تهران- ایرنا- جمعیت ایران در حال حاضر در مرحله انتقال از جوانی به سالخوردگی قرار دارد و با توجه به كاهش سریع باروری در چند دهه اخیر و پیش بینی افزایش درصد سالمندان جامعه در سال های آتی، برنامه ریزی آینده محور برای حل مشكلات سالمندان و مواردی مانند بیمه سالمندی ضروری است.

وقتی افراد قدم به سالمندی می گذارند، خطرات بسیاری از جمله بیماری های مزمن در آنها افزایش یافته و دچار بیماری های غیرواگیر بیشتری به نسبت جوانان می شوند. در نتیجه این موضوع، سالمندان از نظر هزینه كرد در نظام سلامت، چالش های بیشتری برای دولت ها ایجاد می كنند. این بحث نیازمند برنامه ریزی و نگاه اجتماعی آینده نگر در نظام سلامت است تا بتوان تك تك افراد جامعه را قبل از رسیدن به دوران سالمندی، از زندگی سالم تری برخوردار كرد و به همین واسطه هزینه های ناشی از بیماری های غیرواگیر در دوران سالمندی افراد را كاهش داد.

اختصاص درصد بیشتری از درآمد به سلامت در دوران سالمندی

پژوهش ها نشان می دهند كه افراد در دوران سالمندی به نسبت جوانی، درصد بیشتری از درآمد خود را به بهداشت و درمان اختصاص می دهند و با توجه به تغییر هرم سنی جامعه ایرانی و سالمندتر شدن جمعیت، می توان این طور پیش بینی كرد كه در دهه های آینده حوزه بهداشت و درمان برای خانواده ها پرهزینه تر خواهد بود.

"عرفانه دوخایی"، كارشناس بیمه سلامت در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به این كه سالمندان عمده ترین مصرف كنندگان دارو بوده و درصد قابل توجهی از درصد اشغال تخت بیمارستانی را شامل می شوند، اهمیت مراقبت از سالمندان در منزل بیش از پیش آشكار می شود. موضوعی كه در سازمان بیمه سلامت نیز به آن پرداخته شده و مورد توجه قرار گرفته است. سالمندی جامعه در دهه های آتی، اهمیت روز افزون ارتقای سطح كمیت و كیفیت در بیمه های درمانی این جامعه ارزشمند را آشكار می كند.

استفاده از تجربه های جهانی در مراقبت از سالمندان

یكی از موارد مهم در حوزه بیمه های درمانی سالمندی، تحقیق، پژوهش و بررسی و سپس الگوبرداری از تجربه كشورهای موفق در حوزه مراقبت از سالمندان است. در این راستا، اقدامات برخی كشور ها و توصیه های سازمان جهانی بهداشت برای برنامه ریزی های حوزه سالمندان قابل استفاده است.

دوخایی بیان كرد: مدل های مراقبت از سالمندان با توجه به مسایل اقتصادی و اجتماعی در كشور های دیگر مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است. كشورهای اروپایی مثل سوییس، دانمارك، اتریش، فنلاند و انگلیس در حوزه سالمندی بسیار پیش رو هستند. در این رتبه بندی، شیلی و بولیوی از روسیه و ایتالیا بهتر هستند و ایران در درجه بندی كشورها از نظر موضوع سالمندی از میان 98 كشور جهان در رتبه 75 قرار گرفته است.

این كارشناس بیمه سلامت افزود: در كشورهای پیش رفته موضوع سالمندان تقریبا به ثبات رسیده و در این كشورها بیمه مراقبتی از سالمندان وجود دارد و برای این نوع بیمه از زمان جوانی برنامه ریزی شده است. در واقع پولی برای زمان سالمندی به نام بیمه مراقبتی پس انداز می شود، در حالی كه در كشورهای توسعه نیافته و كمتر توسعه یافته، هزینه های مراقبت از سالمندان زیاد است و باید در این زمینه به دنبال راه حل های ابتكاری بود.

وی اظهار كرد: كشورهای اسكاندیناوی مانند سوئد، نروژ، فنلاند و دانمارك به دلیل سیاست ها و استاندارد های بالای حمایت از خانواده و سطح رفاه مطلوب، مشهور هستند. این كشورها بین ثروتمندترین كشورهای جهان قرار داشته و در عین حال دولت بخش قابل توجهی از منابع اقتصادی را به طور هدفمند میان كسانی كه بیشترین نیاز اقتصادی را دارند توزیع می كند.

دوخایی گفت: به طور مثال تعداد سالمندان در سوئد به شكل قابل ملاحظه ای در حال افزایش است. نسل متولد شده در این كشور پس از جنگ جهانی دوم، دوران بازنشستگی را می گذرانند و به همین دلیل، سوئد با افزایش جمعیت سالمند جوان یعنی افراد بین 65 تا 70 سال روبه رو شده است. پیش بینی شده كه در دهه 2020 تعداد سالمندان پیر در این كشور یعنی افراد بالای 80 سال افزایش پیدا كند. علت افزایش جمعیت سالمندان در این كشور به دلیل مواردی مانند كاهش مرگ و میر و افزایش میانگین سن امید به زندگی است.

به گفته كارشناسان، سیاست دولت سوئد این است كه سالمندان در این كشور بتوانند به شكل مستقل و بدون نیاز به كمك دیگران زندگی مطلوبی داشته باشند. در این زمینه خدمات اجتماعی برای سالمندان در سه سطح مختلف در نظر گرفته شده است. سطح اول این كه دولت سوئد و پارلمان این كشور، اهداف سیاست های اجتماعی سالمندان را از طریق ارائه قوانین و تعیین بودجه لازم معین می كند. سطح دوم این كه انجمن های محلی وظیفه تهیه و تدارك مراقبت های بهداشتی و دارویی و همچنین ارائه خدمات نگهداری سالمندان را بر عهده دارند. سطح سوم هم این كه 290 واحد فعال در شهرداری ها وظیفه ارائه خدمات مراقبتی، بهداشتی، پرستاری، حمل و نقل، مسكن و موارد دیگر را بر عهده دارند.

بر اساس آمارها، 87 درصد از سالمندان در سوئد در شرایط و منازل استاندارد زندگی می كنند و از مستمری مبتنی بر حق بیمه، مستمری تضمینی، مستمری مبتنی بر درآمد و طرح بیمه های تكمیلی برخوردار هستند. سالمندان در این كشور همچنین از برنامه های بهداشتی و درمانی، تفریحی و ورزشی مطلوب نیز بهره می برند.

شرایط درباره نروژ، دانمارك و فنلاند نیز تقریبا به همین صورت است. دوخایی در این زمینه به ایرنا گفت: دولت نروژ نیز مانند سایر كشورهای اسكاندیناوی از جمله دولت های ناظر بر رفاه عمومی محسوب می شود. دولت های محلی و مركزی مسوول نظارت بر مدارس، بیمارستان ها، مستمری بازنشستگان و خدمات اجتماعی هستند. خدمات رفاهی برای خانواده شامل خدمات درمانی، پرداخت به بیماران و ناتوانان، پرداخت مستمری و بیمه بازماندگان است.

این كارشناس بیمه سلامت درباره كشور دانمارك نیز بیان كرد: در دانمارك خدمات اجتماعی و سیاست های مربوط به خانواده برای تمام شهروندان فراهم است و بخش عمومی وظیفه دارد تا خدمات با كیفیت مطلوب را به شهروندان ارائه كند. در این میان سالمندان، كسانی كه ناتوانی جسمی دارند، كودكان و بیماران را مورد توجه بیشتری قرار می دهند. این خدمات شامل سرویس های گسترده نگهداری، برنامه برای گروه های خاص، مستمری برای سالمندان، حقوق برای مادران، كمك های مالی به افراد با ناتوانی خاص است.

چالش های تامین منابع مالی سلامت سالمندان

در اغلب كشور ها، پوشش خدمات جامع و سهم سالمندان به ویژه در زمان دریافت خدمات سلامت ناچیز است. این موضوع به ویژه درباره سالمندان بی بضاعت بسیار مهم است.

دوخایی در زمینه وضعیت منابع مالی برای سلامت سالمندان اظهار كرد: در ژاپن منابع مالی از طریق مالیات، بیمه مراقبت بلند مدت پرداختی های مشاركتی تامین می شود. سالمندان بخشی از هزینه ها یا 10 درصد می پردازند و سالمندان كم درآمد در ژاپن حق مشاوره پرداخت نمی كنند. در آمریكا، مالیات ها و حق بیمه و كمك مركز مدیریت مالی مراقبت های بهداشتی و درمانی وظیفه تامین منابع مالی را دارد و نیمی از هزینه مراقبت های بهداشتی در آمریكا توسط سالمندان پرداخت شده و كل هزینه درمان افراد فقیر توسط مدیكر پرداخت می شود.

در كشور ما نیز نقص سیاست های بیمه پایه برای پوشش هزینه های خدمات ضروری مراقبت سالمندی، بهره مندی از خدمات خاص دوره سالمندی را به یك چالش برای سالمندان تبدیل كرده است. گزارش مجلس در مورد وضعیت اقتصادی سالمندان نشان داده كه 25 درصد سالمندان بیمه ندارند و بیمه پایه غالی خدمات مورد نیاز آنها را پوشش نمی دهد و همین موضوع منجر به این شده كه دسترسی سالمندان به خدمات سلامت محدود شود.

از طرفی افزایش هزینه های درمان و توانبخشی طراحی بیمه سلامت سالمندان با پوشش كافی را ضروری می كند. همچنین هزینه های مراكز مراقبت سالمندان توسط بیمه پایه یا مكمل پوشش داده نمی شود.

توصیه های سازمان جهانی بهداشت برای تامین مالی سلامت سالمندان

سازمان جهانی بهداشت، توسعه مكانیسم های تامین مالی پایدار را توصیه كرده است. مكانیسم هایی كه قادر باشند از سالمندان و خانواده های آنها در برابر بار مالی سنگین محافظت كنند و انگیزه كافی برای ارائه خدمات مورد نیاز آنها را تامین كنند.

بر اساس توصیه این سازمان، طراحی مكانیسم هایی برای تضمین دسترسی سالمندان به خدمات بدون بار مالی، حیاتی است. همچنین نظام تامین مالی سلامت ملی برای دسترسی به خدمات سالمندان در زمان نیاز و محافظت در برابر مواجهه با هزینه های كمرشكن سلامت با حذف یا كاهش پرداخت از جیب نیز ضروری محسوب می شود.

شایع ترین كمبود بسته خدمات سلامت این است كه مداخلات مربوط به حفظ ظرفیت ذاتی و توانایی عملكردی سالمندان مانند جراحی های ترمیمی، وسایل كمكی، مكمل های تغذیه ای، توانبخشی و مراقبت های بلند مدت را در بر نمی گیرد. بنابراین طراحی و تامین مالی پوشش همگانی برای سلامت و مراقبت بلند مدت باید شامل مداخلاتی باشد كه بیشترین تاثیر را بر سالمندی داشته و شامل سرمایه گذاری بر مراقبت های ادغام یافته سلامت و اجتماعی شود.

همچنین بر اساس توصیه سازمان جهانی بهداشت، پوشش برنامه های بیمه اجتماعی باید به بازنشستگان، خویش فرمایان و سالمندانی كه همه عمر خود را در بخش غیررسمی گذرانده اند یا برای زنان سالمند گسترش یافته و دولت ها باید یا سهم مشاركت سالمندان آسیب پذیر را پوشش داده یا خدمات را به طور مستقیم به این افراد ارائه كنند.

بر اساس تاكید سازمان جهانی بهداشت، توجه به ارتبا بین پوشش همگانی سلامت و سالمندی جمعیت برای تحقق هدف سالمندی سالم بسیار ضروری است.

در كشور ما نیز نظام سلامت و بیمه های درمانی باید به این سمت حركت كنند كه سالمندی در دهه های آتی مخاطره محسوب نشده و نیازهای این دوران از قبل پیش بینی شده باشد. هرچند اقدامات موثری در كشور در زمینه بیمه های درمانی و نگاه به آینده و دوران سالمندی انجام شده، اما در حوزه سالمندی باید به این نكته كلیدی توجه داشت كه پیشگیری از ابتلا به بیماری ها، غربالگری به موقع و زندگی سالم در دوران جوانی می تواند سالمندی سلامت تری را به همراه داشته باشد. نتیجه این اقدامات در دوران جوانی می تواند منجر به ارتقای ظرفیت سالمندان و استفاده جامعه از تجارب ارزشمند سالمندان شود.

برچسب ها
- سالمندی
- سلامت
- بیمه سلامت
- سالمندان
- نروژ
- سوئد
- ایالات متحده آمریكا
- پرسش از خبر
- ایران