ارتباطات در دنیای مجازی، هنوز شكلی از ارتباط جوان و جدید است كه باید كم كم آن را كشف كنیم و بشناسیم. این شكل از ارتباطات، ناگفته های بسیاری دارد و به همین خاطر هنوز نمی توانیم ادعا كنیم همه چیز را در مورد دنیای مجازی و شبكه های اجتماعی می دانیم. درواقع اكنون همه در حال آزمایش، بررسی و یادگیری این پلتفرم ها هستیم.

خوشبختانه هر روز مطالعات جدید و جذابی در این حوزه منتشر می شود كه نشان می دهد چگونه رسانه های اجتماعی، نحوه ارتباط ما با یكدیگر، اشتراك گذاری اطلاعات و حتی شكل گیری هویت ما را تغییر می دهند.

در مورد ارتباطات در دنیای مجازی و شبكه های اجتماعی با سید مصطفی نجم آبادی، دانشجوی دكترای روانشناسی، روان درمانگر و تراپیست گفت وگویی داشتیم كه در ادامه می خوانید:

برای همه ما بارها پیش آمده كه پس از انتشار یك عكس یا یك محتوای در شبكه های اجتماعی، احساس پشیمانی داریم و با خودمان كلنجار می رویم كه چیزی كه منتشر كرده ایم را حذف كنیم یا نه؟ اما چرا چنین احساسی داریم؟

خیلی وقت ها و برای خیلی از ما، نوشته ها و نظراتمان بعد از انتشار دادن تغییر می كند و همه ما این احساس را تجربه كرده ایم. همچنین موقع نشر یا بعد از نشر هر چیزی اعم از عكس و نوشته و كامنت، حس تردید و نامطمئن بودن به ما دست می دهد و دلمان می خواهد چیزی كه فرستاده ایم را ویرایش و حتی حذف كنیم. گاهی اوقات این احساس منجر به یك پیشرفت خلاقانه می شود و مطالب ما كیفیتی بهتر پیدا می كنند، اما گاهی این حس باعث می شود كه ما به كلی نظر خود را تغییر دهیم و یا ابراز نكنیم.

این احساس بیشتر در چه مواقعی سراغ ما می آید؟

برای روشن شدن این موضوع بگذارید یك تحقیق را با هم مرور كنیم. چند سال قبل در شركت فیس بوك برای اینكه بفهمند چگونه این احساس بر نحوه انتشار مطالب در رسانه های اجتماعی تأثیر می گذارد، مطالعه ای را در مورد خودسانسوری (یعنی پست هایی كه می نویسید و هرگز منتشر نمی كنید) انجام دادند. در این مطالعه دریافتند 71 درصد از كاربران حداقل یك وضعیت یا نظر را تایپ كردند و سپس تصمیم گرفتند آن را ارسال نكنند.

به طور كلی محققان روانشناسی بر این باورند كه افراد هرچقدر احساس كنند دسته بندی و تعریف دقیق مخاطبانشان سخت است، بیشتر خودسانسوری می كنند. یعنی وقتی مخاطبان شما بسیار متنوع هستند، نشر چیزی كه برای همه جذاب یا خوب باشد، سخت تر است و این احتمال خودسانسوری را بالا می برد.

احساسات دیگران، به خصوص «احساسات بد» چقدر می تواند از طریق فضای مجازی به ما منتقل شود؟

قبل از پاسخ به این سؤال باید بگوییم كه از نظر من به عنوان یك درمانگر هیجان مدار، احساس بد وجود ندارد ولی احساس منفی وجود دارد.

ما می دانیم كه احساسات می توانند در محیط های فیزیكی از فردی به فرد دیگر مسری باشند و اخیراً فهمیده ایم در دنیای مجازی هم همین طور است و احساسات آدم ها به هم منتقل می شود.

محققان دانشگاه كالیفرنیا در یك تحقیق، احساسات و انتقال آن ها را بررسی كردند. در این تحقیق فهمیدند كه به طور خاص در روزهای بارانی، انسان ها حس های منفی بیشتر دارند و نشر می دهند. آن ها تعداد كل پست های منفی ایجاد شده در یك روز بارندگی در یك شهر و در شهرهای دیگر از طریق سرایت مجازی را سنجش كردند.

با استفاده از وضعیت های ثبت شده آب وهوا، آن ها به این نتیجه رسیدند كه احساسات غم انگیز روز بارانی از طریق شبكه اجتماعی به دوستان و دنبال كنندگانی منتقل شد كه در مكان هایی زندگی می كردند كه باران نمی بارید!

به عبارت دیگر آنچه مردم در یك مكان احساس می كنند و می گویند، ممكن است در همان روز به بسیاری از نقاط جهان سرایت كند.

تا این جای ماجرا خیلی جالب و البته ترسناك است، اما خبر خوب این است كه انتقال هیجان های آنلاین مثبت نسبت به هیجانات منفی ها، كمی بیشتر مسری است. پست های منفی حدود 1.3 پستِ منفیِ بیشتر از دوستان ایجاد كردند، درحالی كه پست های مثبت به طور متوسط 1.8 پستِ مثبتِ بیشتر ایجاد كردند.

در مورد عكس های پروفایل چه نظری دارید؟

یك حقیقت مهم این است كه عكس شما در كسری از ثانیه، تأثیر زیادی بر روی مخاطب می گذارد، به همین خاطر باید در مورد عكسی كه در پروفایل و هرجایی در دنیای مجازی می گذاریم كمی بیشتر حساس باشیم. اگر یك عكس ارزش هزار كلمه را دارد، عكس پروفایل به طور خاص ارزشی فراتر از هزاران كلمه را دارد.

چند مطالعه در حوزه روانشناسی رسانه ها و شبكه های اجتماعی نشان داده اند كه ما آدم ها معمولاً بر اساس یك عكس چهره، در كمتر از یك ثانیه (به طور دقیق 40 میلی ثانیه) در مورد افراد نتیجه گیری می كنیم.

در این دسته از تحقیقات، محققان از عكس هایی استفاده كردند كه همگی در نوری مشابه، اما با حالات چهره كمی متفاوت گرفته شده بودند. طی تحقیق از شركت كنندگان خواستند تا عكس ها را بر اساس ویژگی هایی مانند جذابیت، شایستگی، خلاقیت، برون گرایی، قابل اعتماد بودن و هوشمندی مشاهده و رتبه بندی كنند. این درحالی كه است كه همه ما می دانیم با وجود اینكه این ها خصوصیات خیلی مهمی اند، اما در یك عكس واقعاً قابل تشخیص نیستند.

این مطالعه خیلی جالب است و نشان می دهد كه حتی واریانس ها و اختلافات كوچك در عكس چهره می تواند منجر به تغییرات عمده در نحوه درك تصویر توسط بقیه شود. البته به زودی مطالعه ما در این حوزه در شهر تهران و روی مخاطبان و جامعه ایرانی هم انجام می شود و نتایج دقیق تری می توانیم به جامعه علمی كشور ارائه كنیم كه در حوزه رسانه و شبكه های اجتماعی و همچنین برند سازی می تواند اثرات خوبی بگذارد.

ما ایرانی ها چقدر از زندگی واقعی خودمان را در شبكه های اجتماعی نشان می دهیم؟

برای جواب دادن به این سؤال، تحقیق دقیقی روی جمعیت ایرانی نداریم. می دانیم كه به اشتراك گذاری در كشور ما اتفاق پیچیده ای است كه فرهنگ و قانون و خانواده ها و ... اثرات زیادی بر روی آن دارند. اما اگر بخواهیم جهانی نگاه كنیم، طبق نظرسنجی یك شركت تحقیقات بازاریابی، تقریباً یك چهارم از كاربران رسانه های اجتماعی در سراسر جهان «همه چیز» یا «بیشتر چیزها» را به صورت آنلاین به اشتراك می گذارند و حدود بیست درصد هم تقریباً هیچ چیز از زندگی خودشان را به اشتراك نمی گذارند.

جالب است بدانید واشنگتن پست به یك رابطه واضح بین «اشتراك گذاری بیش ازحد» و «ضریب نفوذ اینترنت» اشاره كرده است. به این صورت كه تقریباً همه كشورهایی كه كاربران آن ها بیش ازحد زندگی شان را اشتراك می گذارند، عموماً در آسیا، آفریقا و آمریكای لاتین هستند كه ضریب نفوذ اینترنت در آن ها كم است. در همین حال، تقریباً تمام كشورهایی كه به اشتراك گذاری كمتری دارند در اروپا هستند، جایی كه افراد بیشتری به سرویس های آنلاین دسترسی دارند.

چه دلایلی وجود دارد كه نوجوان ها این قدر به فضای مجازی علاقه نشان می دهند؟

بعد از سال هایی كه با تعداد زیادی نوجوان كار تراپی و روان درمانی انجام دادم، باید بگویم این واقعیت، دلایل زیاد و متفاوتی دارد، اما اینجا می خواهم به یك دلیل خاص و مهم اشاره كنم و آن احساس تعلق داشتن به گروه و احساس ارتباط داشتن با بقیه است.

مطالعه ای در دانشگاه كوئینزلند نشان داد كه مشاركت فعال در شبكه های اجتماعی، به كاربران حس ارتباط زیادی می دهد. در این مطالعه، محققان گروهی از كاربران شبكه اجتماعی فیس بوك را كه به طور مكرر پست می گذاشتند انتخاب كردند و به نیمی از آن ها گفتند كه فعال بمانند، درحالی كه به نیمی دیگر دستور داده شد كه فقط مشاهده گر دوستان خود كه فعال هستند، باشند. در پایان این مطالعه، كسانی كه به مدت دو روز در فیس بوك پستی ارسال نكرده بودند گفتند كه این تجربه، تأثیر منفی بر رفاه شخصی آن ها داشته است.

این مطالعه می گوید در شبكه های اجتماعی، انسان ها روابط اجتماعی خود را به دیگران یادآوری می كنند و همچنین به آن ها اجازه می دهند هر زمان كه بخواهند با دیگران ارتباط برقرار كنند.

در مطالعه دیگری، شركت كنندگان پست هایی منتشر می كردند ولی هیچ بازخوردی نمی گرفتند. این شركت كنندگان نیز اثرات منفی بر عزت نفس و رفاه خود احساس كردند و این یعنی حال خوب ما در شبكه های اجتماعی به بازخورد دادن دیگران بستگی دارد و حس تعلق داشتن به گروه دوستان كه برای نوجوانان بسیار مهم است به این صورت ارضاء می شود.

چه چیزی باعث می شود كه مردم یك پست یا كلیپ را بیشتر بازنشر كنند و برای هم بفرستند؟

اگر بخواهم را در یك كلمه جواب بدهم «برانگیختگی» منجر به اشتراك گذاری در شبكه های اجتماعی می شود. یعنی محتواهایی كه احساسات قوی مانند خشم یا ترس را برمی انگیزانند، احتمال بیشتری دارد كه به اشتراك گذاشته شود.

اما چرا؟ یك مطالعه كه توسط فردی به نام دكتر جونا برگر انجام شده، نظریه ای را ارائه می دهد. او می گوید برانگیختگی عاطفی، سیستم عصبی ما را فعال می كند و اشتراك گذاری می تواند نوعی بسته شدن و تمام شدن آن را فراهم كند كه ما را از این حالت رها كند. شاید چیزی مانند درد و دل كردن با دیگران و راحت شدن پس ازآن.

در یك مطالعه دو بخشی در حوزه روانشناسی اجتماعی، برخی از شركت كنندگان كلیپ های ویدئویی را تماشا كردند كه برای فعال كردن احساسات آن ها طراحی شده بود، درحالی كه گروهی دیگر كلیپ های ویدئویی خنثی را تماشا كردند. در گروه دیگر، برخی از شركت كنندگان برای یك دقیقه در محل دویدند، درحالی كه برخی دیگر بی حركت می نشستند. سپس از همه شركت كنندگان در هر دو مطالعه پرسیده شد كه چقدر احتمال دارد كلیپ دیده شده را به اشتراك بگذارند و جالب است كه آزمودنی ها زمانی كه در حالت های برانگیختگی بالاتر قرار داشتند تمایل بیشتری برای اشتراك گذاری نشان دادند.

در این مطالعه، شركت كنندگان در زمانی كه بخشی از یكی از گروه های «برانگیختگی» بودند، بسیار بیشتر به اشتراك گذاشتند، حتی احتمال ارسال و اشتراك كلیپ توسط دوندگان بیش از دو برابر گروه دیگر بود. از آنجایی كه آن ها قبلاً از نظر فیزیولوژیكی برانگیخته شده بودند، برگر نظریه می دهد كه ارسال و اشتراك گزاری چیزی به عنوان نوعی رهاسازی عمل می كند. "

دكتر برگر می گوید: «برانگیختگی برای آدمی حالتی منفور است، بنابراین مردم می خواهند با اشتراك گذاری از آن خارج شوند و این یعنی «بدبختی» عاشق شراكت و اشتراك گذاری است، و همین طور هر نوع احساس عمیقاً تأثیرگذار».

با توجه به این مطلب باید همه بدانیم كه در شبكه های اجتماعی برای بیشتر شدن اشتراك گذاری مطالب و كلیپ ها، هر طور كه شده شما را به هیجان و برانگیختگی نزدیك می كنند.

یك سؤال كلی تر، اصلاً پایه و اساس روانشناسی شبكه های اجتماعی مانند اینستاگرام و ... چیست؟

سؤال خوب و دقیقی است. كوتاه ترین جواب این است كه ما نمی توانیم از اشتراك گذاری بیش ازحد خودمان جلوگیری كنیم. ما انسان ها دوست داریم در مورد خودمان صحبت كنیم. درواقع، ما آن قدر این كار را دوست داریم كه دانشمندان علوم اعصاب هاروارد می گویند ما نمی توانیم افكار خود را به اشتراك نگذاریم، چرا كه این كار همان احساس لذتی را در مغز ما ایجاد می كند كه غذا و پول و تفریح انجام می دهند.

وقتی در مورد خودمان صحبت می كنیم، مركز لذت مغز، به همان شكلی كه وقتی به غذا، پول و تفریح فكر می كنیم روشن می شود. حتی مطالعات نشان داده كه شركت كنندگان حاضرند پول خود را صرف كنند تا در مورد خود صحبت كنند.

با دانستن این واقعیت، محبوبیت و استفاده زیاد از این پلتفرم ها چیزی تعجب آور نیست؛ زیرا كه این رسیدن و ارضاء شدن این انگیزه در شبكه های اجتماعی واضح است. محققان این حوزه می گویند كه تا 80 درصد از پست های شبكه های اجتماعی، ارائه هایی درباره تجربیات فوری و شخصی افراد است و این یعنی علاقه وافر ما به اشتراك گذاری دل نوشته ها و عكس های خودمان و محیطمان در این فضاهای مجازی و جدید.

انتهای پیام