اشتباه نكنید تنها ضعف اقتصادی عامل خشونت نیست

صدای بوق ممتد خودرویی در انتهای كوچه باریك توجه من را به خودش جلب كرد، صدای آزاردهنده بوق باعث شد كه راننده خودروی مقابل صدای خود را در گلو بیندازد و ناسزایی حواله فرد اول كند در كسری از ثانیه دو راننده مقابل هم قرار گرفتند و با گرفتن یقه های یكدیگر نعره هایی از سر عصبانیت می زنند و ناسزا هایی به یكدیگر می گفتند. مردمی كه در آنجا جمع شده بودند رفتاری متفاوت داشتند، عده ای تماشاگر بودند، تعدادی هم از صحنه فیلم می گرفتند و اما دو نفر جرئت كردند و به سمت دعواكنندگان بروند ولی طرفین دعوا آن قدر عصبانی و خشمگین هستند كه به افراد مداخله گر نیز رحم نمی كنند و آنان را نیز مورد لطف ناسزاهایشان قرار می دهند.

در نمونه ای دیگر، زن میان سال در اتوبوس قصد نشستن در كنار زن جوانی دارد، اما به محض نشستن این زن جوان، آن چنان به او حمله می كند كه زن میان سال با چشم های از حدقه درآمده فقط خیره به دهان زن جوان مانده بود و بعد از چند لحظه كه از شوك درآمد، او نیز زن جوان را از فحش های رنگارنگ خودش بی نصیب نگذاشت. همه در اتوبوس نظاره گر این دو بانو بودند و علت درگیری هم فقط این بود كه بیماری كرونا وجود دارد و تو نباید كنار من بنشینی!

در توصیفی دیگر؛ اواخر شب است و هنگام خواب و استراحت، اما با شنیدن صداهای وحشتناك و بلند كه نشان از بروز دعوا و درگیری بین دو خانواده است، اهالی محل از پنجره هایشان به تماشای آنان می آیند تا شاید از روی كلماتی كه ردوبدل می شود، پی به علت درگیری برده باشند كه مدتی بعد با حضور پلیس و انتقال آنان به كلانتری، اهالی ناامید از پی بردن به علت دعوا به خانه هایشان بازمی گردند.

گزارش سپهرغرب حكایت از آن دارد كه هزاران نمونه از این صحنه ها هستند كه روزانه با آن ها مواجه می شویم، خشم، خشونت، دعوا، فحش و ناسزاگویی، زیر پا گذاشتن شخصیت طرف مقابل و هزاران موارد دیگر؛ وضعیت آن قدر وخیم است كه مردم با هر مسئله كوچكی به همدیگر پرخاشگری می كنند و بحث را به سمت دعوا، چه فیزیكی و چه لفظی، می برند كه همه این ها، نشان از تاب آوری كمتر مردم در برابر مشكلات است، شاید اگر اندكی تاب آوری مردم بالابود، از تعداد این خشونت ها هم به طور چشمگیری كاسته می شد.

به همین منظور با یك جامعه شناس گفت وگو كردیم كه در ادامه می خوانید:

امان الله قرائی مقدم افزایش خشونت در جامعه را یك پدیده چندعاملی می داند و در این خصوص به خبرنگار روزنامه سپهرغرب می گوید: عوامل مختلف اقتصادی، بیكاری، فرهنگ، روابط مداری و حاكمیت روابط، تبعیض، ناروایی های سیاسی، حكومتی و دولتی، اختلاف فاحش طبقاتی، نابسامانی های درون خانواده، دوستان و هم سالان، محل زندگی، شهرنشینی و غیره بر افزایش خشونت و نزاع در جامعه تأثیرگذار خواهند بود.

وی در خصوص پدیده شهرنشینی و تأثیر مستقیم آن بر افزایش خشونت و نزاع در جامعه، یادآور شد: افراد در زندگی شهری به دلیل آنكه دارای شتاب و سرعت بیشتری است، بیشتر در معرض خشونت، ناراحتی، استرس و بیماری های روحی و روانی قرار می گیرند.

این جامعه شناس با بیان اینكه شهر دنیای بیگانگی و تنهایی است، اذعان كرد: در واقع شهرها تبدیل به دنیای بی هویتی، مصلحت گرایی، تنهایی، بی تفاوتی و غیره شده اند كه مصداق این مسئله را می توان در بی تفاوتی افراد نسبت به دزدی ها دید، اگر گوشی فردی را دزد بزند مردم بی تفاوت از كنار او رد می شوند و كمكی به فردی كه مورد سرقت قرار گرفته نمی كنند.

قرائی مقدم با بیان اینكه مطالعه پژوهش های مختلف نشان می دهد كه نحوه شیر دادن و یا شست وشوی نوزاد توسط مادر تأثیر بسزایی بر خشونت و خلق وخوی نوزاد در دوران بزرگ سالی دارد، خاطرنشان كرد: معمولاً كودكانی كه مادر آن ها با مهربانی و نوازش به آن ها شیر می دهد در بزرگ سالی خوش خلق و مهربان خواهند بود.

وی با بیان اینكه مشاهده عوامل استرس زا و خشونت آمیز در خیابان ها باعث می شود فرد عصبانی و نگران شود، اذعان كرد: در این راستا می توان برخورد مقابله ای مأموران نیروی انتظامی با افراد مختلف، درگیری و نزاع بر صف بنزین، ترافیك و غیره اشاره كرد.

این پژوهشگر علوم اجتماعی با بیان اینكه عوامل خشونت و نگرانی از در و دیوار شهر می بارد، یادآور شد: در نحوه صحبت كردن، ارائه بیان و غیره می توان خشونت را مشاهده كرد و بدون شك خشونت و نگرانی افراد زمینه نزاع در جامعه را فراهم می كند.

قرائی مقدم با بیان اینكه عوامل اقتصادی و معیشت تأثیر بسزایی بر افزایش خشونت و نگرانی افراد دارد، عنوان كرد: در جامعه سالم، روابط متقابل مبنی بر احترام است و هرچقدر این روابط، آرامش بخش و دل پذیرتر و لذت بخش تر باشد، مردم با همدیگر با كرامت و احترام برخورد می كنند.

وی به مهارت های 10 گانه زندگی اشاره كرد و گفت: خودآگاهی، همدلی، رابطه بین فردی مؤثر، مهارت حل مسئله، مهارت تفكر نقاد، مدیریت استرس، مهارت تصمیم گیری، جرأت مهارت نه گفتن از مهارت های مهم زندگی به شمار می روند كه در صورت پایین بودن مهارت های مذكور، علاوه بر افزایش خشونت در جامعه، طلاق، اعتیاد و خودكشی نیز بالا می روند.

این جامعه شناس با بیان اینكه نحوه برخورد خانواده با یكدیگر و محیط زندگی تأثیر بسزایی بر خشونت و روابط اجتماعی سالم در جامعه دارد، خاطرنشان كرد: خواستگاه سلامت روان در چندجا شكل می گیرد كه نخستین بعد آن خانواده و هسته مركزی جامعه است و درصورتی كه بتوانیم آن را غنی و پربار كنیم، سلول های جامعه زنده خواهد شد.

قرائی مقدم با بیان اینكه نداشتن تفریح، اوقات فراغت و برنامه های شاد زمینه ساز رفتار های خشونت آمیز در جامعه می شود، ابراز كرد: متأسفانه فضای حاكم بر جامعه مبتنی بر ترس و خشونت است و مصداق این رفتار ها را می توان از اخبار رسانه، فیلم های سینمایی و غیره مشاهده كرد؛ به عبارتی در اكثر مواقع اخبار صداوسیما به موضوعاتی همچون نزاع، درگیری و جنگ می پردازد و از پخش اخبار شادی آور غافل می شود.

وی در ادامه افزود: آیا در جامعه بستر اوقات فراغت برای شما كه بانوی جوانی هستید فراهم شده است؟ از طرف دیگر جامعه برای نوجوان 15 ساله چه جذابیت سالمی دارد كه خانواده از آن نظر خیالش راحت باشد؟ متأسفانه جامعه نه تنها برای نوجوانان؛ بلكه برای جوانان و بزرگ سالان هم هیچ تفریح و جذابیت خاصی ندارد؛ وقتی در جامعه ای لذت و تفریحات نباشد، سلامت روان هم ایجاد نمی شود.

این جامعه شناس در ادامه خاطرنشان كرد: در پی شادی و لذت، هورمون هایی در بدن انسان ترشح می شوند كه موجب تعادل روحیه و شخصیت وی می شود؛ ولی وقتی لذت نباشد، آرامش انسان هم بهم می خورد و خشم بالا می رود كه می توان گفت از عوامل اصلی بالا رفتن خشونت در جامعه است.

قرائی مقدم میزان سلامت روان و مشكلات جامعه را معكوس هم خواند و تصریح كرد: هرچقدر در جامعه ای، مردم از روان سالم تری بهره مند باشند، به همان اندازه آسیب های اجتماعی، مشكلات و... در آن جامعه پایین می آید.

حال با توجه به آنچه گفته شد به نظر می رسد خشونت در رفتار مردم آن چنان ریشه دوانده و تمام ابعاد وجودی آنان را تحت تأثیر خود قرار داده كه كوچك ترین بحث ها تبدیل به دعوایی بزرگ می شوند، بحث هایی كه شاید بیشتر وقت ها با روش های مقتدرانه قابل حل باشند؛ اما همین روش های مقتدرانه در جامعه ای جواب می دهد كه سلامت روان در آن جامعه بالا باشد و مردم این همه، زیر فشارهای مختلف زندگی له نشوند!

درست است كه برای كاهش خشونت در جامعه، اقدامات اساسی و ریشه ای لازم است و لزوم توجه همه سازمان ها و نهادهای مربوطه را می طلبد؛ اما به نظر می رسد توجه به نیازهای مردم و اصلاح وضعیت آنان كه با توجه به شرایط جامعه فعلی، فقط در حد شعار می تواند باشد و شاید خواب آن را هم نتوان دید، از مهم ترین راهكارهای پیشگیری از بالا رفتن خشونت در جامعه باشد؛ در غیر این صورت با شرایط موجود و هزاران نوع از این مشكلات، سلامت روان مردم، با وجود تلاش های مسئولان بهداشتی محقق نخواهد شد و شاید در آینده هم شاهد افزایش هرچه بیشتر جرم و خشونت در جامعه باشیم!