علیرضا چوبینه می گوید: بهترین راه حل ها برای بهبود شرایط كار این است كه روش های مهندسی شرایط كار را بهبود ببخشیم اما با روش خود مراقبتی می شود بخشی از مشكلات را حل كرد. كاری كه می توانیم انجام دهیم این است كه عینك ارگونومی را به چشم خود افراد ذی نفع بزنیم.

به گزارش خبرنگار ایلنا، آمارها از افزایش تلفات ناشی از حوادث كار می گویند. فرزانه مهدی زاده، مدیركل دفتر معاینات بالینی سازمان پزشكی قانونی، پیشتر از آمار 28هزار موردیِ معاینه حادثه كار در سال 1400 خبر داده بود. این درحالیست كه آمار دقیقی از حوادث كار در دسترس نیست و آماری كه به صورت رسمی ارائه می شود كمتر از آن چیزی است كه در واقعیت اتفاق می افتد. با این وجود وضعیت آمار حوادث كار به مراتب بهتر از آمار بیماری های ناشی از كار است؛ آمار و اطلاعات مشخصی از بیماری های ناشی از كار در دست نیست. اما تعداد افرادی كه در طول دوره ی كاری خود به دلیل شرایط نامناسب كاری دچار بیماری و مشكلات می شوند، كم نیستند. از كارگرانی كه پشت میز می نشینند و احتمالا تنها با یك سیستم و موس و صندلی سروكار دارند گرفته تا كارگرانی كه در یك كارگاه كوچك یا صنایع بزرگی مثل نفت و و پتروشیمی كار می كنند، همه ممكن است در معرض بیماری های ناشی از كار قرار بگیرند.

در خصوص چگونگیِ جلوگیری از بیماری های ناشی از كار با علیرضا چوبینه (استاد تمام مهندسی بهداشت حرفه ای دانشگاه شیراز) گفتگو كردیم. این استاد دانشگاه معتقد است با بكارگیری اصول ارگونومی می توان بخشی از مشكلات و بیماری های ناشی از كار را رفع كرد. چوبینه كه امسال برنده ی جایزه ی دستاوردهای یك عمر مطالعات ارگونومی از انستیتو ارگونومی و مهندسی عوامل انسانی انگلستان شده، می گوید: «بهترین راه حل ها برای بهبود شرایط كار این است كه روش های مهندسی شرایط كار را بهبود ببخشیم اما با روش خود مراقبتی می شود بخشی از مشكلات را حل كرد. كاری كه می توانیم انجام دهیم این است كه عینك ارگونومی را به چشم خود افراد ذی نفع بزنیم.»

مشروح گفتگو با این استاد دانشگاه در ادامه می آید:

وضعیت بكارگیری اصول بهداشت حرفه ای در ایران را چطور ارزیابی می كنید؟

به نظر می رسد در سالهای اخیر پیشرفت خوبی داشتیم. تعداد زیادی از دانشگاه های علوم پزشكی كشور پذیرنده دانشجو در مقاطع مختلف كارشناسی و كارشناسی ارشد و دكتری هستند و نیروی كار كافی در كشور برای این حوزه وجود دارد و بهداشت حرفه ای ساختار و سازمان خوبی پیدا كرده است. به جرأت می توان گفت كه كارهای تحقیقاتی كه در این زمینه انجام می شود، بروز است و دستاوردهای خوبی داشته و اخیرا هم روی تحقیقات كابردی و محصول محور متمركز شده كه به نظرم می رسد شرایط رو به جلو است.

اما آیا این نیروهای متخصص در بنگاه ها به كار گرفته می شوند؟ چقدر از اصول بهداشت حرفه ای در كارگاه ها اجرایی می شود؟

ببینید من به عنوان یك فرد دانشگاهی و ناظر بیرونی به این قضیه نگاه می كنم و مسلما در این خصوص آمار دقیقی در دست ندارم. از این منظر به اعتقاد من این رشته سازماندهی خوبی پیدا كرده است. اینكه كارفرما در هر صنعت و محیط كاری ملزم به طراحی ساختار بهداشت حرفه ای لازم باشد و نیروهای متخصص بهداشت حرفه ای جذب كند، امیدواركننده است كه شرایط به لحاظ ایمنی كار و بهداشت حرفه ای بهتر شود اما خب به درجه ای نرسیده ایم كه استانداردها را به طور كامل اجرایی كنیم. قضیه این است كه كارفرما همچون سابق نمی تواند به صورت سنتی به قضیه نگاه كند. البته باید به قدیمی و كهنه بودن فرایندها در كارخانه ها نیز توجه كرد. در واقع علل بخشی از حوادث كار به این موضوع برمی گردد و هر چه خدمات بهداشت شغلی را گسترش دهیم اما تكنولوژی مربوط به سی چهل سال پیش باشد و تغییر نكند، قطعا ریزفاكتورها و عوامل خطر در محیط كار باعث ایجاد حادثه خواهد شد.

به نقش ارگونومی در كاهش بیماری های ناشی از كار اشاره كنید. چقدر می توان به جایگاه ارگونومی در محیط كار ایران امیدوار بود؟

ارگونومی از علومی است كه می تواند به ارتقای بهداشت شغلی و كیفیت شغلی كمك زیادی كند. ارگونومی به این معناست كه كار و تجهیزات و محیطی كه آدم ها در آن فعالیت شغلی انجام می دهند متناسب با ویژگی های آدم ها طراحی شود. كار نه سنگین باشد و نه سبك؛ كار باید متعادل باشد كه هم سلامت كارگر تضمین شود و هم كارفرما از آن منتفع شود كه با استفاده از اصول ارگونومی می تواند این شرایط را اجرایی كرد.

هدف ما در ارگونومی این است كه از طریق خلق محیط ها و ابزار مناسب و شرح كار مناسب به ارتقای سلامت ایمنی و بهره وری نیروی كار كمك كنیم. در دنیا چند دهه است كه به این موضوع توجه شده و كارفرماها این را برگ برنده برای سازمان و تعالی سازمان می دانند. در ایران هم دو دهه است كه ما فعالیتهایی در این زمینه شروع كردیم. ما از سال87 فوق لیسانس ارگونومی در دانشگاه ها راه اندازی كردیم و از سال 94 دوره ی دكتری نیز وارد دانشگاه ها شد كه از این نظر در منطقه و نسبت به كشورهای مشابه پیشگام هستیم.

چقدر توانستیم این اصول را وارد كارخانه ها كنیم و كارفرماها را مجاب به اجرای این اصول؟

اگر بخواهیم قضاوت درستی داشته باشیم كه این چقدر وارد محیط كار شده است و چقدر كاربردی شده باید بگویم كه بهداشت شغلی از ارگونومی جلوتر است. در مورد بهداشت حرفه ای در هر كارخانه ای دستورالعمل ها و برنامه های مدونی وجود دارد و خب این موضوع از مدت ها قبل مطرح شده اما در مورد ارگونومی چنین نیست. در كشور ما ارگونومی از دل بهداشت حرفه ‍ ای بیرون آمده و عقبتر از آن است. یكی از رسالتهایی كه ما برای خود قائل هستیم فرهنگ سازی و آشنایی صنایع مختلف و مردم و با اصول ارگونومی است. ما می خواهیم مردم متوجه باشند كه این علم می تواند در محیط كار و زندگی تاثیر به سزایی در سلامت آن ها داشته باشد. امروز واژه ارگونومی نامأنوس نیست اما می توان گسترش بیشتری داشته باشد. به هر حال فارغ التحصیلان این حوزه می توانند نقش به سزایی در گسترش این حوزه داشته باشند.

اجرایی كردنِ اصول بهداشت حرفه ای خیلی جاها هزینه بر است و كارفرما زیر بار نمی رود. تعدا بازرسان كار هم به قدری نیست كه بتوان به نظارتهای آن ها برای كاهش حوادث ناشی از كار امیدوار بود. در مورد به كار بردنِ اصول ارگونومی چقدر می توان خوشبین بود. آیا اجرایی كردنِ اصول ارگونومی هزینه بر است؟

ببینید برنامه های مختلفی برای بهبود شرایط كار در ارگونومی وجود دارد؛ بخشی این است كه تكنولوژی را تغییر دهیم و از حالت دستی و یدی خارج كنیم و كار را به ماشین واگذار كنیم كه اینها هزینه بر هستند و سبب می شود كارفرما به این سمت و سو نرود. البته بهترین راه حل ها برای بهبود شرایط كار همین ها هستند و ما باید با روش های مهندسی شرایط كار را بهبود ببخشیم اما بخشی از راهكارها مبتنی بر روش خود مراقبتی است. وقتی تضمینی برای اجرای آن بخش قضیه وجود ندارد، خود كارگر باید مواردی را رعایت كند تا سلامت خود را حفظ كند. با آموزش اصول ارگونومی می توان تا حدودی این شرایط را بهتر كرد. به هر حل تغییر تكنولوژی می تواند هزینه بر باشد اما آموزش این اصول هزینه ی چندانی ندارد. به همین دلیل است كه در كشورهای در حال توسعه بیشتر روی این اصول كم هزینه تاكید می شود. ببینید گاهی بالابردنِ ارتفاع مانیتور با وسایل دم دستی مثل كتاب و... می تواند از بروز بسیاری از بیماری های ستون فقرات گردن جلوگیری كند. این كار هزینه ی چندانی ندارد اما به هر حال به سلامتی نیروی كار كمك می كند.

كاری كه می توانیم انجام دهیم این است كه عینك ارگونومی را به چشم خود افراد ذی نفع بزنیم. پس پیشنهاد ما این است كه از طریق آموزش و روش های خود مراقبتی می توان بخشی از آسیب های جسمی و حتی روانی را كاهش داد. در واقع با بالابردنِ ریزفاكتورها می توان بهداشت كار را ارتقا داد.

انتهای پیام/