اجتماعی است. به نظر می رسد برای تقویت و بهبود سرمایه های اجتماعی باید شفاف سازی تمام عیار شكل بگیرد و دولت به مردم نشان دهد كه واقعا به دنبال شفاف سازی است.

منبع: روزنامه ایران
برچسب ها
- اعتماد اجتماعی
- شفافیت
- علوم اجتماعی