نتایج یك رساله دكتری نشان داد سهم ناچیز پوشش اخبار حوزه سلامت در خبرگزاری ها
نتایج یك مطالعه نشان داد سهم مطالب مربوط به پیشگیری از بیماری ها و حوادث در خبرگزاری ها تنها 0,85 درصد است.



به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی، نتایج یك رساله دكتری با عنوان «بررسی پوشش رسانه ای مطالب سلامت در خبرگزاری ها و ارزشیابی مداخله جهت ارتقای آن: ارائه راهكارهای كاربردی» كه توسط سمیرا محمدی دانشجوی رشته آموزش بهداشت و ارتقای سلامت دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی دفاع شد،حاكی از پوشش پایین مطالب سلامت (شامل همه سطوح پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی) در خبرگزاری هاست، به طوری كه كه از كل مطالب پوشش داده شده در خبرگزاری ها تنها حدود 2,6 درصد آن به سلامت اختصاص دارد.

یافته مهم دیگر این است كه از همین سهم ناچیز، تنها حدود یك سوم آن به پیشگیری سطح اول(بهداشت) اختصاص دارد، حتی این میزان مطالب پزشكی، درمان و توانبخشی را كه بطور جزئی به بهداشت پرداخته اند نیز شامل می شود. به عبارتی سهم مطالب مربوط به پیشگیری از بیماری ها و حوادث 0/85درصد است یعنی حتی به یك درصد هم نمی رسد!

با توجه به نقش رسانه در انتشار اطلاعات مرتبط با سلامت و از آن مهمتر اهمیت پرداختن به بهداشت و پیشگیری در كاهش ابتلا به بیماری و كاهش هزینه ها و مقرون بصرفه بودن آن، مطالعه جامعی در سه مرحله متوالی برای شناخت وضعیت موجود، دلایل و راهكارهای بهبود آن در خبرگزاری ها، در دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی انجام گرفت.

تنها 6/2 درصد از كل مطالب پوشش داده شده در خبرگزاری ها مرتبط با سلامت است

در مرحله اول این مطالعه، محتواهای مرتبط با سلامت به مدت 3 ماه در سال 97 در چهار خبرگزاری ثبت شده در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، كه برد خبری بالایی داشتند و دارای گرایشهای سیاسی متنوع بودند، تمام شماری شدند. یافته های این مرحله از مطالعه حاكی از آن بود كه علیرغم اهمیت نقش مهم رسانه در جهت انتشار اطلاعات مرتبط با سلامت در همه ابعاد فردی، جمعی و محیط زیست، و اهمیت بكارگیری رسانه در محافظت و ارتقاء سلامت، بررسی وضعیت پوشش رسانهای مطالب سلامت در خبرگزاری ها نشان می دهد، كه تنها 2,6 درصد از كل مطالب پوشش داده شده در خبرگزاری ها مرتبط با سلامت است.

فقدان سرویس اختصاصی سلامت در بسیاری از خبرگزاری ها

بررسی های این مطالعه نشان داد كه در بسیاری از خبرگزاری ها سرویس اختصاصی سلامت وجود ندارد و مباحث سلامت در زیر سرویس های متعددی پوشش داده می شوند كه عمده آنها زیر سرویس حوزه اجتماعی هستند، در حالی كه برای حوزه های سیاسی، اقتصادی و ورزشی و حتی در بعضی از خبرگزاری ها برای فرهنگ و هنر و یا طنز و كاریكاتور سرویس اختصاصی وجود دارد. لذا سهم ناچیز سلامت در اخبار پوشش داده شده خیلی غیرقابل درك نیست.

از 6/2 درصد محتوای پوشش داده شده مرتبط با سلامت، تنها یك سوم آن به پیشگیری سطح اول اختصاص دارد(اطلاع رسانی، آموزش، تشویق و ترغیب مردم برای انجام اقدامات و اتخاذ رفتارهایی به منظور حفظ و ارتقاء سلامت و جلوگیری از بیمار شدن)، كه این میزان مطالب پزشكی، درمانی و توانبخشی را كه بطور جزئی به پیشگیری پرداخته اند نیز شامل می شود. این مسئله نشان می دهد كه حتی وقتی به سلامت در رسانه پرداخته می شود، رویكرد اتخاذ شده یك رویكرد بیماری محور است نه سلامت محور، به عبارتی آنچه در عمل اتفاق میافتد خبرنگاری پزشكی است نه خبرنگاری بهداشت.

در مرحله دوم مطالعه كه طی مصاحبه های عمیق چرایی و چگونگی وضعیت موجود و راهكارهای بهبود و ارتقای وضعیت موجود در خبرگزاری ها، دیدگاه متخصصان سلامت با سابقه كار در حوزه رسانه، خبرنگاران سلامت و مدیران و كارشناسان روابط عمومی وزارت بهداشت و سازمان های مرتبط با سلامت، مورد بررسی قرار گرفت، دلایل متعدد ولی به هم وابسته و تاثیرگذار بر ایجاد وضعیت موجود پوشش رسانه ای شناسایی شد. مهمترین دلایل شناسایی شده شامل رویكردهای سازمانی، ضعف مهارتی و عملكردی ذیربطان و نقش اقتصاد در جهت گیری مطالب سلامت بود.

در مرحله سوم مطالعه بخشی از راهكارهای پیشنهادی در این مطالعه به بوته آزمایش گذاشته شد، و برای بررسی تأثیر اجرای این راهكارها مجددا پوشش خبرگزاری ها در بازه زمانی سه ماه در سال 98(بازه زمانی مشابه سال 97) مورد بررسی قرار گرفت.

یافته های این مرحله از مطالعه نشان داد كه تعامل بهتر بخش رسانه با بخش بهداشت و ارتقای سلامت و آموزش خبرنگاران در مورد اهمیت اولویت پیشگیری و بهداشت به درمان، باعث افزایش بیش از دوبرابر و نیم سهم مطالب پیشگیری نسبت به زمان مشابه قبلی در خبرگزاری های مورد مداخله بود.

این مطالعه نشان می دهد، اگرچه پوشش مطالب سلامت به خصوص در بعد پیشگیری وضعیت مطلوبی ندارد اما این وضعیت قابل بهبود است و می توان از ظرفیت موجود خبرگزاری ها استفاده بهینه تری برای آموزش بهداشت و ارتقای سلامت جامعه نمود، بشرطی كه تعامل بهتری بین حوزه سلامت و رسانه صورت بگیرد.

متعاقبا مهمترین راهكارها شامل ارتقاء مهارت های عملكردی ذیربطان، تغییر رویكرد ارتباطی و آموزش بود. لازم به ذكر است كه بخشی از نتایج حاصل از مطالعه در مجله بین المللیHealth Education با عنوان چرا خبرنگاری پزشكی بر خبرنگاری بهداشت غلبه دارد: توصیه های تفكر سیستمی برای ایجاد رسانه های ارتقا دهنده سلامت ("Why medical journalism wins public health journalism: systems thinking recommendations for Health-promoting media". ) منتشر شد.

با توجه به نتایج حاصل از این مطالعه می توان گفت كه وضعیت نامطلوب كنونی تنها بدلیل عملكرد ناكافی رسانه ها نیست بلكه حوزه بهداشت و سلامت نیز از ظرفیت رسانه ها در افزایش دانش بهداشتی، ارتقای سلامت و نهادینه كردن فرهنگ سلامت و ایجاد و تغیر قوانین موثر بر سلامت در جامعه غفلت كرده اند. عدم وجود مطالعات جامع قبلی در زمینه پوشش رسانه ای مطالب سلامت می تواند تأییدی بر مورد غفلت واقع شدن نقش رسانه در ارتقای سلامت در میان محققین دانشگاهی باشد.

شرایط جهان گیری كرونا بیش از پیش اهمیت و اولویت و هزینه اثر بخش تر بودن اقدامات پیشگیری نسبت به درمان را ثبات نموده است، لذا وقت آن است تا نظام سلامت و جامعه رویكرد صرف پزشكی را با رویكرد جامع تر بهداشت و ارتقای سلامت جایگزین كند.

انتهای پیام/