حمیدرضا شریفی، كارشناس مسئول پیشگیری و تشخیص اداره آموزش استثنایی استان اصفهان با بیان این مطلب در گفت وگو با ایسنا، یكی از بخش های مهم در آموزش و پرورش هر كشوری را آموزش ویژه یا استثنایی دانست و گفت: هدف آموزش پروش استثنایی، شناسایی دانش آموزان و نوآموزانی است كه نیاز به ارائه خدمات ویژه ای دارند، اما به دلیل تفاوت هایی كه با كودكان عادی دارند نمی توانند از آموزش و پرورش مرسوم استفاده كنند و نیاز به یك سری تغییرات در شیوه های آموزشی دارند.

وی با بیان اینكه روش های مختلفی برای آموزش این افراد وجود دارد، تصریح كرد: در بعضی از موارد كه شدت معلولیت ها خفیف و كم است، این دانش آموزان در مدارس عادی در كنار دانش آموزان دیگر مشغول به تحصیل می شوند و خدمات می گیرند كه این خدمات شامل معلم، خدمات انطباقی در كلاس درس و یا خدمات درمانی و مالی و ... است كه در آموزش عادی ارائه نمی شود.

شریفی ادامه داد: در بعضی از كشورها مثل كشور خودمان، برخی از گروه ها به دلیل تفاوت هایی كه دارند قادر نیستند از خدمات مدارس عادی استفاده كنند، به همین دلیل این افراد را جدا می كنند و در مدارس ویژه آموزش داده می شوند. یكی از بزرگ ترین گروه ها در آموزش ویژه، كودكان كم توان ذهنی هستند؛ یعنی كودكانی كه به واسطه مشكلات هوشی، جدا می شوند و در مدارس ویژه آموزش داده می شوند.

شناسایی كودكان كم توان ذهنی

وی در مورد روند شناسایی افراد كم توان ذهنی در كشور ما توضیح داد: همه نوآموزان و كودكان قبل از اینكه وارد مدرسه شوند، وارد پایگاه های سنجش می شوند. در این پایگاه ها، مورد آزمون غربالگری قرار می گیرند و درصورتی كه كه مشكوك به مشكل تشخیص داده شوند، جهت ارزیابی تخصصی هوش، به پایگاه های تخصصی ارجاع داده می شوند. در پایگاه های تخصصی وضعیت هوشی آن ها مشخص می شود و اینكه آیا می توانند در مدارس عادی باشند و یا لازم است به مدارس ویژه فرستاده شوند و اگر شدت معلولیت آن ها شدید و عمیق باشد، به بهزیستی ارجاع داده می شوند.

كارشناس مسئول پیشگیری و تشخیص اداره استثنایی استان با بیان اینكه این روند و چرخه شناسایی در مدت تابستان به صورت فشرده انجام می شود، گفت: شناسایی ها باید سریع صورت بگیرد و به مدارس ارجاع شوند. در این زمینه با یكسری معضلات و مشكلاتی روبه رو هستیم، عمده ترین معضل و بزرگ ترین چالش در تشخیص و شناسایی افراد كم توان ذهنی و پذیرش خانواده ها برای ثبت نام فرزندانشان در مدارس ویژه است. به طوری كه گاهی مشاهده می كنیم كه خانواده هایی كه فرزند آن ها از سه یا چهار سالگی در مراكز مختلف خدمات مختلفی چون گفتار درمانی، كار درمانی و یا حتی توان بخشی های ذهنی را دریافت كرده، ولی زمانی كه ثبت نام نوآموز یا فرزند آن ها در مدارس ویژه است، از پذیرش این موضوع امتناع و سعی می كنند به هر طریقی كه شده كودك را در مدرسه ویژه ثبت نام نكنند.

از انكار تا اصرار خانواده ها به ارزیابی دوباره هوش

وی به واكنش های مختلف خانواده ها اشاره و تصریح كرد: برخی خانواده ها ممكن است انكار و شروع كنند به دفاع مطلق از فرزند خود و بزرگنمایی توانمندی های فرزند بیش از آنچه واقعاً هست، آنها سعی می كنند تعاریفی از فرزند خود داشته باشند كه در اتاق تست، معلم مشاهده نكرده باشد. بیشتر خانواده ها درخواست ارزیابی مجدد از فرزند خود دارند، به طوری كه می توان گفت از هر 10 دانش آموزی كه شناسایی می كنیم، حداقل حدود 6 یا 7 خانواده در درجه نخست نمی پذیرند، مقاومت می كنند و درخواست ارزیابی مجدد دارند. درحالی كه ساختار آموزش پرورش در روند شناسایی ها به این ترتیب است كه هر نوآموز، فقط یك بار می تواند مورد ارزیابی تخصصی هوش قرار بگیرد و این نتیجه بایستی ثبت سامانه شود.

وی ادامه داد: بسیاری از خانواده ها به گریه متوسل می شوند، به ویژه مادران كه تلاش می كنند با ترحم و شیوه های دیگر، نتیجه شناسایی دانش آموز استثنایی را تغییر دهند، البته ما اینجا باید به خانواده ها حق دهیم كه این عدم پذیرش را داشته باشند.

شریفی با بیان اینكه بسیاری از خانواده درخواست مجوز ثبت نام در مدارس غیرانتفاعی را دارند، گفت: این خانواده ها می دانند كه به فرزندشان مشكل دارد، ولی مایل به ثبت نام در سیستم استثنایی نیستند و از ما می خواهند اجازه ثبت نام در مدارس غیرانتفاعی را بدهیم و معلم خصوصی برای نوآموز می گیرند، اما از ثبت نام در مدارس استثنایی امتناع می كنند. این موضوع بیشتر در خانواده هایی كه سطح درآمدی و اجتماعی بالاتری دارند، دیده می شود.

وی همچنین به درخواست فرصت یك ساله برای حضور دانش آموز استثنایی در مدارس عادی اشاره و تصریح كرد: بیشتر خانواده ها این موضوع را مطرح می كنند كه یك سال به كودك من فرصت بدهید تا مدرسه عادی ثبت نام شود و درصورتی كه موفق نشد، ما او را به آموزش ویژه برمی گردانیم، ولی طبق قوانین و مقرراتی كه در سازمان استثنایی كشور تعریف شده، چنین موردی ذكر نشده است و خانواده باید زمانی كه تشخیص قطعی كودك كم توان ذهنی را دریافت كرد، فرزند خود را به مدرسه ویژه ببرد.

كارشناس مسئول پیشگیری و تشخیص اداره استثنایی استان همچنین افزود: در خیلی از موارد خانواده ها تهدید به عدم ثبت نام فرزند خود در مدرسه استثنایی می كنند، به این صورت كه اگر قرار باشد بچه من در مدرسه استثنایی درس بخواند، اصلاً او را در مدرسه ثبت نام نمی كنم، كما اینكه خانواده هایی را داشتیم كه یك و یا حتی دو سال از ثبت نام فرزند خود در مدرسه استثنایی امتناع كرده و حتی مدرسه عادی نیز آن ها را نپذیرفت. این خانواده ها باعث می شوند سنین طلایی كودك، نابود و به او ضربه زده شود.

وی درباره علت امتناع خانواده ها از ثبت نام فرزندانشان در مدارس، گفت: شعار ما ارائه خدمات بهتر است حتی در مدارس ویژه در مقایسه با مدارس عادی، خدمات رایگان است، تعداد دانش آموز در مدارس ویژه كمتر است و در هر كلاس مدارس ویژه حداكثر ده دانش آموز با یك معلم است، درحالی كه شرایط مدارس عادی این طور نیست.

شریفی تصریح كرد: در واحدهای تشخیص تلاش می كنیم با خانواده ها صحبت كنیم تا بپذیرند فرزند خود را در مدارس ویژه ثبت نام كنند، البته همیشه نمی توان گفت خانواده ها مقصرند و باید آن ها را مجبور كنیم كه آموزش ویژه را بپذیرند.

علل اصلی عدم پذیرش خانواده ها

كارشناس مسئول پیشگیری و تشخیص اداره استثنایی استان گفت: طی این سال ها، در صحبت با خانواده ها به پنج علت اصلی برای منع پذیرش خانواده ها رسیده ام. اولین علت برچسب به كودك است، به طوری كه خانواده ها از اینكه فرزندشان برچسب كم توان ذهنی و یا عقب مانده بخورد، فراری و معتقدند آینده فرزندشان نابود می شود. این طبیعی است چون پدر مادرها فرزندشان را دوست دارند و سعی می كنند هر كاری انجام دهند تا این برچسب بر روی فرزندشان نباشد و این برچسب عواقب خیلی سنگینی در آینده برای فرزندشان خواهد داشت.

وی عامل دیگر برای منع پذیرش خانواده ها را دیدگاه جامعه و به ویژه آشنایان و فامیل برشمرد و افزود: خانواده ها به صراحت بیان می كنند كه اگر قرار است بچه من در مدارس ویژه تحصیل كند، فامیل و خانواده چه نظری خواهند داشت؟ حتی این مورد را داشتیم كه خانواده ای مطرح كرد من دختر بزرگ دارم و ممكن است به این دلیل برای دختر بزرگم كسی خواستگاری نیاید! حتی خانواده هایی داشتیم كه به این خاطر كه فامیل و آشنا متوجه نشوند، كودك استثنایی دارند به اصفهان مهاجرت كرده اند.

شریفی به عدم اطلاع و آگاهی خانواده ها از آموزش ویژه در كشور اشاره و تصریح كرد: در خیلی از موارد خانواده ها فكر می كنند مدارس استثنایی، مدارسی هستند كه كودكان معلول شدید و عمیق در آنجا نگهداری می شوند، همان تصوری كه از مراكز بهزیستی را دارند، درحالی كه وقتی نسبت به این مدارس آگاهی بیشتری كسب می كنند، پذیرش آن برایشان راحت تر است.

وی خاطرنشان كرد: به این دلیل كه سنجش در تابستان و به صورت فشرده انجام می شود متأسفانه این فرصت را نداریم كه مدارس ویژه را به خانواده ها معرفی كنیم تا این مدارس و دانش آموزانش را ببیند، بلكه در یك زمان كوتاه مجبوریم خانواده را قانع كنیم تا فرزندش را در مدرسه ثبت نام كنند.

كارشناس مسئول پیشگیری و تشخیص اداره استثنایی استان به عدم پذیرش ناتوانی هوشی كودك اشاره و تصریح كرد: در كم توانی های ذهنی خفیف خود خانواده متوجه مشكل فرزند خود نیست تا زمانی كه كودك وارد مدرسه شود و از او انتظارات تحصیلی داشته باشیم. همین باعث می شود كه خانواده از فرزندش دفاع كند و نپذیرد كه او باید در مدرسه استثنایی باشد.

شریفی با یادآوری اینكه تعریف كم توانی ذهنی از سال 2013 در دنیا تغییر پیدا كرده است، گفت: متأسفانه ما هنوز از تعاریف قدیمی استفاده می كنیم، درحالی كه دنیا امروزه به سمت رفتارهای سازشی رفته، یعنی اگر یك كودك متناسب با سن خود رفتارهایی در حوزه اجتماعی، مفهومی و عملی نشان دهد، دیگر كم توان ذهنی محسوب نمی شود، اما در زمان حاضر تنها ملاك كم توانی ذهنی همان تست هوش هست و تستی كه سال ها از انجام آن گذشته و مستلزم این است كه آزمون ها، تعاریف و ... تغیر كند اما متأسفانه هنوز این اتفاق نیفتاده است.

تغییر در شیوه های تشخیص و ارزیابی

كارشناس مسئول پیشگیری و تشخیص اداره استثنایی استان در ادامه به راهكارهای حل این معضلات اشاره كرد و گفت: یكی از مهم ترین راهكارها، تغییر در شیوه های تشخیص و ارزیابی هست و ابزارها را به روز كنیم، شیوه های تشخیصی را تغییر دهیم، نخواهیم در یك زمان فشرده و محدود ارزیابی ها را انجام دهیم، و حتی فرصت ارزیابی مجدد را به خانواده ها بدهیم، اجازه بدهیم خانواده ها از مدارس استثنایی بازدید كنند و حق تصمیم گیری به آن ها بدهیم.

وی با بیان اینكه در حال حاضر سیستم آموزش و پرورش عادی ما آماده پذیرش افراد كم توان ذهنی نیست، گفت: تعداد دانش آموزان در كلاس های عادی زیاد است و امكان ایجاد انطباق ها وجود ندارد، حتی معلمان از افراد با كم توان ذهنی شناختی ندارند و شیوه های آموزشی این افراد را نمی دانند.

شریفی با تكید بر اینكه باید به سمت آموزش فراگیر حركت كنیم، توضیح داد: این كار در كشورهای پیشرفته دنیا انجام شده و به سمت آموزش فراگیر رفته اند، به این معنی كه اجازه داده اند بچه های با نیاز ویژه نیز در مدارس عادی حضور پیدا كنند و از آموزش عادی در كنار سایر هم سن و سالان خود بهره ببرند، ولی باید تغییرات اتفاق بیفتد و این مشكلات حل شود.

كارشناس مسئول پیشگیری و تشخیص اداره استثنایی استان در خاتمه اظهار امیدواری كرد كه روزی این مشكلات حل شود و یك آموزش پرورش پویا و فعال داشته باشیم و همه افراد را با همه توانایی بپذیرد و به آن ها خدمات ارائه كند.

هدیه نادعلی خبرنگار افتخاری ایسنا

انتهای پیام