گذری بر اهمیت روابط اجتماعی

میترا فتحی- درمانگر و مربی هوش هیجانی زندگی
براساس یافته های علوم اجتماعی تعامل و ارتباط اجتماعی یكی از نیازهای مهم و پایه ای افراد برای زندگی است. روابط اجتماعی به وجود آمده براساس محیط اجتماعی ازجمله معیارهای مهم برای تشكیل یك شخصیت است.
امروزه براساس مطالعات گسترده روابط اجتماعی و ارتباطات گروهی ازجمله عوامل اصلی تعیین كننده برای سلامت افراد است. اما در مورد میزان تأثیر آن و نفوذ آن اطلاعات و داده هایی در دست نیست، به همین دلیل نمی توان به صورت قطع در مورد این ادعا صحبت كرد. برای داشتن روابط پایدار و موفق باید زمان صرف كنید.
اما آن چیزی كه اهمیت دارد توجه و تمركز بر روی روابط اجتماعی است كه باعث رشد فكری و پیشرفت افراد می شود. برای ارائه نظرات قطعی نیاز به مجموعه داده های قطعی در این زمینه است. رابطه مستقیمی بین گسترش روابط اجتماعی و سلامت روحی افراد وجود دارد. هرچه روابط اجتماعی افراد محكم تر و قوی تر باشد میزان رضایت آن ها از زندگی نیز افزایش می یابد.
هر چه افراد از محیط های اجتماعی و ارتباطات با جامعه دور شوند بیشتر دچار حس ناراحتی و دوری می شوند. بالای 70 درصد از شادی ها و لذت های ما از زندگی ناشی از روابط اجتماعی ما است. به همین دلیل تعیین افراد موردنظر برای ایجاد این رابطه بسیار مهم و اساسی است.
انسان ها ذاتا داری خاصیتی اجتماعی هستند و در اجتماع های مناسب است كه می توانند استعدادهای خود را شكوفا كنند. این موضوع میلیون ها سال است كه در انسان ها وجود دارد و توانسته اند با استفاده از همكاری و ارتباطات اجتماعی بر بسیاری از مشكلات غلبه كنند.
این روابط گاهی می تواند با كیفیت بالاتری وجود داشته باشد و گاهی نیز از كیفیت پایین تری برخوردار باشد. این روابط نزدیك و باكیفیت معمولا با دوستان نزدیك و خانواده است. ارتباطات اجتماعی باعث می شود كه افراد با فشارهای زندگی بهتر كنار بیایند و شرایط زندگی را بهتر مدیریت كنند. افراد اجتماعی تر معمولا طول عمر بیشتری داشته و سطح رضایت بالاتری از زندگی شخصی خود دارند.
درواقع روابط اجتماعی به سه طریق می توانند بر روی روابط میان افراد تأثیر بگذارند. این پیوندها گاهی می تواند بسیار قوی و گاهی نیز بسیار ضعیف و محدود باشند. عملكرد شما بر تصویری كه دیگران در ذهنشان از شما دارند تأثیرگذار است.
درمجموع این روابط دارای سه اثر رفتاری، مكانیسم های روانی و فیزیولوژیكی هستند.
رفتاری: مطالعات مختلف نشان می دهد كه روابط اجتماعی بر روی داشتن رفتارهای سالم و هنجار اجتماعی بسیار تأثیرگذار است. با تغییر رفتار خود، در بهبود روابطمان با دیگران نقش داشته باشیم. شركت در دورهمی ها و جلسات گروهی می تواند تأثیر مثبتی بر روی شكل گیری رفتارهای افراد بگذارد.
مكانیسم های روانی كه افراد می توانند داشته باشند در زمان های حضور در اجتماع بسیار مثبت است. به عنوان مثال در زمانی كه در جمعی از او تقدیر می شود و یا به او ابراز علاقه می شود تأثیرات مثبت بسیاری دارد كه ازجمله آن می توان به كاهش استرس و افزایش روحیه اشاره كرد.
فیزیولوژیكی: پیوند های اجتماعی و روابط گسترده اجتماعی دارای اثرات مثبت بسیاری
بر روی سیستم های مختلف بدن دارد.
ازجمله اثرات مثبت حضور در اجتماع می توان به كاهش فشارخون، ضربان قلب و ترشح هورمون های استرس زا شود. استرس مزمن یك بیماری طولانی مدت و عوارض جانبی آن زیاد است. همچنین احتمال آسیب های اجتماعی به این افراد نیز كاهش پیدا می كند.
برای داشتن یك رابطه اجتماعی قوی در بیشتر موارد سعی كنید پیش قدم باشید و از ارائه نظرات خود نهراسید. به عنوان شروع كننده گفت وگوها در رابطه های اجتماعی باشید و همواره داوطلبانه به سمت انجام كارها حركت كنید.
از مشاركت برای انجام كارهای كوچك و بزرگ نهراسید زیرا كه این همكاری ها علاوه بر تقویت روابط اجتماعی شما به رشد علمی شما نیز كمك زیادی می كند.
برای بهبود روابط اجتماعی باید اعتمادبه نفس بالایی داشته باشید تا بتوانید دیگران را جذب رفتار خود كنید. همین روابط اجتماعی زمینه ساز پیشرفت و موفقیت همه افراد جامعه خواهد بود. انسان هایی كه از روابط اجتماعی خوبی برخوردارند جزء افراد موفق محسوب می شوند چراكه همین روابط آن هاست كه باعث می شود بتوانند اعتماد گروهی را جلب كرده و به جایگاهی مطلوب برسند.
بسیاری از افراد نمی دانند كه چطور رابطه اجتماعی سالم و قوی ای برقرار كنند، برخی هم نمی دانند كه نمی دانند رابطه اجتماعی سالم چگونه است! دسته اول، افرادی هستند با روابط اجتماعی بسیار محدود و دسته دوم همان هایی هستند كه روابط اجتماعی برقرار می كنند، اما روابط آن ها معمولا سطحی است و به شكست منجر می شود.
سپاسگزاری: یكی از نشانه های روابط اجتماعی سالم، وجود روحیه سپاسگزاری و قدردانی متقابل است. افرادی كه سپاسگزاری و قدردانی را بلد هستند می توانند روابط سالم و گرمی
در جامعه داشته باشند. در مقابل چنین افرادی، افراد متوقع و طلبكار هستند. این افراد دائما از دیگران توقعات مختلف دارند و انگار همیشه چیزی را از دیگران طلبكارند. چنین افرادی موفقیت كمی در برقراری ارتباط سالم با دیگران دارند و غالبا به خاطر رنجش و نارضایتی كه در اكثر مواقع از اطرافیان خود دارند دیگران را از خود دور می كنند.
احترام متقابل: احترام متقابل یكی دیگر از مهم ترین ویژگی های روابط سالم است.
در روابط سالم افراد به حریم، احساسات، سبك زندگی، علایق، عقاید و وجود یكدیگر احترام می گذارند؛ اما در روابط ناسالم افراد اغلب دچار خودشیفتگی هستند و هر چیزی را كه خودشان در لحظه می خواهند یا احساس می كنند صرف نظر از شرایط و وجود دیگری، در اولویت قرار می دهند.
تحسین: در روابط سالم افراد یكدیگر را تحسین می كنند و موجب بروز هر چه بیشتر زیبایی های یكدیگر و شكوفایی درون می شوند؛ اما در روابط ناسالم افراد ذوق یكدیگر را كور می كنند،
به یكدیگر حسادت می ورزند، از گفتن زیبایی های یكدیگر اجتناب می كنند و غالبا از جملات سردكننده و تلخ استفاده می كنند. یكی از نشانه های جامعه متعالی این است كه افراد آن جامعه زیبایی های یكدیگر را می بینند، تحسین می كنند، تنگ نظری در آن به ندرت دیده می شود و آن ها در شكوفا كردن زیبایی ها و استعدادهای یكدیگر نقش بسزایی دارند.
تشویق: تشویق و ایجاد شوق كردن در یكدیگر یكی دیگر از نشانه های سلامت روانی و روابط سالم است. اگر می خواهید روابط اجتماعی سالم و گرمی داشته باشید، یكدیگر را تشویق كنید. در روابط ناسالم بسیار رخ می دهد كه افراد از یكدیگر عیب جویی یا یكدیگر را دلسرد می كنند، چنین اتفاقی به نوعی بذر سردی، كینه و خشم را در دل دیگران می كارد و به روابط آسیب وارد می كند.
تعیین و رعایت حدومرزها: هر انسان سالمی دارای حدومرز و خط قرمزهایی است كه افراد اجازه بی احترامی یا ورود به آن را ندارند و هر رابطه سالمی نیز یك سری حدومرزهایی دارد كه طرفین رابطه باید آن ها را رعایت كنند. روابط ناسالم روابطی باز و بی حدومرز هستند كه هیچ چارچوب و قوانین مشخصی ندارند. این روابط به نوعی باری به هر جهت هستند كه در آن به مرورزمان حرمت ها شكسته می شود.
شفافیت و صراحت: شفافیت و صراحت یكی دیگر از عناصر مهم هر نوع رابطه است. یكی از نشانه های هوش هیجانی بالا نیز این است كه افراد آنچه را كه واقعا هستند به نمایش می گذارند و تلاش نمی كنند كه ظاهر خود را نزد مردم خوب نگه دارند. افراد شفاف و صریح همانی هستند كه نشان می دهند و در كلام خود نیز صراحت و صداقت دارند. این افراد دیگران را در رابطه با خود دچار سردرگمی نمی كنند و هر چه می خواهند را با صراحت بیان می كنند. آن ها از این كه خودشان باشند، حتی با وجود كاستی ها، واهمه ای ندارند. افراد بسیاری در جامعه سعی دارند كه خود را بهتر از آنچه كه هستند یا كاملا آنچه كه نیستند نشان دهند، این افراد معمولا هوش هیجانی، خود ارزشمند پنداری و اعتمادبه نفس پایینی دارند، آن ها غالبا شناخت بسیار كمی از خود دارند و سعی می كنند كه برخی از جنبه های وجودی خود را انكار و از آن ها فرار كنند؛ بنابراین راهی نمی یابند جز آنكه به آنچه كه نیستند تظاهر كنند.
احترام به منافع جمع: برای زندگی اجتماعی در وهله اول باید اجتماعی و جمع گرا باشیم. افراد جمع گرا و اجتماعی معمولا خود را با جمع تعریف كرده و منافع جمع را نسبت به منافع فرد در اولویت می دانند. این افراد به منافع جمعی احترام می گذارند و از قوانین جمع تخطی نمی كنند. متأسفانه در جامعه ما مردم كمتر جمع گرا هستند؛ درحالی كه در كشور های توسعه یافته یكی از دلایل رشد و توسعه را هویت جمعی می دانند. با در نظر گرفتن قانون نسبیت، در این كشور ها اكثر افراد خود را با جمع و اجتماع تعریف می كنند و كار گروهی یكی از مهم ترین اصول زندگی جمعی آن هاست. در این جوامع افراد چارچوب های مشخصی را برای جمع های خود تعریف كرده و به آن چارچوب و قوانین احترام می گذارند. آن ها به این مطلب مهم رسیده اند كه: «رشد فردی در گرو رشد جمعی است.»
عدم قضاوت و دخالت در امور شخصی دیگران: اگر می خواهیم روابط اجتماعی سالمی داشته باشیم باید به حریم یكدیگر احترام گذاشته و یكدیگر را بابت آنچه كه هستیم، سبك زندگی، علایق، عقاید، سلایق و انتخاب ها قضاوت نكنیم. هر انسان آگاه و سالمی حریمی برای خود دارد و هر انسان آگاه سالمی می داند كه نباید به حریم دیگران تجاوز كند؛ بنابراین اگر به دنبال روابط اجتماعی سالمی هستید باید احترام به حریم ها و عدم قضاوت را یاد بگیرید، در غیر این صورت روابط شما روابطی سطحی و ناپایدار خواهند بود.
موقعیت شناسی: افرادی كه هوش هیجانی بالایی دارند موقعیت شناسان خوبی نیز هستند. به عنوان مثال، حتما شما هم در موقعیت هایی قرار گرفته اید كه عجله دارید و می خواهید جایی بروید یا كاری دارید، اما در همین حین دوستی را می بینید و شروع به صحبت می كنید و دوست شما بی توجه به اشارات شما مبنی بر عجله داشتن به پرگویی خود ادامه می دهد، شاید هم خود شما تابه حال در موقعیت یك فرد پرگو قرار گرفته باشید. در چنین موقعیتی توقع بر این است كه شخص مقابل متوجه شود و كلام خود را كوتاه كند، اما اگر این فرد نتواند از روی علائم، موقعیت را تشخیص دهد خود را در معرض طرد اجتماعی قرار می دهد. شناخت و تشخیص موقعیت ها یكی از نكات بسیار مهم روابط موفق است. این كه، به عنوان مثال، بتوانیم تشخیص دهیم طرف مقابل ما اكنون خشمگین است، ناراحت است، آسیب پذیر است، خوشحال است و واكنش مناسبی به او نشان دهیم، نكته ای بسیار كلیدی در برقراری ارتباط مؤثر است.
احترام متقابل به عقاید یكدیگر: افراد مختلف عقاید متفاوتی دارند. زیبایی جوامع انسانی در همین تفاوت دیدگاه هاست و اگر قرار باشد كه عقاید همه مردم مثل هم باشد؛ بنابراین قطعا در چنین جامعه ای مردم آن از ضعف شخصیتی رنج می برند. برخی از عقاید، هنجارها و ارزش های جمعی است كه برای حفظ جامعه باید رعایت شوند اما در مسائل دیگر هر انسانی می تواند عقیده، باور و سبك زندگی متفاوت از دیگری داشته باشد. آنچه در این جا اهمیت پیدا می كند احترام به عقاید متفاوت است. در روابط اجتماعی ناسالم افراد یكدیگر را مورد هجوم ناسزاگویی ها، قضاوت ها یا تحمیل عقاید قرار می دهند، پس اگر می خواهید روابط اجتماعی خود را تقویت كنید احترام به عقاید را در اولویت قرار دهید. برقراری روابط اجتماعی سالم، مهارت هایی دارد كه هر فردی با آموزش و تمرین آن ها می تواند به راحتی روابط مطلوبی را با دیگران برقرار كند.