متخصص طب فیزیكی و توانبخشی بیمارستان مهدیه با اشاره به شیوع لنف ادم یا تورم دست و انگشتان در بیماران مبتلا به سرطان پستان كه تحت جراحی قرار گرفتند به تبیین راهكار های پیشگیری از بروز این عارضه پرداخت.

به گزارش جام جم آنلاین، دكتر معصومه بیات متخصص طب فیزیكی و توانبخشی بیمارستان مهدیه و عضو هیأت علمی دانشگاه، لنف ادم یا تورم انگشتان و دست را یكی از عوارض شایع پس از جراحی های سرطان سینه عنوان كرد.

وی لنف را مایعی شفاف و غنی از پروتیین ذكر كرد كه در عروق لنفاوی جریان دارد و افزود: غدد لنفاوی نیز در مسیر این عروق در نواحی مختلفی نظیر زیر بغل، كشاله های ران، شكم، سروگردن وجود دارند و محل تجمع مایع لنفی هستند.

دكتر بیات با بیان این نكته كه غدد لنفاوی در سرطان ها به صورت زودرس مورد تهاجم سلول های سرطانی قرار می گیرند گفت: با توجه به شیوع بالای درگیری غدد لنفاوی در سرطان پستان و این كه غدد لنفاوی ناحیه زیربغل مورد تهاجم سلول های سرطانی قرار می گیرند، هنگام جراحی علاوه بر بافت پستان، غدد لنفاوی زیر بغل سمت مبتلا نیز در بیمار برداشته و تخلیه می شود.

این متخصص طب فیزیكی و توانبخشی دانشگاه یادآور شد: هر گونه دستكاری و جراحی غدد لنفاوی باعث ایجاد اختلال در مسیر طبیعی جریان لنف و در نتیجه تجمع مایع لنف در اندام مذكور می شود كه ادم لنفاوی و تورم در اندام مبتلا را درپی دارد.

نحوه پیشگیری از ایجاد ادم لنفاوی

این عضو هیأت علمی دانشگاه با تأكید بر ضرورت رعایت برخی نكات مهم توسط این بیماران گفت: اندامی كه در معرض لنف ادم قرار دارد باید از هرگونه استرس به دور باشد؛ بنابراین باید بیمار مراقب باشد عفونت در آن اندام ایجاد نشود.

وی افزود: در صورت ایجاد زخم و خراش حتما باید سریعا محل زخم را با آب و صابون شستشه و از پانسمان مناسب و حتی پماد های آنتی بیوتیك استفاده كند تا دچار عفونت نشود.

خانم دكتر بیات به بیماران توصیه كرد برای كوتاه كردن موی اندام مبتلا از ژیلت و تیغ استفاده نكنند، زیرا ممكن است منجر به بریدگی و ایجاد زخم شود. ناخن ها هنگام كوتاه كردن بهتراست به صورت صاف چیده شوند تا لبه های ناخن در گوشت فرو نرود و ایجاد عفونت نكند.

پرهیز از هرگونه تغییرات دمای شدید برای عضو مبتلا از دیگر توصیه های وی بود كه بیمار باید هنگام استحمام از مصرف آب بسیار گرم پرهیز كند یا هنگام رفتن به محیط های سرد باید از دستكش استفاده كند.

به گفته وی خونگیری، تزریق و كنترل فشارخون و استفاده از زیورآلات و ساعت تنگ در عضو سمت مبتلا ممنوع است. در سفر های هوایی نیز بهتر است از دستكش های مخصوص استفاده شود، زیرا به دلیل تغییرفشار هوا در طول پرواز ممكن است كه آن اندام مستعد ایجاد لنف ادم باشد.

خانم دكتر بیات تأكید كرد: بیمار هنگام خواب نیز باید با گذاشتن یك بالش اندام مبتلا را بالاتر از سطح قلب خود قرار دهد. تا از بروز تورم انگشتان و دست ناشی از لنف ادم جلوگیری شود.

روش های ماساژ برای تخلیه مایع لنف

این متخصص طب فیزیكی و توانبخشی بیمارستان مهدیه در ادامه سخنان خود به تبیین روش های ماساژ اندام ها برای تخلیه لنف در بیماران مبتلا به سرطان سینه پس از جراحی پرداخت.

وی خاطرنشان كرد: درصورتی كه لنف ادم بسیار شدید باشد بیمار باید به متخصص مراجعه كند. اما در صورت ادم خفیف یا مواردی كه هنوز ایجاد نشده باشد می توان با انجام ماساژ های روزانه مناسب در منزل آن را درمان و اصلاح كرد.

خانم دكتر بیات با اشاره به این كه ماساژ ها در دو بخش؛ اندام مبتلا و غدد لنفاوی سایر نواحی انجام می شود گفت: در ماساژ ابتدا باید بخش های پذیرای لنف را آماده كنیم.

وی گفت: به منظور آماده سازی ماساژ از قسمت های دورتر از اندام مبتلا آغاز می شود و در انتها به ماساژ قسمت مبتلا و اندام فوقانی می پردازیم تا اصطلاحا بتوان فضا ایجاد كرده و لنف اندام مبتلا را تخلیه و به سایر قسمت ها فرستاد.

شیوه انجام ماساژ

خانم دكتر معصومه بیات درخصوص نحوه انجام ماساژ برای تخلیه لنف گفت: ماساژ باید با كف دست یا نرمی انگشتان به صورت دورانی و از پایین به سمت بالای اندام انجام شود تا بتوانیم لنف را از اندام تخلیه كنیم. مرحله اول ماساژ مرحله آماده سازی است كه در آن اندام دورتر را برای پذیرش لنف اضافی آماده می كنیم.

وی افزود: در آغاز مرحله آماده سازی ابتدا نواحی دورتر را ماساژ می دهیم تا غدد لنفاوی آن تخلیه شوند كه ترتیب ماساژ دادن در مرحله آماده سازی به این شرح است:

- گودی بالای استخوان ترقوه
- پشت گوش و پشت گردن
- زیر بغل سمت مخالف اندام جراحی شده
- جلوی قفسه سینه كنار استخوان جناغ
- شكم
- كشاله های ران
- زیر بغل سمت مبتلا
خانم دكتر بیات خاطرنشان كرد: در مرحله آماده سازی ابتدا نواحی بالای استخوان های ترقوه و سپس نواحی پشت گوش و پشت گردن و پس از آن زیر بغل سمت مخالف اندام جراحی شده را به صورت دورانی ماساژ می دهیم.

وی افزود: در مرحله بعد بخش جلوی قفسه سینه و كنار استخوان جناغ سینه بدون این كه كاری به نواحی جراحی شده داشته باشیم به صورت دورانی ماساژ داده می شود. سپس ماساژ ناحیه شكم انجام می شود به نحوی كه فرد نفس عمیق كشیده و دست را روی شكم گذاشته با كف دست به صورت دورانی ماساژ می دهد.

به گفته این عضو هیأت علمی دانشگاه در ادامه كشاله های ران دو طرف را با نرمی انگشتان ماساژ داده می شود و در آخرین مرحله ماساژ زیربغل سمت مبتلا به سمت كشاله ران همان سمت انجام می شود.

متخصص طب فیزیكی و توانبخشی بیمارستان مهدیه افزود: پس از مرحله آماده سازی وارد مرحله اصلی كه ماساژ همان اندام فوقانی مبتلاست می شویم.

وی یادآور شد: ادم معمولا در بخش های پایینی اندام بیشتر است و بیشترین تورم در دست ها و انگشتان بیماران مشاهده می شود؛ بنابراین از بالای اندام، ماساژ و تخلیه لنف را شروع می كنیم. از قسمت جلوی شانه ماساژ را شروع می كنیم بعد به داخل بازو با كف دست و یا نرمی انگشتان ماساژ دورانی و به سمت بالا را انجام می دهیم (ابتدا جلو و بعد پشت بازو).

خانم دكتر بیات افزود: سپس قسمت جلو و پشت آرنج را ماساژ می دهیم و پس از آن نوبت ماساژ ساعد است كه آن را به دو بخش بالایی و پایینی تقسیم می كنیم كه ابتدا بخش بالایی ساعد (جلو و پشت) و سپس بخش پایینی ساعد (جلو و پشت) را ماساژ می دهیم.

این عضو هیأت علمی دانشگاه با اشاره به این كه به طور معمول دست و انگشتان بیشتر دچار ادم می شود گفت: ابتدا جلو و پشت دست و بعد تك تك انگشتان را ماساژ می دهیم كه برای این منظور از نوك انگشتان به سمت كف دست ماساژ می دهیم تا بتوانیم لنف جمع شده را به داخل دست هدایت كنیم و هر انگشت باید به مدت یك تا دو دقیقه تحت ماساژ قرار گیرد.

این متخصص طب فیزیكی و توانبخشی دانشگاه تأكید كرد درصورتی كه می خواهیم پاسخ بهینه داشته باشیم باید ماساژ ها روزانه انجام شود.

وی با اشاره به این كه ماساژ روزانه باید 40 تا 45 دقیقه به طول بیانجامد گفت: 10 تا 15 دقیقه این زمان باید به مرحله آماده سازی و 30 دقیقه نیز به ماساژ كل دست مبتلا اختصاص داده شود. اگر این كار مرتب انجام شود احتمال ایجاد لنف ادم در بیمار كاهش می یابد و در صورت ایجاد نیز شدت آن بسیار كمتر می شود.

منبع: خبرگزاری صدا و سیما