بهار امسال بود كه قانون حمایت از حقوق كودكان و نوجوانان بعد از دو دهه و با تلاش های فراوان به تصویب رسید. قانون جامعی كه تلاش داشت با رویكردی اجتماعی تمام اقشار كودكان از جمله «كودكان كار و خیابان» را مورد حمایت قرار دهد. لایحه ای با هدف حمایت از كودكان و نوجوانان كه تكلیف دستگاه های مختلف همانند بهزیستی، نیروی انتظامی و صداوسیما را مشخص كرده اما جالب است علی رغم تلاش های بی اندازه برای تصویب لایحه، جای تخصیص اعتبار برای اجرای آن در مهم ترین ردیف بودجه ای 1400 كاملا خالی است.

به گزارش «تابناك» از همان ابتدا و هنگام بررسی كلیات لایحه مزبور، معصومه ابتكار، معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری با حضور در مجلس، از این لایحه دفاع كرد. او در این باره گفت: آمار كودك آزاری و سوءاستفاده از كودكان در كشور نگران كننده است. دولت با همكاری مجلس و قوه قضائیه اقدامات خوبی در حوزه كودكان و نوجوانان انجام داده است، با این حال موضوع كودكان و نوجوانان نیازمند قانون جامع و بازدارنده است كه قوه قضائیه و كمیسیون قضائی مجلس روی این لایحه اقدامات خوبی انجام داده اند.

قانون حمایت از كودكان و نوجوانان در سال 81 با 9 ماده به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، اما برخی از مشكلات این قانون باعث شد تا مسئولان مجددا لایحه ای تحت عنوان قانون حمایت از حقوق كودكان تدوین كنند. لایحه ای كه نزدیك به دو دهه میان قوه مجریه و مقننه دست به دست شد و سرانجام بهار سال 99 مصوب شد.

قانونی كه به گفته بسیاری از متخصصان حوزه اجتماعی از جمله جامعه شناسان و مددكاران اجتماعی گامی بلند به سوی حمایت از حقوق كودكان و نوجوانان است و طرفداران آن همواره تاكید داشتند این قانون مهر پایانی بر كودكان بد سرپرست است و توجه جدی به گروه های متنوعی از كودكان دارد. یكی از گروه هایی كه این قانون به آن به شكل مجزا پرداخته است «كودكان كار و خیابان» هستند.

به نوشته حامی عدالت در این لایحه بی توجهی و سهل انگاری نسبت به كودك مورد توجه قرار گرفته است و بی توجهی به كودك شامل كوتاهی در امر سرپرستی كودك است. بی سرپرستی طفل و نوجوان، بی توجهی نسبت به آنها، ابتلای والدین به بیماری های روانی، رفتاری و شخصیتی، زندانی شدن والدین یا سرپرست، خشونت والدین یا اولیاء نسبت به هم، بازماندن طفل و نوجوان از تحصیل، طرد شدن از خانواده، فرار مكرر از خانه و ترك تحصیل شرایط مخاطره آمیزی هستند كه در لایحه به آنها توجه شده است.

مهم تر این است كه استنكاف از فراهم نمودن تحصیل در صورت تمكن، تهدید و ترغیبی كه موجب فرار از خانه، مدرسه و ترك تحصیل شود، دیه برای بی توجهی و سهل انگاری افراد غیر والدین، فروش یا در اختیار قرار دادن مواد دخانی، عدم مراجعه و اطلاع رسانی به مقامات در صورت وقوع جرم بر روی كودك و نوجوان، افشای هویت گزارش دهنده، افشای هویت و اطلاعات بزه دیده یا كودك در وضعیت مخاطره و سوء استفاده از كم توانی ذهنی و جسمی كودك و نوجوان مواردی هستند كه شامل تشدید مجازات در این لایحه می شوند.

این قانون مصادیق «وضعیت مخاطره آمیز» برای طفل یا نوجوان را بیان، تكالیفی را برای قوه قضائیه، چند وزارتخانه و صدا و سیما، سازمان بهزیستی و نیروی انتظامی تعیین و جرایم و مجازاتی را مشخص كرده است.در واقع جرم انگاری دقیق رفتارهای مخاطره آمیز و آسیب رسان مثل فراهم نكردن موجبات تحصیل، فرار طفل، فریب، سهل انگاری، بی توجهی منجر به نتایج روانی، جسمی، توجه به آزار جنسی، معامله و قاچاق كودكان، بهره كشی اقتصادی، خودكشی كودكان از یكطرف و تشدید مجازات مرتكبین نسبت به قانون قبلی می توان از نكات مثبت قانون باشد.

رویكرد مهم لایحه بحث پدیده بی سرپرستی و بدسرپرستی كودكان است كه در همه كشورها به صورت یك بحران بزرگ اجتماعی، ساختارهای اجتماعی جامعه را تهدید می كند. كودكان بی سرپرست، بدسرپرست و در معرض آزار در اثر عدم حمایت خانواده و جامعه، به مفاسد اجتماعی گرایش پیدا می كنند.

مطابق ماده (78 ) و بند «ح» ماده (80) قانون برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران دولت مكلف است اقدامات لازم را در راستای حمایت و ساماندهی كودكان كار (بی سرپرست و بدسرپرست) به عمل آورد. با این همه طبق لایحه بودجه 1400 اختصاص ردیف بودجه ای به این موضوع به كل خالی است.

طبق بررسی مركز پژوهش های مجلس شورای اسلامی (تحلیلی بر اعتبارات آسیب های اجتماعی)، در لایحه بودجه سال 1400 كل كشور، حدود 691 میلیارد تومان اعتبار جهت حمایت و مراقبت از كودكان و نوجوانان آسیب پذیر پیش بینی شده است. اعتبار پیش بینی شده در مقایسه با اعتبار 613 میلیارد تومانی مصوب در قانون بودجه سال 1399 كل كشور، میزان 6/12 درصد افزایش یافته است.

از مجموع اعتبارات تخصیص یافته به بخش كودكان آسیب پذیر، 81 درصد آن به برنامه حمایت از كودكان و نوجوانان تحت پوشش سازمان بهزیستی اختصاص یافته است. در ذیل این برنامه 19 فعالیت تعریف شده است كه در این میان می توان به برنامه ساماندهی كودكان خیابانی و حمایت از كودكان كار اشاره كرد. بدین منظور در لایحه دولت مبلغ 113 میلیارد تومان اعتبار جهت ساماندهی 11 هزار كودك خیابانی و مبلغ 14 میلیارد تومان جهت پرداخت كمك هزینه نگهداری 100 هزار كودك كار در سال 1400 پیش بینی شده است.

بر اساس گزارش مركز پژوهش های مجلس نكته قابل توجه در حوزه كودكان آسیب پذیر، عدم تخصیص اعتبار برای اجرای قانون حمایت از اطفال و نوجوانان (مصوب 23/2/1399) است. این قانون با تحلیل و شناسایی آسیب هایی كه كودكان در معرض آن هستند و نحوه مراقبت و حمایت از كودكان در برابر این آسیب ها، خلاها و كاستی های قانونی موجود در این حوزه را تا سطح قابل قبولی مرتفع نموده؛ لكن، اعتباری جهت اجرای آن در لایحه بودجه سال 1400 در نظر گرفته نشده است.