تهران- ایرنا- دكتر «الهه كولایی» معتقد است زنان مانند مردان خواستار آزادی های قانونی و احترام به شأن انسانی و نگاه غیرجنسیتی به خود هستند كه وعده داده شده بود برخلاف نظام های سوسیالیستی و سرمایه داری، در نظام اسلامی تحقق خواهد یافت.
جمهوری اسلامی ایران از بدو تأسیس، رویكرد متفاوتی در موضوع زنان داشته كه هرچند در مواردی مورد انتقاد بوده، اما در عین حال زنان كشور در 4 دهه گذشته، توفیقات پرشماری نیز در عرصه های مختلف علمی، اجتماعی، هنری، اقتصادی و.. نیز داشته اند. با این وجود همچنان زنان مطالبات برآورده نشده ای دارند كه كم توجهی به آنها از یك سو باعث نارضایتی جامعه زنان و از سوی دیگر بهانه تخطئه نظام از سوی رسانه های مخالف و خارج نشینان می شود.
در این شرایط، نقد و بررسی وضعیت زنان ایرانی و آسیب شناسی مدیریت مسائل زنان، از نگاه خود آنها كه در میدان های واقعی و مبارزه با مشكلات حضور دارند، برداشتی منطقی به دست می دهد و از مسئولان سطوح مختلف نظام هم انتظار می رود به این مطالبات و راه حل ها توجه كرده و آنها را در دستور كار خود قرار دهند. دفتر پژوهش ایرنا در این راستا، به گفتگو با نخبگان زن و زنان موفق پرداخته و به تبیین روایت واقعی از زنان ایران، بیان مطالبات آنان و تجارب آنها در رویارویی با مشكلات می پردازد.
در نخستین گام به سراغ دكتر الهه كولایی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و نماینده پیشین مجلس رفته ایم.
نقش زنان در اعتراضات كنونی چه تفاوتی با گذشته دارد؟
مانند چهار دهه گذشته، زنان همچنان نقشی تاثیرگذار در تحولات ایران دارند. آنان همواره در كشور حضوری تعیین كننده داشته اند. پس از انقلاب اسلامی زنان در عرصه های آموزشی رشد و پیشرفتی چشمگیر داشته اند. ولی این افزایش حضور در دیگر عرصه های اجتماعی، از جمله اقتصاد و سیاست همراه نشد. با اینكه در سال های گذشته در مورد حقوق انسانی زنان زیاد نوشته و گفته شده، ولی سیاست های واقعی و عملی كمتری بر این اساس شكل گرفته است.
پس از انقلاب اسلامی زنان در عرصه های آموزشی رشد و پیشرفتی چشمگیر داشته اند. ولی این افزایش حضور در دیگر عرصه های اجتماعی، از جمله اقتصاد و سیاست همراه نشددر واقع افزایش آگاهی ها و انتظارهای زنان در دهه های اخیر، نه تنها با پاسخی مناسب در اقتصاد و سیاست و حتی در جامعه و فرهنگ همراه نشد، بلكه در سال های اخیر بدون توجه به تحولات عمیق و گسترده در جامعه ایران، برنامه ریزی منظم و پایدار برای بازگرداندن زنان به خانه ها، به صورت همه جانبه گسترش یافت. تلاشی گسترده برای خانه نشین كردن زنان اجرا شده كه شعارهای بسیاری برخلاف آن مطرح شده بود. اوج این تلاش در طرح اخیر جوانی جمعیت بازتاب یافته كه در پاسخ به بحران كاهش جمعیت و چشم اندازهای نگران كننده ای كه نتیجه سیاست ها و برنامه های نادرست در حوزه های مختلف اجتماعی بوده است، زنان به گونه ای ابزاری برای تولید مثل هدف قرار گرفتند. بی آنكه به شأن و جایگاه انسانی و حقوق اولیه اساسی آنان توجه شود.
نتیجه این رویكرد نادرست، گسترش نارضایتی زنان، به ویژه زنان جوان بوده است. توهین و تحقیر پایدار زنان در شكل فعالیت بخشی از نیروی انتظامی كه باید امنیت زنان را در برابر متعرضان تامین می كرد، بر دامنه نارضایتی های آنان و خانواده هایشان افزوده است. هنوز جامعه از شوك مصاحبه تلویزیونی سپیده رشنو خارج نشده بود، كه خبر مرگ دردناك ژینا امینی، به اتهام بدحجابی منتشر شد.این بار نه فقط زنان، كه مردان نیز به اعتراض برخاسته اند. اعتراض به نادیده گرفته شدن كرامت انسانی انسان ها و به ویژه زنان. ولی متاسفانه به جای بررسی ابعاد مساله و به جای برخورد با خاطیان، سركوب متعرضان هدف قرار گرفته است.
برخی معتقدند زنان در جامعه ما مسائل مختلف انباشته دارند، آیا این ادعا درست است؟
همان گونه كه اشاره كردم، زنان در فرازهای مختلف تحولات ایران حضوری موثر داشته اند. آنان مانند مردان خواستار برخورداری از حقوق قانونی خود هستند كه در قانون اساسی هم آمده است. آنان حضوری تعیین كننده در پای صندوق های رای هم داشته اند. اما نمایندگانی كه به هر ترتیب به مجلس راه یافتند، از تامین خواسته های آنان بازمانده اند. البته این موضوع در دوره های مختلف مجلس تفاوت داشته است. با این حال نه نهادهای مدنی و نه احزاب سیاسی، نتوانسته اند خواسته های آنان را به گونه ای رضایت بخش برآورده كنند. بیكاری، فقر و آسیب های اجتماعی زنان را به ستوه آورده است. آنان حجاب اجباری را پذیرفتند تا بتوانند به حضور خود در عرصه عمومی ادامه دهند. ولی مانند همه جامعه ها در دوره جهانی شدن، جامعه ایران هم بسیار تحول یافته است. شكاف نسلی در ایران به یك واقعیت غیرقابل چشم پوشی تبدیل شده كه در مورد مسایل زنان بسیار جدی تر و موثرتر شده است. اینك انتظارها و خواسته های انباشته شده، سرباز كرده است.
زنان در فرازهای مختلف تحولات ایران حضوری موثر داشته اند. آنان مانند مردان خواستار برخورداری از حقوق قانونی خود هستند كه در قانون اساسی هم آمده است. آنان حضوری تعیین كننده در پای صندوق های رای هم داشته اند اما نمایندگانی كه به هر ترتیب به مجلس راه یافتند، از تامین خواسته های آنان بازمانده اند چه راهكارهایی برای مدیریت بهتر مسائل زنان در جامعه پیشنهاد می كنید؟
زنان مانند مردان خواستار اجرای قانون، مبارزه با رانت و فساد، داشتن شرایط زندگی انسانی و برخورداری عادلانه از همه مواهب كشور هستند. آنان به عنوان مادر، همسر و فرزند برای تحقق آرمان های انقلاب بسیار تلاش كرده اند. زنان خواستار فرصت های برابر با مردان هستند تا از توانایی ها و استعدادهایی كه خداوند در اختیارشان نهاده، برای خود و دیگران بهره ببرند. زنان خواستار حضوری انسانی و برابر در جامعه هستند. آنان تبعیض جنسیتی و نگاه ابزاری را نمی پذیرند. آنان مانند مردان خواستار آزادی های قانونی و احترام به شأن انسانی و نگاه غیرجنسیتی به خود هستند كه وعده داده شده بود برخلاف نظام های سوسیالیستی و سرمایه داری، در نظام اسلامی تحقق خواهد یافت. هرچند آنان خواستار رفع همه اشكال تبعیض هستند، ولی در جهت گیری های كلی در مسیر تحكیم حاكمیت ملت حركت می كنند، تا بتوانند از همه حقوق مادی و معنوی شهروندان ایرانی بهره مند شوند.
در میان حدود 50 كشور اسلامی در جهان، فقط در كشور ایران قانون حجاب اجباری وجود دارد كه در طول چهار دهه گذشته ناكارآمدی و آسیب زا بودن آن اثبات شده است. زنان ایرانی باید مانند همه كشورهای اسلامی دیگر از حق انتخاب آزاد پوشش خود برخوردار شوند. بر همین اساس نیروی انتظامی نیز كه در طرح امنیت اخلاقی، توهین و تحقیر زنان را موجب شده است، باید وظایف فرهنگی را به نهادهای مربوط واگذار كند و خود به تامین امنیت همه جانبه همه شهروندان و به ویژه زنان بپردازد.
مسائل امروز زنان كشور، چه میزان نیازهای واقعی آنهاست؟
مسائل امروز زنان ایرانی برآمده از نیازهای واقعی انسانی آنان است. سخنرانی ها، پیام ها و تبلیغات رهبران بلندپایه كشور و نیز الگوهای متعالی دینی، زنان ایرانی را در دهه های اخیر، تا حدودی از حقوقشان آگاه ساخته است. اینك الگوهای اجتماعی و فرهنگی فقط به وسیله حكومت ها ساخته نمی شود. زنان مانند مردان، این مجال را دارند كه با دستاوردها و پیشرفت های جوامع دیگر آشنا شوند. ضعف شدید یا ناتوانی الگوسازی در داخل، نقش و نفوذ عوامل بیرونی را شدت بخشیده است.
كشورهایی كه بیشترین فرصت های برابر را برای زنان ایجاد كرده اند، از پیشرفت و رفاه بیشتری هم برخوردار شده اند. مردم ایران نیز با برخورداری از انقلاب ارتباطات، این دستاوردها را می بینند. اینك تصویر ذهنی مردم ایران با آنچه حكومت، به ویژه در صدا و سیمای خود ارائه می كند، بسیار متفاوت است. باید این دگرگونی ها را دید و به شمار آورد، انكار آن راهگشا نیست. دیدگاه ها، انتظارها و مطالبات همه مردم ایران تحول یافته است. نمی توان با انكار واقعیت ها كشور را از بحران ها خارج كرد.
كشورهایی كه بیشترین فرصت های برابر را برای زنان ایجاد كرده اند، از پیشرفت و رفاه بیشتری هم برخوردار شده اند. مردم ایران نیز با برخورداری از انقلاب ارتباطات، این دستاوردها را می بینند. اینك تصویر ذهنی مردم ایران با آنچه حكومت، به ویژه در صدا و سیمای خود ارائه می كند، بسیار متفاوت است
بی تردید رسانه های بین المللی و كشورهایی كه منابع مالی آنها را تامین می كنند، در پی بهره برداری از شرایط كنونی برای تامین منافع خود هستند. این وظیفه حكومت است كه اعتماد مردم را بازسازی كند. صدای آنان را بشنود و به خواسته مردم تن دهد تا ابزار نفوذ را كم اثر كند.
راه های و شیوه های بیان مطالبات باید چگونه باشد؟ آرامش و رضایت زنان چه نقشی در آرامش جامعه دارد؟
حكومت ها در كشورهای پیشرفته می كوشند خواسته های مردم را به دقت در نظر بگیرند تا بتوانند پاسخ لازم را به آن بدهند. برای دستیابی به این هدف، احزاب سیاسی و نهادهای مدنی و نیز رسانه ها نقشی مهم دارند. آنها می توانند به شیوه های مختلف خواسته ها و نیازهای مردم را به تصمیم گیرندگان منتقل كنند. در این زمینه تجربه اصلاحات در شوروی و چین قابل توجه است. رهبران شوروی بر انكار واقعیت ها اصرار كردند و نظام كمونیستی را به نابودی كشاندند.
ولی رهبران چین كمونیست با درك تحولات داخلی و خارجی و ضرورت دادن پاسخ مناسب به این دگرگونی ها، شرایط متفاوتی را برای این كشور ایجاد كردند. آنان در میدان تیان آن من دانشجویان را سركوب كردند، ولی با سیاست های اقتصادی عمل گرایانه و مبارزه شدید با فساد، توانستند چین را به یك قدرت اقتصادی بزرگ تبدیل كنند. هیچ حكومتی نتوانسته با سركوب مردم، فساد گسترده و رانت و رویاگرایی در سیاست خارجی، رضایت مردم را به دست آورد.
زنان، مایه حیات و بقای همه جوامع هستند. احترام به زنان احترام به مقام انسانیت است. به ویژه در كشور ما كه آموزه های دینی نفوذی تعیین كننده دارد، بر نقش و جایگاه زنان در روند رفاه و سعادت جامعه بسیار تاكید شده است. نه تنها در اندیشه های دینی بلكه در میراث ارزشمند تمدن و فرهنگ ایرانی، احترام به زنان و شان و جایگاه انسانی آنان مورد تاكید ویژه بوده است.
از سوی دیگر تجربه های پرشمار كشورهای پیشرفت نشان می دهد، رشد و پیشرفت همه جوامع در گرو تامین حقوق انسانی زنان و بهره گیری از توانایی ها و استعدادهای آنان برای اجرای برنامه های توسعه بوده است. امروز تمركز بر توسعه انسانی، كانون اصلی تلاش های همه كشورها برای خروج از عقب ماندگی و دستیابی به شرایط قابل قبول برای همه مردم، به ویژه زنان است اما بسیاری زنان نخبه ایرانی با داشتن دانش و مهارت بالای علمی و آموزشی - مانند مردان - در جست وجوی شرایط بهتر، كشور را ترك می كنند. این شرایط نشان می دهد بازنگری جدی در سیاست ها و مدیریت مسائل گوناگون در كشور ضرورتی است كه باید هرچه زودتر پذیرفته شود.
زنان، مایه حیات و بقای همه جوامع هستند. احترام به زنان احترام به مقام انسانیت است. به ویژه در كشور ما كه آموزه های دینی نفوذی تعیین كننده دارد، بر نقش و جایگاه زنان در روند رفاه و سعادت جامعه بسیار تاكید شده است
برچسب ها
- لایحه تامین امنیت زنان در برابر خشونت
- حقوق زنان
- حجاب و عفاف
- اعتراضات شهریور 1401