گزارش مكتوب
همت بلند و عزت نفس برای زندگی
آمارهای رسمی ارائه شده از سوی نهادهای مربوطه حكایت از روند رو به رشد تعداد زنان سرپرست خانوار در دهه های اخیر دارد.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مركز قزوین، زنان سرپرست خانوار از جمله گروه های آسیب پذیر جامعه شناخته می شوند كه از جهات گوناگون اجتماعی، اقتصادی و سلامت نیازمند توجه ویژه اند.

در واقع زنان سرپرست خانوار، زنانی هستند كه علاوه بر نقش مادری، وظیفه سنگین پدری را نیز عهده دارند. این دسته از زنان جزو گروه های آسیب پذیر جامعه هستند كه عواملی چون طلاق، فوت، اعتیاد همسر، از كار افتادگی، رها شدن توسط همسر یا پدر، موجب آسیب پذیر شدن آن ها می شود.

تبعیض جنسیتی در بازار كار

از سوی دیگر تبعیض های جنسیتی در بازار كار زنان بخصوص زنان سرپرست خانوار مشكلات این قشر را دوچندان كرده است، در حالی كه نگاه جامعه به این قشر از زنان باید ایجاد احساس امنیت و قوت در بین آنها باشد .

همگان به این موضوع واقف هستیم كه پررنگ ترین و اساسی ترین نقطه قوت و ضعف هر جامعه ای بانوان و بخصوص اگر مادران دارای روحیه شاد و سلامت باشند فرزندان قوی با روحیه رو به تكاملی را به جامعه هدیه می دهند.

در این راستا داشتن امنیت شغلی میتواند در تربیت و پرورش فرزندان نقش بسزایی داشته باشد، كمك برای كارآفرین شدن زنان بالاخص زنان سرپرست خانوار و یا حتی ایجاد بازار كار دائمی میتواند بسیاری از این مشكلات و دغدغه ها را كم كند .



زنان سرپرست خانوار را دریابیم
اگرچه مشكل اشتغال در كشور ما یك معضل اساسی است كه هرچند ریشه در مشكلات اقتصادی دارد ولی بیكاری به علت معضلاتی كه ایجاد می كند ابعاد اجتماعی و فرهنگی و.... را هم بدنبال دارد .
با توجه به بافت جمعیتی ایران، بیكاری یكی از مشكلات فرا جنسیتی است و هم مردان و هم زنان است.

یكی از معضلات جدی جامعه كه سالهاست مردم با آن درگیرند، مسئله خانوارهای تك سرپرست است كه عمدتاً سرپرست اقتصادی این گونه خانوارها را زنان بیوه یا مطلقه با فرزند بر عهده دارند. مسئله اولیه و اصلی خانوارهای تك سرپرست اقتصادی و معیشتی است و از همین روست كه بهبود وضعیت اقتصادی كشور پاسخ اصلی به مشكلات این طبقه از جامعه می باشد. البته در كنار بعد اقتصادی موضوع، كارشناسان حوزه علوم اجتماعی همواره تاكید دارند كه توجه به وضعیت زنان سرپرست خانواده تنها جنبه اقتصادی ندارد و باید از نقطه نظر فرهنگی و جمعیتی نیز مورد توجه قرار بگیرد و در این راستا سیاستهای حمایتی مناسب تنظیم شود.

براساس تعریف سازمان بهزیستی، زنانی كه سرپرست خانوار هستند، غالباً به تنهایی عهده دار تامین معاش مادی و معنوی خود و اعضای خانوار می باشند.

از زاویه فرهنگی، مسائلی چون طلاق یا فوت شوهر و موانع موجود برای ازدواج مجدد در رأس فهرست مشكلات قرار دارند. علاوه بر زنان بیوه یا مطلقه، همسران مردان معتاد، از كار افتاده، معلول یا زندانی، همسران مردان مهاجر - بدون اجازه قانونی كار و زنان خودسرپرست نیز شامل این گروه می شوند.



روند صعودی تعداد زنان سرپرست خانوار
مدیركل بهزیستی استان قزوین می گوید: تعداد زنان سرپرست خانوار به جهت افزایش نرخ طلاق و جرایم اجتماعی، افزایش تعداد زندانیان، اعتیاد و مهاجرت روند صعوی دارد.

علی دهباشی می افزاید: از آنجایی كه مقوله زنان سرپرست خانوار در چارچوب رفاه خانواده امر مهمی است از این رو باید به صورت ویژه ای به آن توجه شود.

دهباشی اضافه می كند: خدمات حمایتی مستمر برای خانواده های زن سرپرست و نیازمند در اداره كل بهزیستی در قالب مستمری ماهانه، خدمات بیمه ای به عنوان چتر حمایتی برای گروه های هدف انجام می شود .

او می گوید: همچنین حمایت برای بهبود وضعیت تحصیلی دانش آموزان عضو خانواده های نیازمند و پرداخت كمك هزینه شهریه دانشجویی به منظور ایجاد فرصت های برابر برای این افراد انجام می شود.

بگفته مدیركل بهزیستی حمایت های غیرمستمر به منظور رفع مشكلات و یا تسهیل و تسریع فرآیند توانمندسازی به صورت موردی و بنا به ضرورت هم به زنان سرپرست خانوار پرداخت می شود .

دهباشی می افزاید: این نوع حمایت هم شامل بهداشت، برنامه های فرهنگی، تربیتی و آموزشی، مشاوره، مددكاری، كمك هزینه حق الوكاله و دادرسی، كمك هزینه نقدی،كالا و سایر موضوعات است .

او اضافه می كند: در حال حاضر سه هزار و 664 زن سرپرست خانوار تحت پوشش بهزیستی از خدمات مختلف مستمری و توانبخشی بهره مند هستند.



ارائه خدمات به 20 هزار زن سرپرست خانوار

مدیركل كمیته امداد استان قزوین از ارائه خدمات مختلف بیست هزار زن سرپرست خانوار خبرمی دهد و می گوید: در حال حاضر نسبت جمعیت مددجویان تحت حمایت این نهاد به جمعیت كل استان 4,9 درصد است و نسبت خانوار مددجویی تحت حمایت به كل خانوار استان 8.1 درصد است.

ناصر ظاهری می افزاید: بررسی آمار مددجویان نشان می دهد كه از مجموع مددجویان تحت حمایت 16 هزار و 905 خانوار زن سرپرست خانوار در سال 1399 در سال 1400به حدود 19 هزار خانوار افزایش یافته كه تحت حمایت این نهاد قرار دارند .

ظاهری با اشاره به اینكه حدود 70 هزار نفر تحت پوشش كمیته امداد امام خمینی قزوین قرار دارند اضافه می كند: 60 درصد از افراد تحت حمایت را زنان سرپرست خانوار تشكیل می دهند كه 40 درصد آنان به علت فوت سرپرست، 23 درصد به علت ازكارافتادگی، 10 درصد به علت مطلقه بودن و یك درصد هم خانواده زندانیان راشامل می شوند .

مدیركل كمیته امداد امام خمینی همچنین می گوید: 35 درصد اشتغال ایجاد شده در قزوین، سهم زنان سرپرست خانوار است.



آموزش مهارتی به زنان سرپرست خانوار

زنان سرپرست خانوار در قزوین از آموزش های مهارتی بهره مند می شوند.

مدیركل آموزش فنی و حرفه ای قزوین هم می گوید: زنان سرپرست خانوار در این استان با هدف توانمندسازی و اشتغالزایی از آموزش های مهارتی این دستگاه بهره مند می شوند.

سید محمود عرب می افزاید: برای توانمندسازی مهارتی زنان سرپرست خانوار و اعضای خانواده آنان از طریق برگزاری دوره های آموزشی در رشته های متناسب با بازار كار آمادگی داریم.

بگفته عرب در سال گذشته 20 هزار نفر ساعت آموزش مهارتی برای زنان سرپرست خانوار در استان قزوین ارایه شده است.

او اضافه كرد: آموزش های مهارتی در بخش دولتی به گروه های مختلفی از جامعه از جمله زندانیان، سربازان، روستاییان، دانشجویان و افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی شامل كمیته امداد و بهزیستی ارایه می شود.

ایجاد اشتغال برای زنان سرپرست خانوار از رویكردهایی بوده كه درسال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است .

یك نیاز ضروری برای بانوان سرپرست خانوار
یك بانوی سرپرست خانوار در قزوین می گوید: سال هاست برای امرار معاش خود و فرزندانم خیاطی می كنم و چرخ خیاطی برای كارهای تولیدی خود را از بهزیستی گرفته ام، اما برای عرضه محصول خود در بازار با مشكل مواجهم كه در این زمینه باید برای بانوان فكری شود .

مریم منصوری می افزاید: حمایت می تواند برای تولید بیشتر دلگرم مان كند. اگرچه نهادهای حمایتی مانند كمیته امداد امام خمینی(ره) و بهزیستی به ما كمك می كنند، اما تلاش می كنیم در شرایط اقتصادی فعلی، به یك درآمد پایدار دست پیدا كنیم. با توجه به این موضوع، امیدواریم مسئولان بیش از گذشته از زنان سرپرست خانوار حمایت كنند.



حمایت از مشاغل خانگی

مدیركل دفتر امور زنان و خانواده استانداری قزوین با بیان اینكه ایجاد مشاغل خانگی می تواند راه حل مناسبی برای رفع برخی مشكلات باشد می گوید: اشتغال پایدار از مهم ترین نیازهای زنان سرپرست خانوار است و توجه به این موضوع، زمینه ساز كاهش آسیب های اجتماعی است .

كبری علیخانی با تأكید بر پرداخت تسهیلات برای كارآفرینی می افزاید: بسیاری از بانوان با دریافت تسهیلاتی اندك، اشتغال گسترده ای ایجاد می كنند كه با حمایت بیشتر قطعا می تواند گام مهمی در رونق این نوع كسب وكارها ( مشاغل خانگی ) باشد.

او اضافه می كند: توسعه و حمایت از مشاغل خرد و خانگی از نیازهای اصلی امروز جامعه است. خودباوری و تلاش برای استفاده بهینه از ظرفیت های موجود استان در حوزه های مختلف، صنعتگری، صنایع دستی، مشاغل خرد و خانگی می تواند منجر به ایجاد اشتغال پایدار برای همه به ویژه زنان سرپرست خانوار شود.

توسعه مشاغل خانگی، نقش به سزایی در استحكام خانواده دارد.

نماینده مردم قزوین، البرز و آبیك در مجلس شورای اسلامی می گوید: استحكام خانواده به عنوان یكی از اهداف جدی در گرو عوامل مختلفی است كه توسعه مشاغل خانگی یكی از آنها ست و اشتغالزایی و ترویج فرهنگ كار و امیدآفرینی را در پی دارد.

فاطمه محمدبیگی می افزاید: مشاغلی كه ما آنها را مشاغل خرد و خانگی می نامیم، در صورت حمایت می تواند به یك صنعت تولیدی بزرگ تبدیل شود زیرا می تواند خرده سرمایه های خانواده ها را كنار هم جمع كند و یك تعاونی خانوادگی شكل دهند.

محمد بیگی اضافه می كند: استان قزوین ظرفیت های بی بدیلی در بخش های كشاورزی، گردشگری، انواع سلایق شغلی و مزیت های ملی و منطقه ای دارد. لذا با حمایت از مشاغل خانگی می توان بسیاری از معضلات و مشكلات را برطرف كرد.



رفع مشكلات با اجرای صحیحح قوانین

به موجب بند «ت» ماده (80) قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه مصوب 1395، دولت مكلف به تهیه و تأیید طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و ارائه آن به مجلس شورای اسلامی برای تصویب شده است .

بر این اساس معاونت امور زنان و خانواده باید با همكاری وزارتخانه های تعاون، كار و رفاه اجتماعی، بهداشت، درمان و آموزش پزشكی و جهاد كشاورزی، سازمان برنامه و بودجه، كمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بهزیستی، طرح جامع توانمند سازی زنان سرپرست خانوار را تهیه و گزارش اقدامات اجرایی دستگاه های مسئول را به صورت شش ماهه به دولت ارائه كند.
اما رفع مشكل زنان سرپرست خانوار عزم مسئولان و اجرای صحیح قوانین این حوزه در قالب برنامه های مدون و عدم موازی كاری ها، جدیت نمایندگان مجلس شورای اسلامی با نظارت بر حسن اجرای قوانین را می طلبد

زیرا خود اشتغالی زنان به توانمندسازی اقتصادی آنان می انجامد و از وابستگی آنان به مردان و سازمان های حمایتی و همچنین از آسیب پذیری آنان می كاهد. توانمندسازی از نظر روحی در زنان به ارتقـاء كیفیـت نقـش مادرانه آنان می انجامد و از پریشانی ها و دغدغه های خانواده می كاهد.

این در حالی است كه در كشور ما با گفتن عنوان زنان سرپرست خانوار بی درنگ متوجه كمیته امداد و بهزیستی می شویم و كمتر به یاد نقش و عملكردی كه ادارات و سازمان ها و نهادهای ذیربط می افتیم.

متاسفانه در جامعه امروز كه مردان از خرج و مخارج های سنگین زندگی بر نمی آیند بسیاری از بانوان ، مردانه برای زندگی سالم و بی دغدغه می كوشند اما برای اینكه در امنیتی نسبی از لحاظ مالی و رفاهی قرار گیرند نیازمند حمایت بیشترند .

نگارنده: علی صفری الموتی