سیر صعودی منحنی آسیب های اجتماعی در دوران كرونا

مهسا قوی قلب
خبرنگار
حدود یك سال از شیوع بیماری كرونا می گذرد، در طول این یك سال، همه اقشار جامعه از پیر و جوان درگیر حواشی این بیماری شدند، تغییر شدید سبك زندگی آحاد جامعه، نتایج مثبت و منفی زیادی را با خود به همراه داشت و مسئولیت های زیادی هم بر دوش مسئولان و مردم گذاشت، در این میان اقشار ضعیف قطعاً بیشتر از سایرین درگیر آسیب های این بیماری مهلك شدند، زنان سرپرست خانوار، مبتلایان به اعتیاد بویژه معتادان متجاهر كه بعضاً كارتن خواب هستند و كودكان كار و خیابان از جمله گروه های آسیب پذیری بودند كه از همان ابتدا لازم بود با سیاستگذاری های درست و بموقع از تبعات ناگوار تأثیرات منفی این بیماری بر این افراد، جلوگیری شود. كرونا بیشتر شهروندان را مجبور كرد كه ساعات طولانی در كنار خانواده در خانه بمانند، آن روزهای اول حتی هشتگ در خانه بمانیم به یكی از ترندهای اول تبدیل شد، اما این «درخانه ماندن» ها تبعات منفی هم به دنبال داشت و حالا پس از گذشت حدود یكسال از شروع بیماری، شاهد افزایش آمار خشونت خانگی در كل دنیا و در كشورهستیم. یونسكو هم در این مورد اظهار داشته كه از هر سه زن یك نفر در طول زندگی خود خشونت جسمی یا جنسی را تجربه می كند و این اتفاق معمولاً از سوی یكی از نزدیكان مرد در زندگی هر زنی پیش می آید. این روزها هم كه در دوران كرونا به سر می بریم و در خانه ماندن نسبت به سال های قبل افزایش چشمگیری پیدا كرده، كارشناسان حوزه خانواده و آسیب شناسان معتقد هستند كه شاهد افزایش آمار خشونت خانگی هستیم تا جایی كه حسن موسوی چلك، رئیس انجمن مددكاری ایران، هم ابراز نگرانی كرده و از تجربه خشونت​ 16 درصدی افراد جامعه در دوران كرونا صحبت كرده و بیان كرده كه 56 درصد افراد تنش شدید داشته اند و دعواهای زناشویی و والدین و فرزندان هم افزایش داشته است. بدون شك، لازم است كه روان شناسان و جامعه شناسان با ارائه راهكارهای مناسب به خانواده در پیشگیری از این بحران بتوانند نسبت به گذشته فعالانه تر عمل كنند.
كرونا به زنان سرپرست خانوار آسیب های جدی وارد كرد
بیش از 3 میلیون زن سرپرست خانوار در كشور وجود دارد، بنابر اعلام دفتر امور زنان و خانواده رئیس جمهوری طی 10سال گذشته تعداد خانواده های دارای سرپرست زن نسبت به مردان 58 درصد افزایش داشته براساس دستورالعمل سازمان های حمایتی از زنان سرپرست خانوار شامل زنان بیوه و مطلقه زنان خودسرپرست، دختران خودسرپرست و زنانی است كه همسران آنها معتاد، زندانی، بیكار، مهاجر، مشغول خدمت در نظام وظیفه یا ازكارافتاده هستند. حالا با شیوع كرونا بسیاری از این تعداد زنان كه مشاغل موقت یا پاره وقت و قراردادی داشتند با مشكل مواجه شده اند، بویژه آن دسته از افرادی كه از طریق مشاغلی همچون دستفروشی نان آور بودند با آمدن كرونا تقریباً دیگر كسب درآمد برایشان كاری غیرممكن شده است. هرچند در این میان برخی از زنان با كمك خیریه ها شروع به انجام كارهای جدیدی مانند دوخت ماسك و گان كردند و توانستند اندكی چرخ از حركت افتاده اقتصاد خانواده را به گردش درآورند.
باور ابتلا به كرونا در معتادان
در ماه های آغازین شیوع بیماری، بسیاری از افراد جامعه تصور می كردند كه ابتلای معتادان به كرونا كمتر از سایرین و چیزی در حدود نزدیك به صفر است، اما حالا با گذر زمان و براساس یافته های علمی این فرضیه كاملاً رد شده و همه به این باور رسیدند كه افراد معتاد به مواد مخدر هم در معرض این بیماری قرار دارند تا جایی كه اسكندر مؤمنی، دبیركل ستاد مبارزه با مواد مخدر، ​ با بیان اینكه سیاست های جدیدی در دوران كرونا در پیش گرفته شده به ما می گوید: با شروع بیماری كرونا برای پیشگیری از ابتلای معتادان به این ویروس، تلاش های زیادی كردیم، به عنوان نمونه ژل، مواد ضدعفونی كننده و ماسك را به صورت مداوم در اختیار این افراد قرار دادیم. در مراكز تجمعی هم كه احتمال شیوع بیماری بیشتر بود، سعی شد، به طور خاص به این مورد توجه شود و قرنطینه های دو هفته ای قبل از ورود افراد به مجموعه های نگهداری در نظر گرفته شد، البته خوشبختانه تعامل خوبی بین دستگاه ها برقرار شد، سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت هم پیش بینی های مناسبی داشتند و در نهایت نگهداری افراد به مدت زمان یك سال افزایش پیدا كرده است.
به دلیل همین اقدام ها، در دوران كرونا، آمار معتادان مبتلا به ویروس كرونا و فوتی های ناشی از این بیماری در كشور ما نسبت به سایر كشورها بسیار پایین بود و در نهایت توانستیم بخوبی این بیماری را در میان معتادان، مدیریت و مهار كنیم؛ البته در اوایل شیوع بیماری كرونا، ​ سودجویان و سوداگران با ایجاد شایعه ای مبنی بر اینكه معتادان كرونا نمی گیرند، سعی در​ فروش بیشتر مواد مخدر داشتند، اما پس از تكمیل تحقیقات علمی و مطالعات انجام شده در این حوزه، مردم دیگر باور دارند كه این شایعات از اساس واقعیت نداشت.
مؤمنی هم در این باره معتقد است كه، اتفاقاً معتادان، بیش از سایرین مستعد ابتلا به بیماری هستند و به دلیل وجود مشكلات ریوی از سایرین آسیب بیشتری خواهند دید و شدت بیماری در آنها بیشتر خواهد بود. برای كمك به اقتصاد كشور در حوزه كرونا، ستاد مبارزه با موادمخدر در مراكز تجمعی و اردوگاه های نگهداری معتادان​ كه درمان همراه با مهارت آموزی است، سعی كرده كه با تولید ماسك و گان به اقتصاد كشور هم كمك كند، تا جایی كه امروز در یكی از مراكز نگهداری و درمان روزانه 50هزار ماسك و 300 گان تولید می شود و به بیمارستان ها عرضه می شود.
كرونا و كودكان كار و ​ خیابان
ویروس منحوس كرونا در طول یك سال گذشته، آلام ودردهای جبران ناپذیری بر مردم ما وارد كرد و عزیزان بسیاری را از ما گرفت، در كنار غم ها، خدمات تحسین برانگیز​ مردم، كادر درمان وسایر نهادهای خدماتی وحمایتی جلوه قابل قبولی از ایثار و ازخودگذشتگی را به نمایش گذاشت و البته نارسایی ها وبرخی كم توجهی ها هم وجود داشت، در این باره، فعالان حوزه كودك معتقدند كه متأسفانه كودكان كار در دوران كرونا، مورد بی مهری و بی توجهی بودند، مظفر الوندی هم كه فعال حوزه كودك و دبیر سابق مرجع ملی كنوانسیون حقوق كودك، است، با اشاره به اینكه، كودكان كار وخیابان یكی از طبقات جامعه بودند كه كمتر مورد توجه بودند، به «ایران» توضیح می دهد: ​ نهادهای مسئول در دوران كرونا خدمات خاصی به این قشر ارائه ندادند و اگر برخی مداخلات مردمی از قبیل توزیع ماسك وغذای گرم ​ وجود نداشت، معلوم نبود چه اتفاقات تلخی به وقوع می پیوست، برابر قوانین داخلی و مقررات بین المللی نظیر كنوانسیون حقوق كودك، دولت ها موظف هستند كه در مواقع بحرانی و بروز اپیدمی های جهانی، اقدامات ویژه مطابق با مصالح ومنافع عالیه كودك را انجام دهند و چون معمولاً كودكان امكان دفاع از خود ندارند، حاكمیت و نهادهای مدنی مكلف به احقاق حقوق آنها هستند.
از زمان آغاز شیوع بیماری تا امروز، متأسفانه هیچ آماری از ابتلای كودكان كار و خیابان به كرونا منتشر نشده و حضور بدون رعایت پروتكل های بهداشتی توسط كودكان در سر چهارراه ها و خیابان ها و اجبار این كودكان به انجام كار در این شرایط، احتمال ابتلای آنها به ویروس كرونا را افزایش می دهد، ضمن اینكه هیچ گزارشی هم از مراكز نگهداری كودكان در ایام كرونا و چگونگی مواجهه با این ویروس نداریم، به دلیل موارد یاد شده، ​ هیچ ارزیابی دقیقی هم ​ نمی توان از این آسیب داشت. به اعتقاد الوندی، ​ چنانچه نهادهای مسئول، مسئولیت های قانونی كه برعهده دارند، به انجام نرسانند، در این زمینه، سمن ها می توانند مطابق ماده 66 قانون آیین دادرسی كیفری نسبت به این اتفاقات پیگیری های حقوقی انجام داده و واكنش مناسب​ داشته باشند.