انواع بیماری های خودایمنی، نشانه ها، تشخیص و درمان آنها سیستم ایمنی بدن مجهز به مجموعه ای از سلاح هاست كه می تواند از بدن در برابر انواع پاتوژن ها دفاع كند اما در برخی افراد، این زرادخانه قدرتمند از سلول های ایمنی و پروتئین ها، به سلول ها، بافت ها و اندام های سالم حمله می كند. به گزارش خبرگزاری علم و فناوری؛

سیستم ایمنی بدن مجهز به مجموعه ای از سلاح هاست كه می تواند از بدن در برابر انواع پاتوژن ها دفاع كند. اما در برخی افراد، این زرادخانه قدرتمند از سلول های ایمنی و پروتئین ها، به سلول ها، بافت ها و اندام های سالم حمله می كند.

در حالت طبیعی سیستم ایمنی انسان وظیفه دارد تا از بدن در برابر مهاجمین خارجی، مثل ویروس ها، محافظت كند. یعنی با ورود هر گونه نیروی خارجی سلول های دفاعی آماده می شوند تا با آن مبارزه كنند. بگذارید اینطور بگوییم كه بدن تفاوت بین سلول های مفید خودی و مهاجمین را تشخیص می دهد.

میلیون ها نفر تحت تاثیر بیماری های خودایمنی هستند اگرچه روشهای درمانی زیادی برای مدیریت علائم ناتوان كننده این بیماریها طراحی شده اند اما در كل بیماری های خودایمنی غیرقابل درمان هستند.

چرا سیستم ایمنی به بدن حمله می كند پزشكان هنوز نمی دانند در حقیقت چه عاملی سبب اشتباه در سیستم ایمنی می شود؛ با این وجود برخی از افراد احتمال بیشتری نسبت به سایرین، برای ابتلا به بیماری اتوایمیون دارند. طبق پژوهشی كه در سال 2014 انجام شد، زنان دو برابر بیشتر از مردان به بیماری خود ایمنی دچار می شوند و اغلب بیماری در طی سال های باروری خانم ها (سن 15 تا 44 سالگی) اتفاق می افتد. همچنین برخی از انواع بیماری اتوایمیون در بین برخی گروه های خاص شایع است؛ برای مثال لوپوس بیشتر در آفریقایی-آمریكایی ها و اسپانیایی زبان ها اتفاق می افتد و شیوع كمتری در قفقازها دارد.

انواع خاصی از بیماری های اتوایمیون همچون مالتیپل اسكلروزیس و لوپوس در خانواده ها اتفاق می افتد؛ البته به معنای این نیست كه لزوماً همه افراد خانواده به این بیماری دچار می شوند؛ اما حساسیت نسبت به بیماری خود ایمنی را به ارث می برند. از آنجایی كه رخداد بیماری خود ایمنی افزایش پیدا كرده است، محققین فاكتورهای محیطی همچون عفونت ها و در معرض قرار گرفتن با مواد شیمیایی یا حلال ها را نیز به عنوان یك عامل محتمل در نظر می گیرند. همچنین رژیم غربی یك فاكتور ریسك دیگر برای بیماری خود ایمنی محسوب می شود؛ خوردن چربی زیاد، شكر زیاد و غذاهای فرآوری شده، به عنوان عاملی در التهاب در نظر گرفته می شوند كه ممكن است سبب ایجاد پاسخ ایمنی شود؛ با این وجود هنوز اثبات نشده است.

با توجه به این توضیحات می توانیم نتیجه بگیریم بیماری های خود ایمنی واگیردار نیستند؛ اما به صورت ژنتیكی به ارث می رسند.

انواع بیماری های خودایمنی رایج تاكنون بیش از 80 گونه ی مختلف از بیماری های خودایمنی شناخته شده اند. در اینجا 14 مورد از رایج ترین آنها را بررسی می كنیم.

دیابت نوع 1 هورمون انسولین در لوزالمعده ساخته می شود و به تنظیم قند خون كمك می كند. در دیابت نوع 1، سیستم ایمنی به سلول های سازنده ی انسولین در لوزالمعده حمله و آنها را نابود می كند. بالابودن قند خون موجب آسیب به رگ های خونی و همچنین اندام هایی مثل قلب، كلیه ها، چشم و اعصاب می شود.

روماتیسم مفصلی در این بیماری مفصل های بدن مورد حمله ی سیستم ایمنی قرار می گیرند. این حمله باعث بروز قرمزی، گرما، درد و سفتی در مفصل ها می شود. برخلاف ورم مفاصل كه با بالارفتن سن پدیدار می شود، احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی از سی سالگی به بعد وجود دارد.

پسوریازیس و آرتریت پسوریاتیك معمولا سلول های پوستی رشد عادی دارند و هنگامی كه سلول جدیدی تولید می شود، سلول های قبلی به سطح پوست آمده و از بدن دفع می شوند. پسوریازیس موجب تسریع رشد سلول های پوست می شود. در این حالت، سلول های اضافی روی هم انباشته شده و باعث قرمزی و زبرشدن پوست می شوند كه به شكل پوسته پوسته یا پلاك پوستی دیده می شوند.

حدود 30 درصد از افرادی كه پسوریازیس دارند، به آرتریت پسوریاتیك نیز مبتلا می شوند. از علائم آرتریت پسوریاتیك می توان به التهاب، سفتی و درد مفاصل اشاره كرد.

ام اس یكی از بیماری های خودایمنی رایج ام اس یا تصلب بافت چندگانه، نوعی بیماری است كه به غلاف های میلین كه سلول های عصبی را پوشش می دهند و وظیفه ی محافظت از آنها را دارند، آسیب می رساند. معیوب بودن غلاف های میلین باعث اختلال در ارسال پیام میان مغز و بدن می شود. این آسیب دیدگی می تواند باعث بروز نشانه هایی مثل بی حسی، ضعف، مشكل در تعادل و سختی در راه رفتن شود. این بیماری در شكل های مختلفی ظاهر می شود كه در سطوح مختلفی پیشرفت می كند. حدود 50 درصد از مبتلایان به ام اس پس از گذشت 16 سال از مبتلا شدن به این بیماری، برای راه رفتن به كمك احتیاج خواهند داشت.

لوپوس منتشر اگرچه پزشكان قرن 19 لوپوس را به خاطر دانه هایی كه روی پوست ایجاد می كند، به عنوان یك بیماری پوستی توصیف كردند، اما در حقیقت اندام های دیگری از جمله مفاصل، كلیه ها، مغز و قلب نیز تحت تأثیر لوپوس قرار می گیرند. درد مفصل، خستگی و ضایعه های پوستی از شایع ترین نشانه های این بیماری هستند.

بیماری التهابی روده بیماری التهابی روده اصطلاحی است كه برای توصیف شرایطی كه باعث ایجاد التهاب در جدار روده می شود، به كار گرفته شده است. هرگونه از بیماری های التهابی روده به بخش متفاوتی از دستگاه گوارش آسیب می رسانند.

«بیماری كرون» می تواند باعث سوزش در هر بخشی از دستگاه گوارش (از دهان گرفته تا مقعد) شود.

«كولیت زخمی» تنها جداره ی روده بزرگ شامل پس روده (كولون) و راست روده (ركتوم) را درگیر می كند.

بیماری آدیسون این بیماری روی غدد فوق كلیوی (آدرنال) كه وظیفه ی تولید هورمون كورتیزول و هورمون آلدوسترون را برعهده دارد، تأثیر می گذارد. پایین بودن سطح این هورمون ها می تواند به روش ذخیره و استفاده بدن از كربوهیدرات ها و شكر اثر بگذارد. داشتن ضعف، خستگی، كاهش وزن و پایین بودن قند خون از جمله نشانه های این بیماری است.

بیماری گِرِیوْز این بیماری غده ی تیروئید در گردن را مورد حمله قرار می دهد و باعث تولید بیش ازحد هورمون ها می شود. هورمون های تیروئید مسئول كنترل انرژی و متابولیسم بدن هستند.

داشتن مقدار بیش ازحد این هورمون ها فعالیت های بدن را تشدید می كند و باعث ایجاد نشانه هایی مثل برافروختگی، افزایش ضربان قلب، عدم تحمل گرما و كاهش وزن می شود.

یكی از نشانه های رایج بیماری گریوز بیرون زدگی چشم هاست كه با نام «اگزوفتالمی» شناخته می شود. در حدود 50 درصد از مبتلایان به گریوز، بیرون زدگی چشم ها نیز مشاهده می شود.

سندروم شوگِرن این بیماری به مفاصل و همچنین غده هایی كه مسئول مرطوب و روان نگه داشتن چشم ها و دهان هستند، آسیب می رساند. از علائم مشخص سندروم شوگرن می توان به درد مفصل، خشكی چشم و خشكی دهان اشاره كرد.

تیروئیدیت هاشیموتو در این بیماری، تولید هورمون تیروئید آهسته می شود و به اصطلاح «كم كاری تیروئید» به وجود می آید. بالارفتن وزن، حساسیت نسبت به سرما، خستگی، ریزش مو و ملتهب شدن غده ی تیروئید (گواتر) از نشانه های بالینی تیروئیدیت هاشیموتو است.

میاستنی گراویس میاستنی گراویس یا ضعف وخیم عضلانی نوعی فلج ماهیچه ای است كه مغز دیگر نمی تواند كنترل ماهیچه ها را به درستی انجام بدهد. زمانی كه این عصب ها دچار اختلال شوند، سیگنال هایی كه از مغز برای هدایت عضلات فرستاده می شوند، كاركرد لازم را نخواهند داشت.

یكی از شایع ترین علائم آن ضعف عضلات است كه با انجام فعالیت های بدنی بدتر و با استراحت كردن كمی بهتر می شود. در این بیماری اغلب عضله هایی كه كنترل بلع و حركات صورت را برعهده دارند، درگیر می شوند.

التهاب رگ التهاب رگ زمانی رخ می دهد كه سیستم ایمنی به عروق خونی حمله می كند. التهابی كه در اثر این حمله بوجود می آید، باعث انسداد رگ ها و كم شدن جریان فشار خون می شود.

كم خونی پرنیشیوز این بیماری بر روی پروتئینی به نام «فاكتور داخلی» اثر می گذارد كه به روده ها برای جذب ویتامین ب12 از غذا كمك می كند. بدون وجود این ویتامین، بدن قادر به ساختن گلبول قرمز به اندازه كافی نخواهد بود.

كم خونی پرنیشیوز بیشتر در بزرگسالان سن بالا شایع است. به طور عمومی این بیماری بر 0٫1 درصد از مردم اثر دارد، اما حدود 2 درصد از افراد بالای 60 سال در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.

بیماری سلیاك یكی دیگر از بیماری های خودایمنی كسانی كه مبتلا به بیماری سلیاك هستند، نمی توانند از غذاهای حاوی گلوتن استفاده كنند. گلوتن نوعی پروتئین است كه در گندم، جو، چاودار و دیگر غلات یافت می شود. وقتی گلوتن وارد روده شود، سیستم ایمنی به آن حمله می كند و باعث سوزش و التهاب می شود. عده ی زیادی از مردم نسبت به گلوتن حساسیت دارند كه جزء بیماری های خودایمنی به حساب نمی آید. اما نشانه هایی مثل اسهال و درد شكم در هر دو مورد مشابه است.

درمان خود ایمنی از آنجاییكه این بیماری ها بخش های مختلفی را تحت تاثیر قرار می دهند، بنابراین نمی توان درمان یكسانی را در نظر گرفت. همچنین معمولا این روش ها بیماران را برای همیشه درمان نمی كنند و بیشتر جنبه كنترل و كاهش درد را دارند. ولی برخی از درمان ها را می توان به عنوان راه مقابله با بیماری در نظر گرفت كه برای اكثر گونه های این اختلال كاربرد دارند. این موارد به شرح زیر هستند:

داروهای مسكن و ضد التهاب: جهت كاهش درد

كورتیكواستروئیدها: جهت كاهش التهاب یا رفع علائم حمله ی سیستم ایمنی

داروهای سركوب كننده سیستم ایمنی: جهت كاهش فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی

فیزیوتراپی: جهت افزایش تحرك

كنترل بیماری: مانند تزریق انسولین در دیابت

جراحی: مانند درمان انسداد روده

راه پیشگیری از ابتلا به بیماری خود ایمنی در ابتدای مطلب عنوان كردیم كه بیشتر این بیماری ها ریشه وراثتی دارند و شاید نتوان به طور قعطی از آن ها دور ماند. ولی با پیشگیری و كنترل، حتما تا حد زیادی موفق به كنترل آن ها خواهید شد و از پیشرفت بیماری ها جلوگیری می شود.

بنابراین پیشنهاد می كنیم كه چكاپ سالانه را فراموش نكنید و در صورت احساس هر گونه علائم غیر طبیعی، به پزشك مراجعه كنید. همچنین داشتن تغذیه مناسب و رژیم غذایی سالم و مقوی، بهترین راه مقابله با بیماری خود ایمنی و بسیاری از بیماری های دیگر است.

در نتیجه:

به طور كلی، به افراد مبتلا به بیماری های خودایمنی توصیه می شود كه مانند افراد سالم واكسینه شوند. با این حال، اگر آن ها از داروهای سركوب كننده های ایمنی مصرف كنند كه تاثیر سیستم ایمنی را كاهش می دهند، ممكن است به حداكثر واكنش مطلوب به واكسن منجر نشود.

انتهای پیام/ ف