یك پژوهشگر حوزه كودك و نوجوان مطرح كرد:
افزایش خشونت؛ بارزترین رهاورد كرونا برای كودكان/محدودیت فضای زیست ممكن است آسیب عمیق تر و وسیع تری بر كودكان بگذارد/مهم ترین آن فشار روانی و عصبی است علیرضا كرمانی می گوید: افزایش محدودیت ها، قرنطینه های خانگی و زندگی كردن در محیط ایزوله نه تنها بر بزرگسالان، بلكه بر كودكان هم فشار عصبی و روانی زیادی وارد می كند. طولانی شدن این روند به مرور زمان در قالب خشونت بروز خواهد كرد؛ در قالب جامعه كم صبر و تحمل و خشن.

اعتمادآنلاین| این جامعه شناس و پژوهشگر حوزه كودك و نوجوان درباره تاثیر كرونا بر فرهنگ به طور مشخص به بررسی این موضوع در گروه سنی كودكان و نوجوانان پرداخت و در ادامه اظهار كرد: هرچند در ابتدای شیوع بیماری، بسیاری از متخصصان گمان می كردند ویروس كرونا كودكان را مورد حمله قرار نمی دهد، اما به مرور زمان مشخص شد تأثیر آن بر كودكان تنها كمتر از بزرگسالان است. از آن جایی كه كیفیت زندگی كودكان یا منابع، امكانات و قدرت در اختیار جامعه بزرگسالی است، و علی رغم باور پزشكی مبنی بر تأثیرگذاری كمتر ویروس بر كودكان، این محدودیت فضای زیست ممكن است آسیب عمیق تر و وسیع تری بر كودكان بگذارد.

به گزارش ایسنا، او تاكید كرد: مهم ترین تأثیری كه محدودیت فضای كنش در آینده كودكان و نوجوانان می گذارد، «فشار روانی و عصبی» است. طبق آن چه آمارها و مشاهدات گواهی می دهد حضور نوجوانان در اعتراضات اخیر بود. این افراد به اقتضای شرایط سنی شان، نیازمند محیطی هستند كه بتوانند فریاد بكشند و به نوعی انرژی شان را تخلیه كنند، اما تمام فضاهایی كه این امكان را فراهم می كنند، از آن ها دریغ شده است. پس بسیاری از آن ها به سمتِ این اجتماعات اعتراضی خودجوش سوق داده شدند. كما این كه اكثر كودكان و نوجوانان به دنبال محیطی هستند تا در آن فشار انباشته بر خود را تخلیه كنند.

كرمانی در ادامه افزود: آن ها حتّی در رسوم مذهبی همچون تاسوعا و عاشورا شركت می كنند تا در قالب عزاداری به نوعی رهایی برسند؛ هرچند اغلب خانواده ها به جهت حفظ پروتكل های بهداشتی از حضور آن ها ممانعت می كنند. در دهه اول ماه محرم امسال، تنش های بسیاری بر سر حضور یا عدم حضور در هیئت های مذهبی، میان نوجوانان و والدین صورت گرفت؛ بدین صورت كه نوجوانان به شركت در مراسم تمایل داشتند اما پدر یا مادر كه از مخاطره تجمع ها آگاه بودند، از رفتن فرزندشان جلوگیری می كردند.

مدیركل اسبق آموزش و پژوهش كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان همچنین تاكید كرد: آثار طولانی مدت كرونا به طور مستقیم بر خشونت های رفتاری نوجوانان قابل تشخیص نیست اما زمانی كه جامعه ای به لحاظ اقتصادی دچار مشكل، فروپاشی و یا نزول می شود، به طور حتمی بر روی تمام اجزاء از جمله كودكی اثر می گذارد. كرونا باعث شد تا «فقر» با شدت بیشتری در جامعه فراگیر شود و تعداد خانواده هایی كه رسماً فقیر شده اند بسیار افزایش پیدا كرده است. براساس گزارش هایی كه بارها منتشر شده، خانواده هایی كه كمتر از 10 میلیون تومان در ماه درآمد داشته باشند، زیر خط فقر قرار می گیرند. به نظر می رسد اگر تا پیش از كرونا، 10درصد خانواده ها فقیر بودند، حالا بیش از 50 درصد خانواده ها فقیر شده اند. و از آن جایی كه میان «فقر» و «فساد» ارتباط مستقیمی وجود دارد، با بیشتر شدن فقر، بزهكاری و نابهنجاری نیز در جامعه بیشتر می شود. شرایط اقتصادی نابسامان، افراد كم توان از جمله كودكان را مجبور می كند تا برای تأمین زندگی شان ناچار به سرقت شوند. جدا از این كه این خشونت اجتماعی رایج از كودكان افرادی پرخاشگر و ناهنجار می سازد، گرفتاری های اقتصادی بزرگسالان باعث می شود كه مراقبت های والدین هم كمتر شود.

كرمانی سپس درباره تأثیرات فاصله بلندمدتی كه میان كودكان و اجتماع افتاده است نیز چنین بیان كرد: در بررسی این معضل، دو منظر مورد بررسی است؛ یكی مشكلاتی كه آموزش كودكان، دانش آموزان و ارزش های مربوط به آن را درگیر كرده، و دیگری اتفاقاتی كه خود نفس آموزش را دستخوش تغییرات زیادی كرده است. همان طور كه از ابتدای پاندمی كراراً گفته شده، یكی از مهم ترین پروتكل های پیشگیری از ابتلا به كرونا، قطع تماس های فیزیكی میان افراد، حذف یا به حداقل رساندن هرگونه تجمع است. به همین علت، فضاهایی كه می توانستند مناسب رشد كودكان باشند، مانند مدرسه، زمین های بازی، كلاس ها و پارك ها از آن ها دریغ شدند. این فضاها بسترهایی بودند كه كودكان می توانستند براساس ارزش های خودشان در آن ها فعالیت كنند و لذت ببرند. بر همین اساس، كرونا عرصه زندگی و زندگی كردن را برای كودكان تنگ كرد و به عبارتی، زیست جهان كودكی را، كه پیش از آن محدود بود، محدودتر كرد. تا پیش از كرونا، كودكان علاوه بر خانه، در فضاهای آموزشی و تفریحی (مثل زمین بازی، محلات، پارك ها و...) حاضر می شدند و با همسالان خود ارتباط می گرفتند، اما بعد از شیوع كرونا از این امكانات محروم شدند.

او همچنین درباره تغییر رویه آموزش تا این مرحله از پاندمی این طور توضیح داد: پس از كرونا، اتفاقات خوب و بد زیادی پیش روی حوزه آموزش قرار گرفت. مهم ترین اتفاق خوب در آموزش این بود كه پس از تعطیلی مدارس، دانش آموزان این امكان را داشتند كه از طریق اینترنت درس ها را فراگیرند و همین مسئله فراغتی را برای آنان حاصل كرد. اگرچه این اوقات را نمی شد در مكانی به جز خانه سپری كرد، ولی بسیاری از دانش آموزان این فرصت ها را برای مطالعه كتاب های داستانی، رمان و آموزش زبان های خارجی غنیمت دانستند. اما به طور كلی، به نظر می رسد مدرسه ها علی رغم ضعف های بسیار، انضباطی داشتند كه پیشرفت تحصیلی را به مراتب سهولت می بخشیدند؛ چراكه بعد از تعطیلی مدارس، كیفیت تحصیلی دانش آموزان افت زیادی كرد. تمام این نظرات، سویه هایی مثبت و منفی است كه كرونا بر زیست جهان كودكی داشته و تأثیرات بسیاری از آن ها همچنان آشكار نیست و در آینده هویدا می شود.

این مدیر پژوهشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره تاثیر تألمات روحی و روانی فوت بستگان بر كودكان و نوجوانان نیز گفت: آمار مرگ ومیر بر اثر كرونا، بیش از بزرگسالان بر روی كودكان اثرگذار است؛ چراكه معمولاً بزرگسالان زودتر فوت می كنند و كودكان تنها می مانند؛ بنابراین تبعات منفی مرگ بر جامعه كودكی به مراتب بیشتر از بزرگسالی است. اغلب كودكان با نبود پدر و مادر دست وپنجه نرم می كنند. تبعات بی سرپرست یا اصطلاحاً یتیم شدن، در جوامع ماقبل مدرن، به ظاهر چندان آزارنده نبود؛ چراكه خانواده ها گسترده بودند و بعد از والدین، سرپرستی كودكان به پدربزرگ و مادربزرگ واگذار می شد. اما در جوامعی كه خانواده به صورت هسته ای است، خصوصاٌ جوامع شهری شده امروزی كه خانواده ها اغلب به دلیل انتقال و مهاجرت از هم دور شده اند، انتقال حضانت فرزندان چندان ممكن نیست و اختلافات طبقانی، فرهنگی و گفتمانی بسیاری را به دنبال دارد. لازم به ذكر است در جوامعی كه مدرنیته اتفاق ناقصی بوده، مانند جامعه ما كه نهادهای تكمیلی در آن متناسب با خانواده هسته ای نیست و سازوكارهای نهادین حمایتی برای نگهداری از كودكان بی سرپرست تمهید نشده و نهاد جایگزینی وجود ندارد، از دست دادن والدین، مصیبت دردناكی خواهد بود. بسیاری از سویه ها و تأثیرات مرگ ومیرهای بیماران مبتلا به كرونا، در حال حاضر نهفته است و در آینده نمایان می شود.

كرمانی درباره تغییر سبك مصرف بعد از كرونا در خانواده ها هم بیان كرد: تبیین كننده بسیاری از رفتارهای اجتماعی، اقتصاد است. زمانی كه اقتصاد دچار نزول و نابسامانی شود، الگوهای مصرف هم كاهش پیدا می كند. كاهش سطح مصرف، خصوصاً در مصارف فرهنگی به مراتب بیشتر می شود. حتّی در وضعیت اقتصادی عادی هم خانواده ها خرید پوشاك را نسبت به كالایی مانند كتاب ارجح می دانند و برطرف كردن نیازهای فرهنگی را به تعویق می اندازند. متأسفانه از آن جایی كه قدرت دست بزرگسالان است، خانواده ها در شرایط بحرانی ترجیح می دهند نیازهای اولیه و اصلی فرزندان را فراهم كنند. گواه این شرایط نیز تعطیلی انتشاراتی ها و كتاب فروشی های مختلفی است كه مشتری چندانی ندارند.

این جامعه شناس و فعال فرهنگی حوزه ادبیات كودك و نوجوان در پایان با اشاره به نبود هیچ گونه برنامه ای برای واكسیناسیون بچه ها گفت: نبود برنامه ریزی درست و كافی برای واكسیناسیون جوان ترها ترس ایجاد می كند. این كه نوجوانان گمان كنند در جامعه رها شده اند و كسی به فكر آن ها نیست، احساس بدی را در وجودشان ایجاد می كند اما متأسفانه غفلت از این قشر در بزنگاه های اجتماعی و تاریخی، امر جدیدی نیست. در روایات مختلف تاریخی آمده كه در بسیاری از قحطی ها و بیماری ها، بسیاری از بزرگسالان كودكان شان را می خورده اند. شاید عجیب نباشد اگر بگوییم شكل دیگری از آن توحش در حال شكل گیری است. در روابط قدرت، فرادستی از آن بزرگسالان است. هرچند میزان خطر كرونا برای افراد مسن بیشتر است اما سویه های جدید بیماری بر بچه ها نیز اثرگذار بوده و می بایست برنامه ریزی درستی برای واكسیناسیون این قشر تدوین شود.