خودمراقبتی . گام اصلی سلامت در برابر همه بیماری ها خود مراقبتی ابزاری ساده اما موثر در حفظ و ارتقا سلامت در زندگی می باشد. به گزارش خبرگزاری علم و فناوری از استان مركزی؛امروز بیشترین علل بیماری و مرگ مردم كدام بیماری ها هستند. با تأملی به اطراف می توان متوجه شد كه اغلب مردم یا با بیماری های و در سن هایی فوت كرده اند، كه می توانست با راه كارهایی ساده الان در كنار ما باشند.تازه این بیماری ها اگر در زمان های قدیم افراد پیرتر را مبتلا می كرد، الان در افراد جوان هم باعث ناتوانی یا مرگ می شوند و بیشتر خانواده ها را مشغول گرفتار می كنند.

افزایش روزافزون بیماری های غیرواگیر فقط مشكل كشور ما نیست بلكه مشكل اغلب كشورهاست. علتش هم یكی این است كه در كل دنیا در سال های گذشته طول عمر مردم به سبب افزایش رفاه و امكانات و همچنین كنترل بیماری های واگیر، بیشتر شده است. طبیعی است كه هر چه سن بالاتر رود بیماری های قلبی و سرطان ها رایج تر می شود. ثانیا رفتار انسان ها در طی سالیان گذشته زمینه را برای ایجاد این بیماری ها فراهم كرده است. مردم كم تحرك شده اند، مصرف غذاهای پرچرب و پرنمك و شیرین بیشترشده است. تعداد زیادی سیگار و قلیان می كشند و ...، پس مشكل مشكلی جهانی است كه با آموز ش و فرهنگ سازی می توان مردم را به خود مراقبتی فرا خواند.

تعریف خودمراقبتی

خودمراقبتی قسمتی از زندگی روزانـه اسـت. خود مراقبتی شامل اعمالی است اكتسابی، آگاهانه و هدفدار كه مردم برای خود، فرزندان و خانواده شان انجام می دهند تا تندرست بمانند، از سلامت ذهنی و جسمی خود حفاظت كنند، نیازهای اجتماعی و روانی خود را برآورده سازند و از بیماری ها یا حوادث پیشگیری كنند، ناخوشی ها و وضعیت های مزمن را مراقبت كنند و نیز از سلامت خود پس از بیماری حاد یا ترخیص از بیمارستان حفاظت كنند؛ خودمراقبتی به وضوح باعث افزایش كارآیی و مهارت های فردی می شود و یكی از مفاهیم اصلی برای تأكید بر رفتار سالم است.

خودمراقبتی مهمتـرین شـكل مراقبت های اولیه

دركشورهای مختلـف، تعـداد زیـادی از مطالعـات بـا بـه كـارگیری روش های تحقیق گوناگون نشان داده اند كه خودمراقبتی مهمتـرین شـكل مراقبت های اولیه چه در كشورهای توسعه یافته -كه ساختار سـلامت بهتـری دارند و سطح سواد در آن ها بالاتر است و چه در كـشورهای در حـال توسعه كه بیشتر مردم فقیر هستند و دسترسـی كمتـری بـه مراقبـت هـای پزشكی تخصصی وجود دارد، است. برای مثال افراد دیابتی در طول یك سال به طور متوسط حدود 3 ساعت با یك متخـصص بهداشـتی تمـاس دارند و بقیه 8757 ساعت باقیمانده سال را با استفاده از توصیه هـایی كـه متخصصان در طول این 3 ساعت ارایه داده اند یا با استفاده از مهارتی كـه از طریق برنامه های منسجم آموزش خودمراقبتی كسب نموده اند، از خود مراقبت می كنند.

خودمراقبتی، چقدر و كجا ؟

تخمین زده می شود كه 65 تا 85 درصد همه مراقبـت هـای بهداشـتی به وسیله خود شخص و خانواده اش، بدون دخالت افراد متخصص اعمال می شود كه در آن از روش های سنتی و غیرطبی اسـتفاده می شود. به نظر می رسد خودمراقبتی دربرگیرنده فعالیت هایی مـشتمل بـر ارتقای سلامت، پیشگیری از بیماری، درمان بیماری و آسیب و درمـان و توانبخشی بیماری های مزمن است.

همچنین، در میان عوامـل تعیـین كننـده سلامت، رفتارهای خود مراقبتی ارتقـاء دهنـده سـلامت بـه عنوان اساسی ترین راه پیشگیری از ابتلا بـه بیمـاری هـا بـه ویژه بیمـاری هـای مـزمن شـناخته شـده اسـت. از ایـن رو رفتارهای خودمراقبتی ارتقاء دهنده سلامت باید بـه عنـوان راهبرد اصلی جهت حفظ و ارتقاء سلامت مورد توجـه قـرار گیرند.

مهمترین رفتارهای خود مراقبتی ارتقـاء دهنـده ســلامت شــامل رفتارهـای تغذیــه ای سـالم، فعالیــتهــای جسمانی، مـدیریت اسـترس، ارتباطـات بـین فـردی، رشـد معنــوی و مســئولیت پــذیری در قبــال وضــعیت ســلامتی می باشد.

نقش خودمراقبتی بر سلامت افراد جامعه

مطالعـه جدیدی در مكزیك نشان داد كه خودمراقبتی، شایعترین پاسخ رفتاری به بیماری است. مهمتـرین عوامـل خـودمراقبتی شـامل شـرایط اجتمـاعی، اقتصادی و محل سكونت است كه به ویـژه در میـان جمعیـت فقیرتـر و مناطق روستایی اهمیت بیشتری می یابد. این موضوع نشان مـی دهـد كـه خودمراقبتی جزء لاینفك تمام سطوح مراقبت های بهداشتی اولیه و تخصصی بوده و بنابراین اندكی تـسهیل در رونـد اجـرای آن مـی توانـد وضـعیت بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی كل جمعیت را بهبود بخشد.

مهمترین دستاورد تقویت رویكـرد خـودمراقبتی ایـن اسـت كـه مـردم تصمیمات درستی درباره استفاده صحیح از مراقبت های بهداشتی گرفته و رفتارهای خودمراقبتی را به طور مناسب انتخاب و اجرا می كنند. خودمراقبتی به وضوح موجب افزایش كارآیی و مهـارت هـای فـردی مردم می شود و نباید به عنوان بخشی از مداخلات بهداشتی كه هیچ كس تمایلی به انجام آن ندارد یا دولت نمی تواند متخصصین كافی برای تحقق آن تربیت كند، مطرح شود.

از طرفی، فراگیری فعالیت های خودمراقبتی می تواند فرد را به سمت حفظ سلامتی و خوب بودن سوق دهد، سازگاری فرد را با بیماری افزایش دهد، توان مراقبت از خود را در افراد بیشتر كند و میزان ناتوانی و از كارافتادگی بیماران و هزینه های درمانی را كاهش دهد.

گفتگویی با دكتر نسرین روزبهانی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی اراك با موضوع خودمراقتبی ابزاری ساده اما موثر در حفظ و ارتقا سلامت در دوران كرونا

دكتر نسرین روزبهانی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی اراك بیان كرد: خودمراقبتی شامل اقداماتی آگاهانه و تصمیماتی هدفمند است كه فرد برای خود، خانواده و دیگران انجام می دهد تا سالم بماند و ضمن حفظ و ارتقاء سلامت جسمی و روانی، نیازهای اجتماعی خود را نیز برآورده سازد و از بیماری ها یا حوادث پیشگیری كند.

روزبهانی تاكید كرد: خودمراقبتی را می توان در ابعاد مختلف جسمی مانند تغذیه سالم، روحی مانند مدیریت استرس، عاطفی مانند مهربانی با خود، اجتماعی مانند گذراندن وقت با خانواده و دوستان و خودمراقبتی معنوی مانند نماز و نیایش در نظر گرفت كه اهمیت و تقویت هر كدام از این ابعاد بسیار مهم و از راهكارهای موثر در جهت بهبود و ارتقا كیفیت زندگی می باشد.

وی ضمن اشاره به اینكه تزریق واكسن و رعایت دستورالعمل های بهداشتی مكمل و كامل كننده یكدیگر هستند، یادآور شد: در دوران همه گیری كووید 19 علاوه بر كلیه مراقبت های بهداشتی، لازم است با تزریق واكسن و رعایت همزمان پروتكل های بهداشتی مانند استفاده صحیح از ماسك، رعایت فاصله یك و نیم متری از دیگران و شستشوی مرتب دست ها به مدت 20 ثانیه، عدم حضور در اماكن شلوغ و پرازدحام و تهویه مناسب محل های سرپوشیده از خود و دیگران در برابر بیماری كرونا مراقبت كنیم و با عمل به راهكارهای ساده خودمراقبتی، مانع از ابتلا و دیگر عواقب جبران ناپذیر آن شویم.

روزبهانی در پایان با تاكید براین نكته كه خودمراقبتی هم برای افراد سالم و هم برای افراد بیمار لازم است، گفت: افراد سالم باید با آگاهی نسبت به اصول خودمراقبتی رفتار و زندگی كنند و بیماران نیز می توانند با رعایت اصول خودمراقبتی مانع تشدید بیماری و عوارض آن شوند.

انتهای پیام/ج

منابع:

1- رفیعی فر، شهرام. دستورعمل اجرایی برنامه ملی خودمراقبتی. چاپ اول.تهران: نشر مجسمه،1394. صفحه: 9-6.

2- گنجی، سوسن وهمكاران. بررسی تاثیر آموزش خودمراقبتی بر كیفیت زندگی و سواد سلامت بیماران مبتلا به پرفشاری خون. مجله دانشكده پزشكی دانشگاه علوم پزشكی مشهد. 1396؛6: 803-792.

3-گفتگویی با دكتر نسرین روزبهانی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی اراك