دست هایش را زیر چانه گره زده و از پنجره آسایشگاه به بیرون نگاه می كند. بر موهایش گرد پیری پاشیده و بدنش ضعیف و رنجور شده است. مادربزرگ بعد از رفتن همسفر زندگی اش سال هاست با تنهایی روزگار می گذراند و هرگز به ازدواج فكر نكرده است. - اخبار رسانه ها -
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، به نقل از فرهیختگان، روزگارش، اما سخت می گذرد. او یكی از 700 هزار نفر زن سالمند تنهایی است كه در ایام پیری و تنهایی باید با فقر هم دست و پنجه نرم كند و در سه دهك پایینی جامعه قرار دارد، اما تحولات جمعیتی كشورمان حاكی از آن است كه سیمای آینده جامعه ما با سونامی سالمندی مواجه خواهد شد و طبق روال و با توجه به امید به زندگی بالاتر در زنان در دو سه دهه آینده زنان تنهای سالمند بخشی از واقعیت تلخ سونامی سالمند ایران خواهند بود. با تغییر سبك زندگی و افزایش تعداد زنان سالمند مجرد قطعی و مطلقه نیمرخ زنان سالمند تنها در 30 سال آینده تغییر خواهد كرد، به گونه ای كه در 30 سال آینده تعداد زنان تنهای سالمند، سه برابر می شود و در میان آن ها شمار زنان با تجرد قطعی افزایش پیدا می كند. همچنان كه همین امروز هم پدیده سالمندی در كشور زنانه شده و سالمندان زن تنها بیشترین سهم سالمندی را به خود اختصاص داده اند.

سالمندی مهم ترین بخش از مسئله كاهش نرخ باروری و رشد جمعیت است كه حتی مخالفان افزایش جمعیت نمی توانند این پدیده و چالش های ناشی از آن را انكار كنند، به همین خاطر هم است كه یكی از ضرورت های اصلاح روند رشد جمعیت و برنامه ریزی های جمعیتی برای مدیریت، پدیده سالمندی در كشور است كه طبق آمار های ارائه شده طی دهه های آینده به بیش از یك سوم جمعیت جامعه خواهد رسید و بر اساس داده ها و روال كنونی، پدیده سالمندی در كشور زنانه خواهد بود. همچنانكه امروز هم با زنانه شدن سالمندی مواجهیم. حالا اگر می خواهید بدانید زنانه شدن سالمندی یعنی چه؟ برای پاسخ به این سؤال باید سراغ آمار ها برویم. بر اساس آمار ها در سال1399 به ازای هر 100زن سالمند، 93مرد سالمند داشتیم. این پیشی گرفتن آمار زنان سالمند نسبت به مردان سالمند، یعنی سالمندی در ایران زنانه شده است. از همه بدتر اینكه یك پنجم از زنان سالمند كشورمان تنها هستند و این مادربزرگ های تنها، دست شان به دهان شان نمی رسد و جزو سه دهك پایینی جامعه هستند.

سالمندی زنان در آیینه آمار
بر اساس یافته های حاصل از سرشماری عمومی نفوس و مسكن 1395، تعداد كل زنان سالمند در كشور، 3 میلیون و 755 هزار و 686 نفر است كه این مقدار 5/9 درصد از كل جمعیت زنان كشور را شامل می شود. بر اساس آمار، زنان سالمند 2/9 درصد از جمعیت زنان شهری را تشكیل می دهند و سهم زنان سالمند روستایی از كل جمعیت زنان روستایی 4/10 درصد است.
طبق بررسی های انجام شده، تنها 28/0 درصد از زنان سالمند در خانوار های گروهی و مؤسسه ای مانند خانه سالمندان و آسایشگاه و 72/99 درصد از آن ها در خانوار های معمولی زندگی می كنند.
از میان كل جمعیت زنان سالمند، تقریباً 6 درصدشان جمعیت فعال هستند و نرخ بیكاری آن ها 8/1 درصد است. با توجه به این آمار، اگرچه نرخ بیكاری در این جمعیت بسیار پایین است، ولی نرخ مشاركت اقتصادی برای زنان سالمند كل كشور، حاكی از مشاركت بسیار پایین این قشر در فعالیت های اقتصادی است و بیشتر زنان سالمند جزو جمعیت غیرفعال و اكثراً خانه دار هستند.
طبق نتایج پژوهش علمی و كاربردی با موضوع «پیامد های اجتماعی- اقتصادی زندگی زنان سالمند تنها» كه اخیراً به سفارش دبیرخانه شورای ملی سالمندان و صندوق جمعیت سازمان ملل متحد انجام شده است، 71 درصد زنان سالمند تنها درآمدی ندارند و تنها 29 درصد بقیه درآمد دارند و با توجه به افزایش الگوی تنهازیستی در میان زنان سالمند نسبت به مردان كه به بیش از چهار برابر مردان سالمند رسیده است، تعداد زنان سالمند مجرد قطعی و مطلقه نیمرخ زنان سالمند تنها در 30 سال آینده تغییر خواهد كرد، به گونه ای كه در 30 سال آینده تعداد زنان سالمند تنها، سه برابر می شود و باید با در نظر گرفتن تضمین های قانونی و همچنین بودجه كافی برای اجرای سند ملی سالمندان در این زمینه اقدام كرد.

مادربزرگ های تنها
تنهایی سالمندان از آمار های ارائه شده هم معلوم است. بر اساس آمار، 1/24 درصد از زنان سالمند در خانواده های یك نفره زندگی می كنند. 6/35 درصد در خانوار های دو نفره، 19 درصد در خانوار های سه نفره، 7/10 درصد در خانوار های چهار نفره و 6/10 درصد در خانوار های پنج نفره و بیشتر زندگی می كنند.
نكته جالب این است كه 7/39 درصد از زنان سالمند كشور، سرپرست خانوار هستند! بر اساس بررسی ها در گروه سنی 75ساله و بیشتر، 4/76 درصد زنان سالمند سرپرست خانوار این گروه سنی، در خانوار های تك نفره زندگی می كنند و تنهایی سالمندان پدیده ای رو به افزایش است كه یكی از اصلی ترین دلایل آن هم كاهش رشد جمعیت و تعداد فرزندان است. به عبارت دیگر با كاهش تعداد فرزندان احتمال تنها ماندن والدین در دوران پیری و كهولت افزایش می یابد و این مسئله ای دور از انتظار نیست. از سوی دیگر مردان حتی در دوران سالمندی در صورت از دست دادن شریك زندگی و تنهایی، شانس بیشتری برای ازدواج دارند و اغلب تمایل خودشان هم بیشتر است. بر این اساس طبق آمار ها 8/98 درصد از سالمندان حداقل یك بار ازدواج كرده اند و در بین زنان ازدواج كرده، حدود 1/54 درصد دارای همسر، 3/43 درصد بدون همسر بر اثر فوت و 4/1 درصد مطلقه هستند.
آمار ها می گویند در حال حاضر یك پنجم معادل 20 درصد زنان سالمند، یعنی 700 هزار نفر زن سالمند، تنها هستند، اما این آمار در مردان یك چهارم زنان است. هر چند ازدواج مجدد در میان سالمندان نسبت به گذشته بیشتر شده است، اما متأسفانه اغلب زنان سالمند به دلیل محدودیت های عرفی و سنتی از ازدواج مجدد استقبال نمی كنند و آن را تابو می دانند، به همین دلیل تعداد زنان سالمند بدون همسر و تنها بسیار بیشتر از مردان سالمند تنهاست، این در حالی است كه نرخ ازدواج مجدد در میان مردان سالمند بیش از زنان است.

به خانه بخت فرستادن مادربزرگ ها
ازدواج یكی از بهترین راهكار هایی است كه می تواند سالمندان را از تنهایی نجات دهد و كیفیت زندگی آن ها را بهبود بخشد. مردان سالمند تنها اغلب برای ازدواج مجدد مشكلات كمتری دارند. عرف جامعه هم دست این گروه را برای ازدواج مجدد باز گذاشته است، حتی گاهی شاهد آن هستیم كه پیرمردان تنها سراغ زنانی بسیار جوان تر از خود می روند و با آن ها ازدواج می كنند! در مقابل عرف های دست و پا گیر اجتماعی دست زنان را برای ازدواج مجدد یا ازدواج در سنین بالا بسته است، حتی زنانی كه در سنین جوانی به دلایلی نظیر طلاق یا فوت همسر بیوه می شوند، اغلب شانس كمتری برای ازدواج مجدد دارند و اگر فرزند داشته باشند، این شانس كمتر و كمتر هم می شود. این در حالی است كه مردانی كه شرایط مشابه دارند، معمولاً بدون آنكه به مشكل خاصی بر بخورند، می توانند مجدداً ازدواج كنند. این مسئله نشان دهنده خلأ های فرهنگی است كه موجب شده است زنان برای ازدواج شان با مضیقه های مختلفی مواجه شوند و در دوران پیری و كهولت درست در زمانی كه افراد نیاز به همراهی و همدلی دیگران دارند و حضور یك همراه و همدل در زندگی می تواند به سلامت روان آن ها كمك كند، زنان ما تنها می مانند. علاوه بر لزوم فرهنگ سازی برای ازدواج مواجهه با پدیده سالمندی و به حداقل رساندن تبعات آن نیازمند برنامه ریزی های گسترده است. سال 1355 تعداد 5 درصد جمعیت ایران سالمند بودند، یعنی یك میلیون و 700 هزار سالمند داشتیم. در حالی كه در سال 1398 این رقم دو برابر شد و 10 درصد جمعیت ایران سالمند هستند، اما در یك شتاب منحصربه فرد در جهان، فقط طی 23 سال- یعنی از سال 1398 تا 1421- جمعیت سالمند ایران از 10 درصد به 20 درصد خواهد رسید. این افزایش نرخ سالمندی از 10 به 20 درصد در كشور های توسعه یافته حدود 90 سال طول می كشد! در حال حاضر كشورمان حتی برای مواجهه با همین جمعیت حدود 9 میلیونی سالمندان زیرساخت های لازم را ندارد. حالا با در نظر گرفتن رشد این جمعیت به 20 درصد از جمعیت جامعه، در نظر بگیرید نیازمند چه سطحی از بهداشت، تأمین اجتماعی و خدمات عمومی هستیم. سالمندان قطعاً گنجینه های ارزشمندی هستند كه در صورت برنامه ریزی مناسب می توان از ظرفیت های آنان استفاده كرد، اما رها شدن این مسئله و عدم برنامه ریزی و آینده نگری در این حوزه می تواند هم جامعه را با چالش سونامی سالمندی و هم سالمندان را با چالش جامعه ای كه به فكر آنان نبوده است، مواجه كند!

امید به زندگی در زنان بیشتر است
در حال حاضر حدود 49 درصد از سالمندان ایران مرد و 51 درصد زن هستند و پیش بینی ها نیز نشان می دهد با گذشت زمان، سهم زنان سالمند بیشتر از مردان خواهد شد چراكه امید زندگی زنان بیش از مردان است.
در حال حاضر امید زندگی در زنان 75سال و در مردان حدود 73سال است كه هر چقدر امید زندگی در جامعه افزایش یابد، به تبع، فاصله بین امید زندگی زنان و مردان نیز بیشتر خواهد شد.
از دلایل افزایش امید زندگی در زنان عواملی، چون سبك زندگی، شرایط بیولوژیكی و كاهش امید زندگی و در مردان دلایلی، چون مرگ و میر های ناشی از اعتیاد، الكلیسم و سوانح و تصادفات مرتبط است.
آمار های سال 95 نشان می دهد 91 درصد از مردان سالمند دارای همسر، حدود 7 درصد بدون همسر در اثر فوت، 8/0 درصد بدون همسر در اثر طلاق و 7/0 درصد مجرد هستند. همچنین 54 درصد از زنان سالمند دارای همسر، 44 درصد بدون همسر در اثر فوت، 4/1 درصد بدون همسر در اثر طلاق و 1/1 درصد مجرد هستند. در این آمار ها تفاوت چشمگیری میان جمعیت مردان سالمند متأهل و زنان سالمند متأهل وجود دارد كه علت آن به مرگ و میر بالای مردان و اختلاف سنی زوجین در بدو ازدواج بازمی گردد.
حدود 86 درصد از خانوار های ایرانی مرد سرپرست و حدود 14درصد (حدود 3 میلیون نفر) زن سرپرست هستند كه از میان حدود 3 میلیون زن سرپرست، حدود 2 میلیون و600هزار نفر از آن ها بیش از 60سال سن دارند، به عبارت دیگر 86 درصد از زنان سرپرست خانوار سالمند هستند كه از این میان حدود 63 درصد از آن ها تنها زندگی می كنند.
بر این اساس در حال حاضر سالمندی در ایران در حال زنانه شدن است.

90 درصد زنان تنهای سالمند فقیرند
بیش از 90 درصد زنان تنهای سالمند ایرانی در سه دهك پایین درآمدی قرار دارند، یعنی به طور جدی مشكل معیشتی دارند و برای پرداخت هزینه های درمان و توانبخشی با چالش بزرگی روبه رو هستند. بیش از 71 درصد زنان تنهای سالمند درآمدی ندارند و فقط 29 درصد بقیه درآمد دارند. از این بین نیز 5/3 درصد درآمد كمتر از یك میلیون تومان و 5/13 درصد نیز بین یك تا 3 میلیون تومان درآمد دارند. نسبت خانوار های تك نفره در طول دوره 1395 تا 1430 دو برابر می شود و از 7/8 درصد در سال 1395 به 4/16 درصد در سال 1430 افزایش می یابد. بخش عمده این افزایش به دلیل روند فزاینده تنها ماندن افراد سالمند است. در سال 1395 تنها 10 درصد خانوار های كشور سالمندسرپرست بوده اند، اما با توجه به روند افزایشی سالمندی جمعیت در كشور، نسبت خانوار های سالمندسرپرست در سال 1430 به 32 درصد، یعنی یك سوم كل خانوار های كشور افزایش خواهد یافت. هم اكنون الگوی تنهازیستی در میان زنان سالمند بیش از چهار برابر مردان سالمند است. در یك دهه اخیر تعداد زنان سالمند تنهازیست دو برابر شده است. با تغییر سبك زندگی و افزایش تعداد زنان سالمند مجرد قطعی و مطلقه نیمرخ زنان تنهای سالمند در 30 سال آینده تغییر خواهد كرد، به گونه ای كه در 30 سال آینده تعداد زنان تنهای سالمند، سه برابر می شود و در میان آن ها شمار زنان با تجرد قطعی افزایش پیدا می كند. آن ها باسوادتر از زنان سالمند تنهای كنونی هستند، مهارت بیشتری در بهره گیری از تكنولوژی دارند و بخش مهمی از شبكه اجتماعی زنان سالمند تنها در 30 سال آینده در فضای مجازی شكل خواهد گرفت. آن ها از پایگاه اجتماعی بالاتری برخوردارند، به احتمال زیاد درآمد و وضعیت اقتصادی بهتری دارند، اما به دلیل نداشتن فرزند یا محدود بودن ابعاد خانواده، حمایت های غیررسمی آن ها به گونه چشمگیری كاهش می یابد، به همین دلیل لازم است برای حمایت های رسمی از زنان سالمند تنهای 30 سال آینده از هم اكنون برنامه ریزی شود.

اخبار گروه سایر رسانه ها صرفا بازنشر اخبار سایت ها و خبرگزاری هاست و خبرگزاری تسنیم هیچ مسئولیتی در قبال آن ندارد.