تهران - ایرنا - كودكان توانیاب در كنار معلولیت با شیوع كرونا دچار آسیب شده اند و اختلالات روحی و روانی آن ها را آزار می دهد چرا كه در كنار تحمل درد ناشی از معلولیت باید خود را با شرایط جدید كرونا وقف داده و دردی مضاعف را به جان بخرند.

اگر تاریخ ورود كرونا را آخرین روزهای زمستانی سال 98 در نظر بگیریم، امروز باید به استقبال سالگرد این بیماری منحوس برویم. بیماری كه زندگی همه انسان های روی كره زمین را به یك نحوی تحت تاثیر خود قرار داد و سبك زندگی را تغییر داد اما در این میان زندگی اقشار خاصی از جوامع مختلف بیش از سایرین تحت تاثیر این ویروس قرار گرفت. توانیابانی كه در شرایط عادی نیازمند كمك و توجه بودند و اكنون با شرایط جدید زندگی برای آن ها سخت تر از گذشته شده است.

كودكان توانیاب كه تا پیش از این با مشكلات ذهنی یا جسمی شان دست و پنجه نرم می كردند، حال شرایط كرونا به مشكلات آنها و خانواده هایشان دامن زده است. بهناز موسوی روانشناس بالینی و مسئول فنی و مراقبت آسایشگاه زیر 14 سال (موسسه خیریه نگهداری و توانبخشی معلولین بی سرپرست انجمن بچه های آسمان) درباره شرایط ویژه كودكان توانیاب در شرایط كرونایی می گوید: معلولیت به تنهایی باعث ابتلا به ویروس كرونا نمی شود اما در كودكان توانیاب به دلیل دارا بودن یكسری اختلالات و بیماری های زمینه ای، احتمال ابتلا به بیماری مزمن پزشكی مانند بیماری مزمن ریه، بیماری های قلبی و ضعف سیستم ایمنی بیشتر است. این مساله آنها را بیشتر در معرض ابتلا به انواع بیماری ها از جمله كرونا قرار می دهد.

وی ادامه می دهد: همچنین كودكان توانیاب و خانواده های آنها در شرایط عادی با سختی و چالش های متعددی در زندگی روزمره خود مواجه هستند. اكنون با همه گیری ویروس كرونا و سعی در ایجاد شرایط اقامتی ایمن و تامین نیازهای مراقبتی و توانبخشی و تحت نظر متخصصین بودن این كودكان در كنار رعایت همه پروتكل های بهداشتی و تاكید بر محدودیت های ارتباطی، انجام اقدامات حفاظتی برای كودكان توانیاب را بسیار چالش برانگیز كرده است.

موسوی می گوید: در این میان تردید ارتباط خانواده ها با متخصصان، مربیان و اختلال در امر توانبخشی و ارتباطی این كودكان، خود باعث به وجود آمدن مشكلات زیاد و تضعیف قوه جسمانی و روانی آنها می شود كه همه این موارد می تواند منجر به پیشرفت بیماری این كودكان شود.

این روانشاس بالینی در پاسخ به این سئوال كه امروز با توجه به شیوع این بیماری با گذشت یكسال، مردم دچار بحران های روحی شده اند، از نظر شما كودكان توانیاب چقدر در معرض آسیب های روحی و روانی قرار دارند؟ می گوید: انسان ها در هر گروه سنی و با وجود تفاوت های فردی بسیار ذاتا اجتماعی بوده و نیازمند همراهی با جامعه، برقراری تعاملات مثبت با اقشار و گروه های مختلف و همسالان خود هستند. در واقع این امر در بهزیستی روانی و پیشگیری از مشكلات مرتبط تاثیر بسزایی دارد.

موسوی تصریح می كند: اما در زمان همه گیری ویروس كرونا به دلیل ضرورت اعمال راهكارهای مقابله ای در مقابل ویروس كرونا و در نظر گرفتن میزان آسیب پذیری كودكان توانیاب، تاكید شده كه كودكان در اماكن عمومی و تجمعات كمتر حضور داشته و قرنطینه باشند. در نتیجه با توجه به اهمیت تعاملات اجتماعی برای كودكان توانیاب كه در مسیر رشد و تعالی قرار دارند، مراكز آموزشی تعطیل و روش های مجازی جایگزین آموزش حضوری شده است. این امر باعث عدم برقراری ارتباط فرد توانیاب به طور مستقیم با همسالان خود شده و در این میان خانواده به تنهایی ملزم به تامین كلیه نیازهای كودك و این اتفاق نیز منجر به بروز مشكلاتی در برقراری ارتباط میان اعضای خانواده با كودك توانیاب شده است در چنین شرایطی كودك در معرض آسیب های جدی روحی قرار می گیرند.

وی در توضیح بیشتر این مطلب می گوید: همان طور كه گفتم با تعطیلی مراكز آموزشی اغلب وظایف آموزش كودكان به عهده والدین است، درحالی كه بسیاری از والدین تخصص و توانایی لازم دراین باره را ندارند. در نتیجه مدت زمان بیشتری صرف آموزش و همین امر به نوعی باعث تنش میان روابط كودك با والدین می شود. توجه داشته باشید كه قبل از پیدایش كرونا در مراكز نگهداری كودكان توانیاب، تعاملات برقرار بود و نیازهای اجتماعی توانیابان از طریق برقراری ارتباط با همسالان و مربیان انجام می شد اما الان این تعاملات به حداقل رسیده است.

موسوی در مورد نحوه بروز آسیب های روحی و روانی در كودكان توانیاب، می گوید: معلولیت به خودی خود منجر به كاهش سلامت عمومی و روانشناختی می شود. در این مسیر كودكان توانیاب اغلب به دلیل وجود مشكلاتی برای تامین نیازهای خود دارند براین اساس علاوه بر تحمل مشكلات ناشی از معلولیت با اختلالات روحی و روانی مواجه می شوند در نتیجه به مرور زمان این اختلالات به صورت اضطراب و افسردگی، نمود می یابد كه در طول عمر فرد توانیاب همراه وی است و باعث ایجاد اختلال در كاركرد عمومی وی می شود.

وی در مورد چگونگی اثرات مشكلات روحی و روانی در عملكرد معلولان، می گوید: از آنجایی كه معلولیت نه فقط در جسم افراد معلول بلكه در طرز فكر و نگرش آنها نیز تاثیرگذار بوده، تاثیری كه بر وضعیت روحی و روانی فرد و روابط خانوادگی اجتماعی وی می گذارد، انكارناپذیر است. با توجه به اینكه این كودكان در مسیر رشد و تسلط بر محیط زندگی خود هستند، حل مشكلات روحی آنها حائز اهمیت است و مسیر رشد و خودكفایی را برای آنها باز می كند. در غیر این صورت كودك توانیاب به دلیل وجود زمینه فكری منفی نسبت به خود، دچار احساس تنهایی و ناكارآمدی می شود.

این روانشناس بالینی ادامه می دهد: با وجود كرونا و پیامدهای ناشی از آن مثل شنیدن اخبار مرگ و میر، به حداقل رسیدن تعاملات اجتماعی، نبود امكانات در مواجهه با ویروس كرونا، ارتباط نامناسب با خانواده كه ناشی از درك ناكافی به دلیل عدم آموزش مواجهه با ویروس كرونا است، همگی از جمله عواملی هستند كه با ادامه شرایط و عدم استفاده از راهكارهای مناسب، اضطراب، افسردگی و سایر اختلالات روانی فرد را تشدید می كند در نتیجه به مرور زمان شاهد انزوای اجتماعی، از دست دادن اعتماد به نفس و ناكارآمدی در این كودكان خواهیم بود.

موسوی در پاسخ به این سئوال كه خانواده ها در روزهای كرونایی در معرض بحران های روحی و روانی هستند، چه عملكردهای مثبتی باید در ارتباط با توانیاب اعمال كنند تا سطح امیدواری و روحیه فرد برای ادامه زندگی و فعالیت افزایش یابد؟ می گوید: خانواده به عنوان نهادی اجتماعی كه كودك عضوی از آن است در تحول ساختار شخصیتی، اجتماعی و عاطفی كودك نقش مهمی دارد. مطالعات نشان می دهد والدین كودكان با ناتوانی های رشدی، نسبت به دیگر والدین سطح بالاتری از فشار روانی را تجربه می كند كه می تواند بر كاركردهای خانواده تاثیر بگذارد و منجر به ناساگاری و آسیب پذیری شود. با وجود كرونا اما این فشارها باعث شده كه خانواده مجبور به كسب تجربه راهكارهای جدید برای گذران این شرایط شود.

وی ادامه می دهد: رای اینكه خانواده بتواند در این مسیر درست حركت كند در اولین قدم ارتباط با متخصصان بسیار مهم است چون به خانواده و كودك توانیاب كمك می كند با افزایش رفتارهای مثبت و ترك رفتارهای منفی، امكان تعامل مثبت فراهم شود. این امر به تنهایی در بهزیستی روابط خانواده و كاهش تنش درون خانواده موثر است. خانواده ها باید در نظر بگیرند كه نا امیدی، بی حوصلگی و عدم شناخت كافی از شیوه های مثبت رفع نیازهای كودك، اجرای برنامه تقویتی برای رشد كودك توانیاب را به تعویق می اندازد. در حالی كه والدین با كمك متخصص می توانند احساسات مثبت خود را تقویت و اطلاعات خود را در جهت شناخت و ارزیابی نیازهای كودك افزایش دهند. والدین بایستی برنامه ای مدون در جهت حفظ و افزایش توانایی كودك توانیاب خود اجرا كنند.

این روانشناس بالینی درخصوص راهكار و تكنیك های ارتباط صحیح خانواده با كودك توانیاب، می گوید: بازی هایی مثل لگو یا پازل به شناخت رنگ ها، تحریك عضلات كودك، رشد خلاقیت و تمركز وی كمك می كند. برای مثال بازی با پازل می تواند از طراحی های ساده شروع شود و سپس سراغ مدل های پیچیده تر بروند. همچنین خمیربازی نیز یكی از بازی های مهمی است كه برای ارزش خلاقیت، تمركز و تحریك عضلات كودك توانیاب می تواند مفید باشد. نقاشی كشیدن تخلیه هیجان خیلی عالی به حساب می آید. البته همه این بازی ها با توجه به شرایط معلولیت بچه باید در نظر گرفته شود. مثلا مشخص شود بچه با توجه به معلولیتی كه دارد، می تواند خمیربازی كند یا نقاشی، در نظر داشته باشید استفاده از لگو یا همان بلوك های خانه سازی نباید آنقدر ریز كه برای كودك خطرآفرین باشد و آن را در دهانش بگذارد.

موسوی ادامه می دهد: یكی دیگر از بازی هایی كه می توانم به خانواده ها پیشنهاد كنم، شن بازی است. این بازی به رشد مهارت های حسی بچه ها كمك بسیاری می كند. حتی تزیئن غذا می تواند به تمركز و دقت عمل بچه كمك كند و از او بخواهید كه در خانه غذا را برای سرو روی میز تزئین كند. دست بندی حبوبات، آبنبات، وسایل رنگی یا استفاده از نخ و سرهم كردن مهره های رنگی با توجه به سن و معلولیت كودك نیز می تواند به رشد تمركز و خلاقیت وی كمك كند.

وی می گوید: حتما خانواده باید برنامه روزانه داشته باشد و طی این برنامه و با یك زمان بندی درست فعالیت هایی را برای بچه توانیاب در نظر بگیرد. مثلا دو ساعت از روز را لگوبازی یا نقاشی كند، كارتون ببیند، ساعاتی را به انجام مهارت های خودیاری از جمله شستن دست ها و لباس های خود و حمام كردن بگذراند و همه اینها می تواند در قالب بازی با خانواده انجام شود. در مجموع داشتن یك برنامه منظم و مدون برای بچه ای كه دارای معلولیت است بسیار تاثیرگذار خواهد بود چراكه به مرور رفتار ناسازگار كودك توانیاب را كاهش و ارتباط میان كودك و خانواده را تقویت می كند.

از: فاطمه شیری

برچسب ها
- آسیب های اجتماعی
- ویروس كرونا
- سهم_من_در_مهاركرونا
- معلولیت
- معلولان
- محدودیت های كرونا