مدیركل دفتر پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی كشور از تهیه اطلس خودكشی در محلات آسیب خیز خبر داد.

«آرزو ذكایی فر» مدیركل دفتر پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی كشور در گفت وگو با خبرنگار ایلنا در خصوص اقدامات دفتر پیشگیری از آسیب های اجتماعی در موضوع خودكشی گفت: اقدامات دفتر پیشگیری از آسیب های اجتماعی متمركز بر آگاه سازی، آموزش بر محور محله و خانواده، برگزاری كمپین ها و كارزاهای رسانه ای برای ارتقای سطح دانش، آگاهی و اطلاع عموم مردم است. یكی از ظرفیت هایی كه اكنون در سازمان با محوریت محله ایجاد شده، مراكز مثبت زندگی است كه بیش از 2000 مركز با نیروی تخصصی از جمله مددكار اجتماعی در سراسر كشور بمنظور تقویت و توسعه رویكرد محلی و خانواده محوری فعالیت ها و برنامه های با تمركز بر پیشگیری سطح اول راه اندازی شده است.

وی ادامه داد: بخش دیگر خدمات در موضوع خودكشی مداخلات تیم های سیار اورژانس اجتماعی است كه افراد با تماس با خط 123 راهنمایی و مداخله اولیه را دریافت كرده و در صورت لزوم تیم تخصصی اورژانس در محله برای مداخلات و اقدامات لازم حاضر می شوند.

تهیه اطلاعات محلات آسیب خیز در شناسنامه محلی

مدیركل دفتر پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی كشور با بیان اینكه در زمینه پیشگیری از خودكشی مسئولیت كمیته پیشگیری از خودكشی طبق پروژه تقسیم كار ملی وزارت كشور بر عهده وزارت بهداشت و درمان است، ادامه داد: پروژه تقسیم كار ملی در مرحله تصویب است و سازمان بهزیستی نیز یكی از سازمان هایی است كه در زمینه پیشگیری از خودكشی وظایفی را براساس مأموریت های اصلی خود به عهده دارد، برای انجام اقدامات بهتر در این زمینه سازمان بهزیستی یك برنامه پیشگیری از خودكشی را طراحی كرده كه معطوف به آموزش و ارتقای دانش و آگاه سازی در محلات است، این برنامه با تاكید بر محلات آسیب خیز است كه براساس اطلاعات و تماس ها و داده های جمع آوری شده ممكن است، نرخ احتمال خودكشی در این مناطق یا اینكه عوامل زمینه ساز در این محلات بیشتر باشد. این عوامل زمینه ساز شامل عوامل خانوادگی، عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی، سوء مصرف مواد و... است.

ذكایی فر ادامه داد: در حال حاضر این برنامه طراحی و به استان ها نیز ابلاغ شده است و در این محلات تسهیلگران ابتدا اقدام به تهیه شناسنامه محلی می كنند و سپس اطلس خودكشی را طراحی و تدوین می كنند در این شناسنامه و اطلس، اطلاعات لازم در خصوص مناطق و محلات و آسیب های موجود جمع آوری می شود و بعد از آن نیز اقدامات و مداخلات لازم برای گروه های خاص و پرخطر اجرا می شود.

خودكشی پدیده جهانی و پیچیده است

وی گفت: خودكشی پدیده جهانی و پیچیده ای است كه زیربنا و علت اصلی چنین اقدامی نیز درهم تنیده و متعدد است، اما قابل پیشگیری است، به طور مثال بخشی از كسانی كه اقدام به خودكشی می كنند، دچار اختلالات روانی از جمله اختلالات خلقی درمان نشده هستند، چنانچه شناسایی و درمان این افراد به موقع صورت پذیرد از بسیاری از اقدامات به خودكشی در این گروه می توان پیشگیری كرد.

مدیركل دفتر پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی كشور خاطرنشان كرد: همچنین مشكلات و گرفتاری های خانوادگی می تواند از دیگر عوامل خودكشی باشد عموما افرادی كه در بخش های غربی كشور ممكن است اقدام به خودكشی كنند از این نوع افراد هستند یعنی زنان و دخترانی كه در استان های غربی كشور اقدام به خودكشی می كنند و یا افكار خودكشی دارند عموما به دلیل مسائل خانوادگی است، بنابراین این بخش نیز نیاز به مداخلات جدی و همگرایی دستگاه های مرتبط و مسئول دارد.

ذكایی فر تاكید كرد: همچنین باید برنامه ریزی های ما متمركز بر محور خانواده باشد، چراكه اغلب اقداماتی كه انجام می گیرد بر محور فرد استوار است و اثربخشی لازم را نخواهد داشت. بنابراین برنامه ریزی های این دفتر متمركز بر محور خانواده و شناسایی خانواده است.

ذكایی فر در پاسخ به این سوال كه بیشتر خودكشی ها به چه صورتی انجام می شود، گفت: آمارهای ثبت شده حاكی از این موضوع است كه حلق آویز كردن و پس از آن مسمومیت با سم و دارو بیشترین روش خودكشی بوده است در برخی از مناطق به صورت خودسوزی است كه البته آمارهای مربوط به خودسوزی بالا نیست.

ممنوعیت فروش قرص برنج در عطاری ها

وی درباره مصرف قرص برنج تصریح كرد: آمار دقیق مصرف قرص برنج به قصد خودكشی در اختیار پزشكی قانونی است، در گذشته این قرص در عطاری ها فروخته می شد، اما از سال 91 فروش آن در عطاری ها ممنوع شده است، فروش قرص برنج در عطاری ها برای مصارف كشاورزی بود، اما در سال های اخیر مشاهده كردیم كه بسیاری از خودكشی ها با قرص برنج انجام شده است، چراكه به راحتی در دسترس است بنابراین از سال 91 توزیع آن در عطاری ها ممنوع شده است، اما این به معنای این نیست كه وجود ندارد و ممكن است افراد به هر طریقی دسترسی پیدا كنند.

مدیركل دفتر پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی كشور با بیان اینكه خودكشی مانند دیگر آسیب ها یك سری عوامل خطر و محافظ نیز دارد، خاطرنشان كرد: باید برنامه و استراتژی ها معطوف به برنامه های منطقه ای و محلی باشد، چراكه شرایط هر استانی با استان دیگر متفاوت است، اگر در ایلام نرخ خودكشی بالاست، این به دلیل برخی شرایطی است كه در این استان وجود دارد و ممكن است این شرایط در استان های سیستان و بلوچستان و یا اردبیل وجود نداشته باشد، بنابراین استراتژی و رویكرد دفتر پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی هم در خصوص خودكشی و هم سایر آسیب های اجتماعی معطوف به اطلاعات و شرایط محلی، منطقه ای و استانی است و براساس بوم، فرهنگ، مسائل اقتصادی و مسائل اجتماعی صورت می گیرد.

لزوم تقویت عوامل محافظ در كاهش خودكشی

ذكایی فر همچنین درباره عوامل محافظ خاطرنشان كرد: در خودكشی باید عوامل محافظ را تقویت كنیم از جمله عوامل محافظ خانواده وگروه دوستان هستند اگرچه بخشی از این عوامل موضوعات اقتصادی است، اما قوی بودن، داشتن مهارت های زندگی، مهارتهای مقابله ای و تاب آوری از دیگر عوامل محافظت كننده دربرابر خودكشی است، بنابراین هر چقدر از كودكی در خصوص موضوعاتی مانند عزت نفس، مسئولیت پذیری، احساس امید و آرامش و حتی باورهای مذهبی و معنویت كار كنیم به همان اندازه می توانیم در مقابل آسیب های اجتماعی مانند خودكشی پیشگیری لازم را داشته باشیم.

وی در پاسخ به این سوال كه چه استان هایی بالاترین میزان خودكشی را دارند، گفت: براساس آمارهای ثبت شده در سال 98 استان های ایلام، كرمانشاه، كهگیلویه و بویراحمد، لرستان و گیلان بالاترین آمار را داشته اند، اما نكته مهم این است كه ما درباره انتشار اخبار خودكشی در رسانه و فضای مجازی باید آموزش های لازم را به اصحاب رسانه بدهیم، بزرگ نمایی و مطرح كردن علت هایی كه اساس علمی و درستی ندارد، جز تشویش افكار عمومی نتیجه دیگری را در برنخواهد داشت و ذكر این نكته ضروری است كه در بین كشورهای جهان رتبه و نرخ خودكشی در ایران بسیار پایین تر است، ولی توجه به این موضوع كه برنامه ریزی برای پیشگیری و مداخلات به هنگام بویژه در سنین نوجوانی و جوانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

عوامل موثر در خودكشی نوجوانان

مدیركل دفتر پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی همچنین درباره افزایش میزان خودكشی در بین نوجوانان و جوانان گفت: خودكشی در این گروه سنی مقداری افزایش یافته است كه بخشی از آن به عوامل اقتصادی و اجتماعی و خانوادگی مرتبط است.

ذكایی فر ادامه داد: بنابراین آموزش و آگاه سازی در محور خانواده می تواند در پیشگیری بسیار موثر باشد. جامعه ما با پیچیدگی ها و پیشرفت های بسیاری روبرو شده است به ویژه در این ایام كرونا باعث شده است كه بچه ها خانه نشین شده و از فضای مجازی استفاده كنند، ممكن است پدر و مادر هر دو شاغل باشند و نظارت كافی در زمانی كه حضور ندارند بر كودكان نداشته باشند و این خود باعث معضلات فراوانی می گردد. همچنین دوران بلوغ نیز یك دوران حساس است و كنجكاوی نوجوانان و جذابیت فضای مجازی همه و همه دست به دست هم می دهد كه نوجوان جذب فضای مجازی شود، اما اگر آموزش های ما به درستی و صحیح باشد و نظارت و ارتباط صحیح و باكیفیت خانواده شكل بگیرد و كودكان و نوجوان خیلی از مسائل را از طریق خانواده بیاموزد و اطلاعات كافی را از طریق خانواده دریافت كند، می توان انتظار داشت كه شاهد كاهش بسیاری از معضلات و مسائل باشیم.