سن مراجعه افراد با آسیب های گردن و كمر كاهش یافته و به متولدین دهه 80 و 90 رسیده و در كنار آن، آسیب عضلانی جدیدی هم به فهرست اختلالات اسكلتی - عضلانی در ایران اضافه شده؛« آرتروز ران» گزارش

مریم سرخوش، روزنامه نگار

اختلالات اسكلتی - عضلانی و دردهای مزمن ناشی از آن تا یك دهه گذشته در بسیاری از كشورها رشد 35درصدی داشته و حالا این اختلالات طی چند سال اخیر در كشورمان هم با كاهش سن و شیوع یك آسیب عضلانی جدید همراه شده است؛ «آرتروز ران».
آخرین بررسی ها نشان می دهد، اكنون آسیب هایی مثل گردن درد و كمردرد در گروه سنی 20تا 45سال و حتی كودكان و نوجوانان افزایش یافته و آمار مراجعات آنها به مراكز درمانی چندین برابر شده است. استفاده طولانی مدت آنها از سیستم های الكترونیكی ازجمله تلفن همراه باعث شده تا سبك زندگی كم تحرك شان پررنگ تر و آسیب های اسكلتی - عضلانی افزایش پیدا كند. البته به گفته متخصصان طب فیزیكی و توانبخشی نه تنها تغییر سبك زندگی سنتی به ماشینی و افزایش استفاده از تجهیزات الكترونیك بلكه توجه به زیبایی اندام و ورزش های غیراصولی هم باعث شده جوانان بیشتر در معرض این آسیب ها قرار بگیرند یا زیر تیغ جراحان بروند. به گفته متخصصان ارتوپد، یكی از شایع ترین آسیب های اسكلتی - عضلانی در كشور، آرتروز زانو به دلیل نشستن های طولانی است. نكته اینجاست آسیب هایی كه در كشورهای اروپایی شایع بوده، اكنون ایرانیان را هم درگیر كرده است. پیش از این انجمن كایروپراكتیك آمریكا نسبت به شیوع اختلالات اسكلتی - عضلانی هشدار داد و اعلام كرد كه اختلالات ستون فقرات و كمردرد مهم ترین عامل از كارافتادگی و ناتوانی در سراسر جهان است و حدود 80 درصد افراد از كمر درد یا گردن درد رنج می برند. آنها تأكید كرده اند كه كمردرد پس از سرماخوردگی، بیماری های پوستی و آرتروز شایع ترین علت مراجعه به پزشك است. حالا نه تنها سالمندان كه گروه های سنی جوان با مهم ترین اختلالات ستون فقرات ازجمله كمردرد، درد گردن، بیماری دیسك و انحنای غیرطبیعی ستون فقرات مواجه شده اند.

متولدان 80و 90؛ مستعد آسیب
به دلیل وضعیت و تغذیه نامناسب یا فشار و استرس هم اكنون قشر پویای جامعه از همان سنین پایین درگیر چنین مشكلاتی شده اند. این مسئله باعث می شود در آینده با جامعه پیری مواجه شویم كه جوانی اش با آسیب های فیزیكی و جسمی سپری شده است. حتی پیش بینی می شود تداوم چنین وضعیتی باعث شود طی 10تا 12سال آینده تخت های بیمارستان ها از بیمارانی كه با دردهای این چنینی مواجه شده اند، پر شود. یاسر حلال خور، فیزیوتراپیست با بیان این مطلب به همشهری می گوید: «این آسیب ها حتی به گروه های سنی دهه 80و 90هم رسیده و بدن آنها را مستعد هرگونه آسیبی كرده است. چرا كه در گذشته ماشین نبود و رفتن كودكان به مدرسه هم با پیاده روی همراه می شد، اما اكنون اغلب كودكان هیچ تحركی برای رسیدن به مدرسه ندارند و اغلب با ماشین تردد می كنند. زندگی های آپارتمان نشینی، قرار نگرفتن در معرض آفتاب به میزان كافی و نبود جنب و جوش به دلیل كمبود فضاهای موجود باعث شده ساختار و تراكم استخوانی كودك به میزان كافی افزایش پیدا نكند.» حلال خور معتقد است كه تجهیزات الكترونیكی به صورت بسیار تهاجمی به ساختار بدن انسان ها آسیب می زنند: «سبك بسیار بد زندگی افراد به ویژه كسانی كه دائم در حال كار كردن با كامپیوتر هستند، باعث شده بیشترین آسیب ها به گردن و شانه ها وارد شود. سازمان نظام پزشكی و انجمن فیزیوتراپی و ارتوپدی وضعیت مناسب برای استفاده از این تجهیزات را تعریف كرده اما در بسیاری از مشاغل چنین استانداردهایی وجود ندارد. كارمندان بانك ساعت های زیادی را در وضعیت نامناسب مقابل كامپیوتر می نشینند. وضعیتی كه هر روز تكرار می شود و آنها و سایر افرادی كه وضعیت كاری مشابه دارند به دلیل قرار گرفتن سر جلوتر از تنه، پس از مدتی دچار گردن درد می شوند.» او ادامه می دهد: «پشت میز نشستن بلند مدت باعث ضعیف شدن عضلات كمر و كوتاه شدن عضلات شكم و تغییر در زوایای مهره ها می شود كه عامل دیسك است. كارمندان در معرض چنین آسیب هایی هستند و بهتر است هر یك ساعت یك بار چند دقیقه از جای خود بلند شوند و راه بروند تا لگن و مهره های كمر آنها به حالت طبیعی برگردد.» به گفته این فیزیوتراپیست حتی اگر بیمار برای فیزیوتراپی و رفع درمان اقداماتی رو به بهبودی انجام دهد اما همان وضعیت نامناسب كاری برای او تكرار شود، باز هم بازگشت درد وجود دارد: «تا وقتی كه وضعیت اصلاح نشود، چنین آسیب هایی وجود خواهد داشت و تداوم آن باعث می شود فشار به ریشه های عصبی وارد شود و درد، گزگز، كرختی در ناحیه شانه، بازو و حتی نوك انگشتان احساس شود. در نهایت هم بیمار مجبور به انجام اعمال جراحی می شود.» این پزشك با تأكید بر اینكه هر فرد حداقل یك بار در طول عمر خود كمردرد یا گردن درد را تجربه خواهد كرد، توضیح می دهد: «محوریت بدن با ستون فقرات است و اكنون این آسیب ها افزایش پیدا كرده اند. سبك زندگی كنونی احتمال ابتلا به مشكلات ستون فقرات را افزایش داده است. به وضوح در بسیاری از افراد زیر 40تا 45سال، انحنای گردن كه باید به سمت عقب باشد، اكنون از بین رفته و گردن صاف شده كه منجر به آسیب های جدی در این قسمت از بدن می شود. این در حالی است كه با چند حركت و ورزش ساده، می توان موقعیت نامناسب را تاحدودی اصلاح كرد.»

ماهیت ورزش كردن تغییر كرده
به گفته حلال خور علاوه بر سبك زندگی بی تحرك، ناشی از ماشینی شدن جامعه، ورزش كردن هم اكنون با تغییر ماهیت همراه شده است، به گونه ای كه جوان ها نه با انگیزه سلامتی و حفظ قدرت بدنی، بلكه به دلیل داشتن اندامی زیبا اقدام به ورزش می كنند و ورزش كردن در جهت تخریب كردن بدن پیش رفته است: «در بسیاری از مراكز ورزشی، حركت های ورزشی كه در حال انجام است، اشتباه و به شدت آسیب زاست. در این میان حتی برخی مربیان در این خصوص آموزش های لازم را ندیده اند و ورزش هایی كه توصیه می كنند، جزو همین مواردی است كه به ساختار فیزیكی بدن این افراد آسیب می زند.» این متخصص ستون فقرات و ارتوپدی درباره اینكه آیا آماری از جمعیت مبتلا به آسیب های اسكلتی - عضلانی وجود دارد، می گوید: «آمار رسمی در این باره وجود ندارد اما در مراكز فیزیوتراپی به صورت تصاعدی با افزایش مراجعات افراد به دلیل این آسیب ها مواجه شده ایم. این وضعیت در مطب پزشكان هم به دلیل افزایش مراجعات بیماران قابل مشاهده است. تعداد مراجعات به اندازه ای بالا رفته كه برخی پزشكان فرصت معاینه بیمار را هم ندارند و به سرعت ام آر آی، اسكن و عكس تجویز می كنند و آنها را به سوی اتاق عمل سوق می دهند، جراحی هایی كه برخی از آنها كاملا غیرضروری هم به نظر می رسد.» به گفته حلال خور سال 95-96بررسی درباره ضرورت نداشتن برخی از اعمال جراحی ستون فقرات از سوی وزارت بهداشت انجام شد كه نتایج آن نشان داد برای 70درصد بیماران این جراحی ها ضروری نبوده است: «عواملی ازجمله نبود فرهنگ، سیستم ارجاع مناسب، پزشك خانواده، نظارت های كافی و... باعث شده كه بیماران بی دلیل زیر تیغ جراحی قرار بگیرند و اگر این افراد در گروه سنی زیر سالمندی باشند، از چرخه جامعه برای انجام فعالیت و پویایی حذف می شوند.»

در گذشته این میزان آسیب وجود نداشته
یحیی سخنگویی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی هم آرتروز زانو و ران را 2بیماری جدی در حوزه آسیب های اسكلتی - عضلانی می داند و به همشهری می گوید:«در جامعه ایرانی، نشستن دوزانو و چهارزانو به مدت زیاد باعث شده تا آرتروز زانو در كشور ما شایع شود. از سوی دیگر نشستن طولانی روی صندلی و مبل به طوریكه زانو به صورت كامل خم نمی شود، به مرور زمان منجر به كوتاهی عضلات اطراف زانو می شود و باعث زانو درد است.» اما به گفته این متخصص یك آسیب دیگر هم اكنون در ایران شایع شده است: «نبود فشار زیاد روی بستر ران باعث آرتروز ران می شود. این آسیب در كشورهای اروپایی شایع و در جامعه ما رو به افزایش است. استفاده از یك توالت ایرانی با وجود فشاری كه به بستر ران وارد می كند می تواند یك عامل پیشگیری كننده از این آرتروز مطرح باشد.» به گفته سخنگویی، استفاده از میز و صندلی در ادارات به گونه ای است كه ارگونومی(تطبیق كار با انسان) رعایت نشده است: «ما به آدم های بسیار انعطاف پذیر تبدیل شده ایم كه خودمان را با شرایط موجود منطبق می كنیم. یعنی اگر میز كوتاه تر از حد استاندارد باشد، آنقدر خم می شویم كه فعالیت را ادامه دهیم. این مسئله باعث می شود ستون فقرات و مهره های گردن با فشار زیادی مواجه شوند و به مرور زمان آسیب ببینند.» او همچنین ورود تجهیزات الكترونیكی ازجمله گوشی های موبایل بدون آموزش و اطلاع رسانی درباره آسیب های آنها را چالش دیگر زندگی های امروزی عنوان می كند و می گوید: «این آسیب ها در تمام گروه های سنی حتی كودكان و دانش آموزان هم رقم خورده است. استفاده از این وسایل از سوی كودكان باعث شده كه آنها عارضه سر به جلو داشته باشند، وقتی كه سر جلوتر از تن است، 3برابر وزن سر به گردن فشار وارد می شود و در دراز مدت آسیب زاست، چون عضلات باید فشار زیادی را تحمل كنند كه سر را نگه دارند. اغلب افراد بزرگسال هم كه از این وسایل استفاده می كنند، سر خمیده و روبه پایین دارند و این مسئله مشكل ساز شده است.» این پزشك در پاسخ به این سؤال كه آیا زمان بروز چنین آسیب هایی مشخص است هم توضیح می دهد: «قرار نیست با استفاده كوتاه مدت این مشكلات بروز پیدا كند و زمانی هم برای پیش بینی بروز این آسیب ها نمی توان اعلام كرد، چرا كه جثه، قدرت و فعالیت های افراد با هم متفاوت است اما همه آنها شبیه یك لیوانی هستند كه قطره قطره آب در آن ریخته می شود، وابسته به اندازه و حجم لیوان، در نهایت لبریز خواهد شد و این آسیب بروز می كند.»

یك میز و نیمكت برای 6سال آموزشی
سخنگویی نسبت به كاهش سن آسیب های اسكلتی -عضلانی هشدار می دهد و می گوید: «بر خلاف گذشته اكنون دیسكوپاتی، كمردرد و گردن درد در گروه های سنی بسیار جوان شایع شده است. این ناهنجاری های بدنی كه ناشی از رعایت نشدن ارگونومی است به تدریج در حال بروز كردن است. در مدارس میز و نیمكت هایی وجود دارد كه كودك از كلاس اول تا ششم باید پشت همان بنشیند. قد آنها هر سال بلندتر می شود اما هیچ تغییری در میز وجود ندارد، بلكه این دانش آموز است كه باید خودش را خمیده كند تا بتواند از میز و نیمكت استفاده كند. این مسئله باعث می شود ستون فقرات آنها با خمیدگی شكل بگیرد. در چنین شرایطی اگر كودك فعالیت ورزشی غیراصولی داشته باشد، شدت آسیب ناشی از این خمیدگی بیشتر هم می شود.» به تأكید این متخصص ساده ترین روش برای جلوگیری از چنین آسیب هایی این است كه هر سازمان و ارگانی، به فكر افراد تحت پوشش خود باشد. رعایت ارگونومی در كار بسیار اهمیت دارد و باید استانداردهای تجهیزات كاری متناسب با افراد تامین شود.« سخنگویی درباره اینكه اگر برای كاهش این آسیب ها برنامه ریزی نشود آیا آسیب های وارده به گروه های سنی جوان و نوجوان در آینده قابل درمان خواهد بود یا خیر؟ پاسخ می دهد: » قطعا قابل درمان است اما ممكن است مزمن شود و درمان آن طولانی مدت خواهد بود. اما باید به این نكته هم توجه داشت كه به هر حال ناراحتی جسمی، ناراحتی های روانی را هم به همراه دارد كه به مشكلات جدی در این حوزه اضافه شده است.»

مكث
علائم آسیب های اسكلتی -عضلانی در كودكان
تغییر سبك زندگی و افزایش آسیب های اسكلتی - عضلانی نه تنها در ایران كه در سایر كشورهای دنیا هم وجود دارد، اما اینكه جامعه ما به گونه ای باشد كه آسیب های بیشتری را نسبت به جوامع دیگر تجربه كند و وضعیت بدتری داشته باشد، به هیچ عنوان درست نیست. منصور رایگانی، رئیس انجمن طب فیزیكی و توانبخشی ایران با بیان این مطلب به همشهری می گوید: «سبك زندگی در هر برهه زمانی تغییراتی را تجربه می كند كه عوارض و خوبی هایی هم دارد. تغییر سبك زندگی در ایران كه باعث یكجانشینی، بی تحركی و ایستایی شده با افزایش مشكلات سلامتی مواجهیم، ازجمله مشكلات قلبی و عروقی و آسیب های اسكلتی - عضلانی.» به گفته این متخصص به دلیل كم تحركی سیستم قلبی و عروقی نمی تواند به صورت كامل فعالیت كند و افراد در سنین پایین تر دچار فشار خون، قند خون و مشكلات قلبی و عروقی می شوند، همچنین بی تحركی اسكلتی و عضلانی هم باعث افزایش آسیب در اندام هایی ازجمله عضله، بافت های اتصال دهنده عضلات به استخوان و مفاصل و خود مفصل و بافت مفصل و سیستم عصب (در اندام و ستون فقرات) شده است.» او درباره كاهش سن آسیب ها و علائم واضحی كه خانواده ها از بروز چنین آسیب هایی آگاهی داشته باشند هم توضیح می دهد:«قوز كردن بیش از اندازه، كج راه رفتن یا كج گذاشتن پا، نداشتن تعادل و لنگیدن از علائم اولیه و اخطاردهنده چنین آسیب هایی هستند. استفاده مداوم از تلفن های همراه در این گروه سنی باعث ایجاد قوز در ستون فقرات پشتی و گرد شدن ناحیه فوقانی پشت و تحتانی گردن، كوتاهی عضلات جلو سینه (ایجاد مشكل در تنفس و كاهش حجم ریه)، خستگی عضلاتی درد مزمن گردن می شود. در بزرگسالان هم فرد را مستعد فتق و دیسك گردن می كند.» به گفته رایگانی 2نكته مهم درباره این سبك از زندگی امروزی وجود دارد؛ اول اجتناب از نشستن طولانی مدت(بیش از نیم ساعت در یكجا) و دوم كاهش وزن: «ضروری است هر فردی و در هر موقعیتی اگر مجبور به نشستن بیش از نیم ساعت در یكجا بود، یك تا دو دقیقه بلند شود و تغییر وضعیت دهد. این مسئله باعث می شود بسیاری از مشكلات قلبی، عروقی، ریوی، ستون فقرات و... كاهش پیدا كند. افزایش وزن هم به صورت مستقیم در ایجاد و تشدید آرتروز زانو و كمردرد تأثیر مستقیمی دارد.»

نكته
8 عادت نامناسب و آسیب به ستون فقرات