همشهری- زهرا رستگارمقدم: 9 درصد تماس های مرتبط با اورژانس اجتماعی مربوط به كودك آزاری است. این آمار در حالی اعلام می شود كه معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی كشور شایع ترین نوع كودك آزاری و سوء رفتار با كودكان را «غفلت» عنوان كرده است. حبیب الله مسعودی فرید می گوید كه از زمان شیوع ویروس كرونا میزان تماس ها درباره كودك آزاری ها افزایش نیافته و این نشانه آن است كه در این دوران كودكان در خانه بوده اند. اما چطور باید برای مبارزه با چنین خشونت هایی آموزش دید؟ آن را گزارش كرد؟ دلایل آن را بررسی كرد و به كودكان راه های مراقبت را یاد داد؟

باید خانواده آسیب دیده را درمان كرد آماری در 123 به ثبت رسیده كه نشان از آن دارد آزار علیه كودكان در 2سال اخیر افزایش نداشته است. بسیاری از جامعه شناسان این ثبات را نتیجه حضور كودكان در ایام كرونا در خانه می دانند، زیرا عمده كودك آزاری ها از طریق اقوام، همسایه ها یا بخش هایی كه كودكان بیشتر در آنجا حضور دارند، مانند نظام آموزشی گزارش شده است و از آنجایی كه كودكان بیشتر در خانه حضور داشتند، اینگونه تحلیل شده كه همین امر آمار را كاهش داده است. با توجه به اینكه عمده كودك آزاری ها از روی غفلت گزارش شده، به نظر آموزش های فرزندپروری و مهارت های زندگی در این باره مؤثر خواهد بود. آموزش هایی در قالب كارگاه، كلاس و... كه این روزها بیشتر توسط ارگان هایی چون بهزیستی، شهرداری و سرای محلات برای مردم برگزار می شود.

برای ترغیب خانواده ها به فرزندآوری شاید لازم باشد در ابتدا معضلاتی كه در جامعه شناسایی شده رفع شود. مصطفی اقلیما، آسیب شناس اجتماعی می گوید: «خشونت روانی وارد شده به بزرگسالان در جامعه تبدیل به خشونت فیزیكی علیه فرزندان می شود، بنابراین برای جلوگیری از آسیب یك كودك باید پدر و مادر آسیب دیده را درمان كرد.»

به اعتقاد او، خشونت علیه كودك، معلولی از علت است. از این رو باید مواردی چون طلاق، بیكاری، نداشتن امنیت شغلی، ناامیدی، سرخوردگی از جامعه و محیط كار و بسیاری از مسائل مشابه كه خشونت روانی را در بزرگسالان تشدید می كند، برطرف شود. اقلیما با بررسی این آسیب ادامه می دهد: «وقتی فقر زیاد می شود و امنیت شغلی از بین می رود، پدر مجبور است كه در دو شیفت كار كند و كمتر زمانش را با خانواده بگذراند. آن وقت است كه سروصدای كودك كه جزئی از طبیعت زندگی اوست نیز پدر و مادر را عصبانی می كند. اگر می خواهید كودكی آسیب نبیند، در ابتدا باید پدر یا مادر آسیب دیده او را درمان كنید. آن وقت كودك هم می تواند در خانواده ای آرام زندگی كند. در غیر این صورت كودك آزاری آماری است كه هیچ وقت دیده و شنیده نمی شود.»

رشد خانواده با شرایط نرمال اقتصادی و روانی اقلیما معتقد است آمار كودك آزاری بسیار بالاتر از درصدهای اعلام شده است: «این درصد به نسبت تماس ها با اورژانس اجتماعی به دست آمده است، اما چند درصد آزاردیدگان با اورژانس تماس می گیرند؟ معمولا كودكان چنین تماسی برقرار نمی كنند، چون كمتر بچه ای چنین آگاهی داشته و اكثرا این آزار را از سوی خانواده خود پذیرفته اند. آزارهای روانی اما بیش از آزار جسمی در فرد ماندگار است. باید آزارها را دسته بندی كرد.» این جامعه شناس با تشریح اینكه آموزش پیش از رفع نیازهای اولیه ممكن نیست، می گوید: «رهبر انقلاب علل و عوامل كاهش فرزندآوری و جوانگرایی را مدنظر قرار داده و خواستند این علل بررسی شود. اما این عوامل بررسی نشد. عدم تمایل خانواده ها به فرزندآوری معمولا با نیازهای اولیه آنها گره خورده است. یعنی ایجاد شرایط برای كار و رفاه حداقلی باعث می شود فرد در شرایط نرمال روانی قرار گرفته و علاقه مند به داشتن خانواده و فرزند شود.» با این وجود، این آسیب شناس معتقد است آموزش باید مسئله ای باشد كه فرد پس از رفع نیازهایش خود به سراغ آن رود.

اما آیا آموزش به كودكان در راستای كاهش خشونت علیه آنها مؤثر است؟ ماریا پاسیار، روانشناس می گوید: «معمولا آموزش ها به كودكان باید از سه سالگی شروع شود. این آموزش ها با عروسك و اسباب بازی ها، كتاب هایی كه برای كودك خوانده می شود، شروع خواهد شد. این روش های غیرمستقیم ذهن كودكان را آماده آموزش های بعدی می كند چون بچه در این سن قدرت یادگیری چندانی ندارد.» پاسیار می گوید كه پدر و مادر آنقدر باید با فرزند خود دوست باشند كه هر اتفاقی افتاد، بچه به آنها بازگو كند: «اما همین كه فهمیدند، باید عادی رفتار كنند و به او بگویند كه تقصیركار نیست و این ماجرا ممكن است برای خیلی ها اتفاق بیفتد. به فرزندشان بگویند كه همراهش هستند تا مشكلش رفع شده و فرد آزارگر تنبیه شود. نباید بگذارند بچه احساس گناه و تنهایی كند. چون این احساس تا آخر عمر همراه او خواهد ماند.»

مراقبت از كودكان كار روانشناسان معتقدند كه نوع پوشش، محیط بازی، نوع آن و همبازی بچه ها باید رصد شود. هرچند نباید كودك را متوجه این نگرانی كرد و باید و نباید برایش گذاشت كه با چه كسی و چطور بازی كند، باید از دور مراقب بود. پاسیار می گوید: «واكنش شدید بچه را حساس می كند. این تربیت یكی دو روزه نیست. باید از ابتدا به بچه یاد داد كه مثلا هنگام رفتن به سرویس بهداشتی، در را ببندد و كامل لباس هایش را از تن بیرون نیاورد و در كجا و به چه شكل حضور داشته باشد. به نظرم وقتی پدر و مادر تصمیم به بچه دار شدن می گیرند باید آموزش ببینند.»

این تربیت و آموزش در كودكان كار نیز باید وجود داشته باشد تا درصورت آزار، آن را مطرح كنند. پاسیار می گوید كه در فعالیت با مؤسسه كودكان كار به بچه ها خودمراقبتی و آشنایی با حقوق فردی شان آموزش داده می شد: «معمولا اكثر آسیب ها گریبان این بچه ها را می گیرد. شاید شهرداری و سرای محلات در كمك و آموزش به این بچه ها خیلی مؤثر باشند. می دانم خیلی ها داوطلب آموزش رایگان هستند، اما اگر شهرداری فضای لازم را ایجاد كند، داوطلب برای آموزش زیاد است.» اگرچه تماس درباره كودك آزاری افزایش نیافته، اما آموزش نكات مراقبتی هم كافی نیست و باید از تماس با شماره هایی چون 123 تا شركت در كارگاه و كلاس های مراقبت از خود و كودك در مقابل آزارگران به مردم آموزش داده شود.