نامش از قدیم الایام نحس بوده و شنیدن آن، تن هر انسانی را به خود می لرزاند! چهره های رنگ و رو رفته و نحیف بیماران مبتلا، دردهای طاقت فرسا و زجرآورو بی حالی و ضعف شدید؛ جملگی تصویر تیره و تاری از بیماری «سرطان» در اذهان به جای می گذارد.
به گزارش فارس نامش از قدیم الایام نحس و نامیمون بوده و شنیدن آن، تن هر انسانی را به خود می لرزاند! چهره های رنگ و رو رفته و نحیف بیماران مبتلا، دردهای طاقت فرسا و زجرآور، بی حالی و ضعف شدید و... جملگی تصویر تیره و تاری از بیماری سرطان و بیماران مبتلا به آن در اذهان افراد به جای گذاشته است.
در كنار آسیب های جسمی و روحی شدید این بیماری، هزینه های كمرشكن و خانه خراب كن این بیماری نیز به سان یك بیماری مضاعف بر دوش مبتلایان سنگینی می كند و خلاصه ویران كننده سلامت و تضعیف كننده شرایط اقتصادی یك خانواده است.
اكنون در هفته مبارزه با بیماری سرطان قرار داریم. واژه سرطان به خانواده بزرگی از بیماری ها اطلاق می شود كه شامل رشد غیر طبیعی سلول هاست و این سلول ها این قابلیت را دارند كه به سایر نقاط بدن گسترش یابند و به آن حمله كنند.
سرطان بیماری است كه از تكثیر غیر طبیعی سلول های بدن شروع می شود. بدن انسان از میلیونها سلولی ساخته شده است كه با یكدیگر گروه بندی شده تا بافت ها و اندام های مختلف را بسازند. ژن های داخل هر سلول به آن دستورهای لازم را صادر می كنند.
گاهی اوقات این دستورات در یك سلول مبهم و مغشوش بوده و سلول رفتار غیر طبیعی دارد و پس از مدتی گروهی از سلولهای غیر طبیعی می توانند در خون یا سیستم ایمنی گردش كرده یا تبدیل به توده یا تومور بدخیم یا سرطان شوند.
در واقع سلول های بدن در طی یك روند تنظیم یافته از بین می روند و سلول های جدید جای آنها را می گیرند.گاهی اوقات این روند طبیعی از تنظیم خارج شده و سلول های فرسوده از بین نمی روند و تشكیل توده ای را می كنند كه می توانند تبدیل به تومور بدخیم یا سرطان شوند.
سرطان های مختلف بر اساس اندامی كه سرطان از آنجا شروع شده است، نامگذاری می شوند.
ابتلای سالانه 150 هزار ایرانی به سرطان
محمد اسماعیل اكبری، رئیس مركز تحقیقات سرطان اظهار داشت: حدود 150 هزار سرطان جدید در سال در ایران شناسایی می شود. سالی حدود 6درصد در میزان ابتلا به سرطان در ایران رشد داریم اما نسبت به كشورهای غربی تعداد ابتلادر ایران كمتر است؛ به طوری كه حدود یك پنجم كشورهای غربی در ایران ابتلا به سرطان داریم.
ایران بیشترین رشد سرطان در دنیا را دارد/سرطان معده كشنده ترین سرطان
وی با بیان اینكه در هیچ كشوری به اندازه ایران رشد ابتلا به سرطان نداریم،گفت:در ایران سرطان معده كشنده ترین نوع سرطان است؛همچنین فقر و فرهنگ دو عامل اصلی در ابتلا سرطان هستند.

سرطان پستان شایع ترین سرطان در زنان
رئیس مركز تحقیقات سرطان با اشاره به اینكه سرطان پستان شایع ترین سرطان در زنان است،افزود:حدود 26درصد سرطان در زنان را این نوع سرطان تشكیل می دهد و سرطان پستان است.
اكبری با اشاره به نقش تغذیه نادرست،آلودگی هوا و مواد دخانی در ابتلا به سرطان،بیان داشت:بحث ارث در ابتلا به سرطان مهم است،اما هیچ وقت سرطان را ارثی نمی دانیم،بلكه اثر ارث زیر 10درصد است.
وی با اشاره به نقش موثر آلودگی هوا در ابتلا به سرطان،خاطرنشان كرد:اثر گذاری عامل خطری مانند آلودگی هوا قابل انتقال است.
رئیس مركز تحقیقات سرطان با اشاره به اینكه شایع ترین انواع سرطانها در بین مردان و زنان ایرانی به ترتیب سرطان پستان،پوست،معده،روده بزرگ و خون است،افزود:سرطان پستان،پوست،روده بزرگ ،خون و ریه شایع ترین انواع سرطانها در زنان ایرانی است.

اكبری با اشاره به شایع ترین سرطان های رایج در مردان، خاطرنشان كرد: سرطان معده پوست، خون، روده بزرگ و ریه شایع ترین سرطان های مردان در ایران است.

وی با بیان اینكه میزان ابتلای كودكان به سرطان در ایران دو نیم درصد است،خاطرنشان كرد: اكنون بیش از 80 درصد سرطان خون در كودكان علاج می شود؛ ضمن اینكه بعد از سرطان خون در كودكان، سرطان كلیه و مغز رایج ترین سرطان ها در بین كودكان است.
جراحی مهمترین روش تشخیص سرطان
رئیس مركز تحقیقات سرطان با اشاره به اینكه مهمترین مرحله تشخیص سرطان فقط جراحی است،گفت: به طوری كه در درمان 49 درصد آن مربوط به جراحی بوده 40درصد درمان با رادیوتراپی به اضافه جراحی و 11 درصد به روش شیمی درمانی همراه با جراحی و رادیوتراپی برای درمان موثر هستند اما بالاترین هزینه درمان بیماران سرطانی مربوط به شیمی درمانی است .
اكبری با اشاره به علائم سرطان معده به عنوان رایج ترین سرطان در بین مردان، كرد: لاغری،كم خونی، كم اشتهایی از جمله علائم ابتلا به سرطان معده است؛ضمن اینكه كم خونی و تغییر رنگ مدفوع از نشانه های ابتلا به سرطان روده بزرگ است.
وی با اشاره به نشانه های سرطان پستان به عنوان شایع ترین نوع سرطان در زنان، تصریح كرد: وجود توده در سینه و ترشح خونی از سینه از نشانه های ظاهری ابتلا به سرطان پستان در زنان است.
هزینه 300 میلیارد تومانی شیمی درمانی بیماران سرطانی
رئیس مركز تحقیقات سرطان با اشاره به هزینه های بالای روش شیمی درمانی در درمان بیماری های سرطان، بیان داشت: در سال 300 میلیارد تومان در كشور هزینه داروهای شیمی درمانی است كه به نظر بنده كمكی به مردم نمی كند؛ به طوری كه طول عمر و كیفیت زندگی بیماران سرطانی را بهبود نمی بخشد.
مرگ یك سوم بیماران سرطانی در ایران
اكبری با اشاره به پیشرفت های ایران در درمان بیماران سرطانی یادآور شد:ده سال پیش در ایران از هر 100 بیمار سرطانی 60 بیمار از بین می رفتند اما اكنون این عدد به حدود 31.5 درصد رسیده؛ به عبارتی اكنون یك سوم بیماران سرطانی جان خود را از دست می دهند كه این استاندارد در ایران با استاندارد جهانی همخوانی دارد و میزان شاخص مرگ به بروز سرطان در ایران با استانداردهای جهانی هماهنگ است.
درمان سرطان گرانترین درمان بین بیماریهای مختلف
رئیس مركز تحقیقات سرطان با اشاره به هزینه بالای درمان بیماران سرطانی،گفت: درمان بیماری سرطان گرانترین درمان در بیماری ها را دارد؛ به طوری كه حداقل دو برابر بیماری های دیگر هزینه درمان در بردارد؛ همچنین در ایران سالانه 3 هزار میلیارد تومان هزینه درمان سرطان است.
اكبری خاطر نشان كرد: هر بیمار سرطانی می تواند باردار شود، اما باید به مسئله اجتماعی این بیماری نیز توجه كنند و اینكه باید بدانیم انجام بارداری در مبتلایان به سرطان پستان باعث طول عمر مادر و جنین می شود و بارداری در بیماران سرطانی بلامانع است.
تاریخچه سرطان؛ كهن ترین مدارك مكتوبی كه از ابتلای انسان ها به سرطان حكایت می كند مربوط به آثاری است كه در قرن نوزدهم در مصر كشف شد. این بیماری در هر قسمت از بدن مانند خون، پوست، سیستم گوارش، سیستم ادراری تناسلی، استخوان، ماهیچه، چشم و ... ممكن است آغاز شود و در مراحل پیش رفته به سایر نواحی بدن گسترش یابد. بسته به اینكه توده تشكیل شده در كدام بخش از بدن باشد، علائم ظاهر شده نیز متفاوت خواهد بود.
علائم و نشانه های سرطان
سرطان در آغاز، هیچ نشانه ای ندارد. علائم و نشانه های آن زمانی ظاهر می شوند كه سلول ها رشد كرده و ریشه دوانده باشند. نشانه های این بیماری بستگی به نوع و محل آن دارد، بسیاری از این علائم بین تمامی سرطان ها مشترك هستند و برخی علائم، اختصاصی هستند.
برخی علائم در طی سرطان وجود دارند كه صرفاً در محل ایجاد تومور ظاهر نمی شوند بلكه بدن را به صورت كلی و سیستمیك درگیر می كنند، این علائم شامل كاهش وزن ناخواسته، تب، خستگی مفرط و تغییرات پوستی هستند.
در 90 تا 95 درصد موارد، جهش های ژنتیكی و فاكتورهای محیطی سبب ایجاد سرطان می شوند؛ در 5 تا 10 درصد باقی مانده، وراثت دخالت دارد.
نقش رژیم غذایی در ایجاد سرطان
رژیم غذایی، فعالیت فیزیكی و چاقی با بیش از 30 تا 35 درصد از سرطان های مرگبار مرتبط هستند. عدم فعالیت فیزیكی نه تنها از طریق ایجاد اضافه وزن، ریسك ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد بلكه دارای اثرات منفی بر سیستم ایمنی و سیستم هورمونی نیز هستند. برخی مواد غذایی به طور خاص با یك نوع سرطان مشخص ارتباط دارند؛ به عنوان مثال غذاهای بسیار شور با سرطان معده ارتباط دارند.
حسین كامران زاده، فوق تخصص خون و سرطان در گفت وگو با فارس در پاسخ به این پرسش كه «چه ارتباطی بین چاقی و ابتلا به سرطان وجود دارد؟»، گفت: عوامل زیادی در بروز سرطان موثرند اما چاقی یكی از دلایل شایع سرطانهاست كه در منابع علمی به آن بسیار اشاره شده است.
وی ادامه داد:یكی از دلایل شایع سرطان ها كه در منابع علمی به آن بسیار اشاره شده، چاقی است؛ به ویژه چاقی در ایجاد سرطان روده كه از شایعترین سرطانها در تمامی جهان و یكی از علت های مهم مرگ و میر در جهان است نقش تاثیرگذاری دارد.
فوق تخصص خون و سرطان افزود: ثابت شده اگر فردی مبتلا به سرطان روده بوده و بهبود پیدا كرده باشد با كاهش وزن می تواند از برگشت این بیماری جلوگیری كند. چاقی یكی از علل عمده بروز سرطان سینه در خانم ها و سرطان پروستات در آقایان است.
كامران زاده با اشاره علل دیگری كه باعث ایجاد سرطان می شوند،گفت:سیگار در بروز سرطان های دهان، حلق و ریه نقش اساسی دارد؛ ضمن اینكه مصرف الكل هم به ویژه همراه با سیگار می تواند باعث ایجاد سرطان دهان، مری، معده شود.
وی افزود: ورزش با بهبود وزن فرد به پیشگیری از سرطان كمك می كند و تغذیه مناسب با مصرف بیشتر میوه جات، سبزیجات و كاهش مصرف فست فودها و غذاهای چرب و سرخ كردنی در جلوگیری از ابتلاء انسان به سرطان كمك می كند.
فوق تخصص خون و سرطان با اشاره به اینكه آمار سرطان در ایران شبیه نقاط دیگر جهان است گفت: شایع ترین سرطان در جهان سرطان پوست است؛ به این دلیل اینكه سریع تشخیص داده می شوند و سریع هم به درمان جواب می دهند؛ اهمیت كلینیكی كمتری دارند اما سرطان سینه در خانم ها و سرطان پروستات از شایعترین سرطانها در بین ایرانیان است.
كامران زاده با تاكید بر اینكه سرطان معده و روده در ایران بسیار شایع است، گفت: مصرف چای داغ در بروز سرطان مری در ایران بسیار موثر است و غذاهای دودی و غذاهایی كه سرخ می شوند و در معرض مستقیم آتش قرار دارند، بالقوه موثرند؛ اگرچه برخی سرطان ها هم ارتباط مستقیم با ژنتیك دارند كه نیاز به مطالعه بیشتری در این حوزه حس می شود.
فوق تخصص خون و سرطان خود مراقبتی را از عوامل مهم جلوگیری از بروز سرطان دانست و خاطرنشان كرد:ما باید مراقب باشیم كه بیمار نشویم،اما توجه به علامت های اولیه سرطانها مثل تغییر اجابت مزاج ، خون ریزی های غیر طبیعی در بدن، وجود توده ها و بافت های غیرطبیعی و تغییر در رنگ پوست بسیار مهم است.
وی متذكر شد:اگر چنین علائمی وجود داشت باید به پزشك مراجعه كرد. از طرف دیگر باید بدانیم بسیاری از سرطان ها علاج پذیر بوده و حتی پس از درمان عود نمی كنند؛ بنابراین بیماران نباید نگران باشند و همدلی بین پزشك، بیمار و خانواده بیمار می تواند در بهبود بیماری بسیار موثر باشد.
كامران زاده تاكید كرد: وقتی شخص روحیه خوبی داشته باشد، حتما درمان هم تاثیر بهتری خواهد داشت و همكاری بیمارانی كه روحیه قوی دارند با پزشك بهتر خواهد بود.
روش های درمانی زیادی برای سرطان وجود دارد كه باتوجه به نوع و میزان پیش رفت آن متفاوت خواهد بود؛ این روش ها یا به درمان می انجامند و یا سرعت پیش رفت بیماری را كاهش می دهند. روش های مختلفی مانند جراحی، شیمی درمانی، پرتودرمانی، دارو درمانی و ... وجود دارد؛ معمولاً جراحی در مراحل اولیه سرطان انجام می شود و گاهی لازم است برای درمان نوع خاصی از سرطان از تركیبی از روش های موجود استفاده شود.
فاكتورهای محیطی، عواملی هستند كه از نظر ژنتیكی قابل به ارث رسیدن نیستند؛ از فاكتورهای محیطی رایجی كه می توانند به مرگ به سبب سرطان منجر شوند می توان به موارد زیر اشاره كرد: دخانیات، 30-20 درصد، رژیم نامناسب و چاقی 35-30 درصد، عفونت ها، 20-15 درصد، اشعه ها بیش از 10 درصد، استرس، كم تحركی و آلودگی.
نقش بیماری های عفونی در ایجاد سرطان
تقریباً 18درصد از سرطان های مرگباری كه در دنیا رخ می دهند با بیماری های عفونی مرتبط هستند. معمول ترین عامل ایجاد كننده عفونتی كه منجر به سرطان می شود، ویروس ها هستند، اما باكتری ها و انگل ها نیز ایفای نقش می كنند.
بیش از 10 درصد از سرطان های تهاجمی با اشعه ها ارتباط دارند. قرار گرفتن طولانی مدت دربرابر اشعه ماورای بنفشی كه از نور خورشید ساطع می شود می تواند به ملانوما و سایر سرطان های پوستی منجر شود.
روش های درمانی سرطان
روش های درمان این بیماری متنوع است كه از جمله آنها می توان به جراحی، شیمی درمانی، پرتودرمانی و ایمنی درمانی اشاره كرد كه بهترین روش باتوجه به محل توده و میزان پیشرفت بیماری انتخاب می شود.
شیمی درمانی ؛شیمی درمانی روشی درمانی برای سرطان است كه در آن از یك یا چند دارو استفاده می شود. از آن جایی كه عوامل شیمی درمانی می توانند به سایر سلول های بدن نیز آسیب برسانند، اثرگذاری آن ها از این جهت محدود می شود.
حتی زمانی كه شیمی درمانی برای درمان كامل سرطان مؤثر نیست می تواند در كاهش دادن علائمی مانند درد یا در كاهش دادن اندازه تومور اثرگذار باشد كه از این طریق می تواند اثرگذاری جراحی در آینده را افزایش دهد.
جراحی؛جراحی اولین روش درمانی است كه برای غالب تومورهای جامد و ایزوله شده استفاده می شود و می تواند در تسكین و افزایش بقا مؤثر باشد. معمولاً برای تشخیص دقیق و تعیین مرحله پیش رفت تومور، بیوپسی صورت می گیرد.
این روش درمانی به بیماران كمك می كند كه حس بهتری داشته باشند و ممكن است در تركیب با سایر روش ها به درمان سرطان نیز كمك كند. در واقع اولین هدف این روش درمانی، افزایش كیفیت زندگی بیماران است.
علیرغم وجود روش های درمانی مختلف برای درمان بیماری سرطان، هنوز انواعی از این سرطان وجود دارند كه به سختی درمان می شوند و یا در موارد نادری غیرقابل درمان هستند؛ به خصوص زمانی كه سرطان تا حد زیادی پیش رفت كرده باشد؛لذا توصیه می شود با رعایت نكاتی پیرامون سبك زندگی خود مانند تغذیه سالم، داشتن تحرك كافی و همچنین بررسی های مناسب پزشكی در صورت وجود سابقه خانوادگی، از ابتلا به این بیماری جلوگیری شود.
تاكنون مطالعات بسیار گسترده ای در زمینه سرطان صورت گرفته است كه به بررسی علل ایجاد سرطان و راه حل های درمانی برای آن می پردازد اما بشر هنوز نتوانسته است این بیماری كهن را ریشه كن كند.
دقت كنیم! با همه توصیفات آزار دهنده از بیماری سرطان، این بیماری قابل پیشگیری است؛ آن هم با رعایت قواعد و دستورهای بهداشتی و تغذیه ای.داشتن برنامه تغذیه سالم و داشتن تحرك كافی روزانه از موثر ترین راه های جلوگیری از ابتلا به این بیماری است تا در چنبره سخت و جانكاه سرطان گرفتار نشده و عمر بیشتری داشته باشیم.