شفقنا- روزنامه رسالت در مطلبی با عنوان « كودك، ریشه جامعه به آسیب های اجتماعی كودكان اشاره كرده و آورده است:

كودكان آسیب پذیرترین گروه در هر جامعه ای به شمار می روند و گاه با پدید آمدن نابسامانی هایی در دوره رشد و تربیت كودكان و محرومیت ازآنچه حق طبیعی و انسانی آن هاست، به مظلوم ترین افراد تبدیل می شوند. در چنین شرایطی كنوانسیون های بین المللی حقوق كودك برای حمایت از حقوق اولیه و اساسی كودكان كه از موجودیت انسانی و اقتضائات سنی آنان ناشی می شود، در سطوح عالی تصویب و اغلب پذیرفته شده اند، اما به توفیق چندانی دست نیافته اند و مشكلات حاد و شرایط دشوار برخی كودكان در دنیای حاضر دلیلی بر صحت این مدعاست. مظاهر نقض حقوق كودك در جوامع امروزی بسیار است و آنچه قوانین عالی برای رشد و پرورش صحیح كودكان تضمین می كند هم در سطح خُرد نظیر نارسایی های محیط خانواده و شیوه های تربیتی و آموزشی و هم در سطح كلان نظیر بهره كشی اقتصادی و استثمار اخلاقی تهدید و به سادگی نقض می شود.

جوامع انسانی در نقض حقوق و مخدوش كردن دنیای مطلوب كودكان سهیم هستند و البته بدون شناسایی حقوق كودك و درك و پذیرش مفاد و روح حاكم بر آن، برخورداری كودك از این حقوق بی معناست. كودك عضوی از جامعه بزرگ بشری محسوب می شود و سعادتمندی انسانی كه حقوقی برایش شناخته نمی شود، قابل تصور نیست. جامعه ما در سطوح خرد و كلان با نارسایی در شناسایی حقوق اولیه و اساسی كودك مواجه است و دراین باره ایجاد بسترهای فرهنگی نوین و استفاده از آن ها و كاركردهای موجود اجتناب ناپذیر است. در حقیقت باید تلقی ها و نگرش ها درباره حقوق كودك تغییر كند و بخش های فرهنگی، اجتماعی و حمایتی و به ویژه آموزش وپرورش در این زمینه مسئولیتی جدی را برعهده گیرند. شناسایی این حقوق به تنهایی نیز چاره ساز نیست و نهادینه شدن آن در همه اموری كه به كودكان مربوط است راه رسیدن به وضعیت مطلوب محسوب می شود.

 محروم از تحصیل

مطابق آمارها، كودكان حدود یك پنجم از جمعیت كشور را تشكیل می دهند و به گفته «شهلا كاظمی پور»، جامعه شناس، «حدود 500هزار كودك داریم كه یا به مدرسه نرفته اند یا بازمانده از تحصیل هستند و تقریبا همین افراد كودكان كار را تشكیل می دهند. عمدتا نرفتن كودكان به مدرسه به جز موضوع معلولیت، ناشی از «فقر» است. نكته دیگر این است كه حتی غیرازاین 500هزار كودك غیرمحصل، كودكان محصلی هم هستند كه كودك كارند و علاوه بر كارهای درسی در ساعات غیر از مدرسه كار هم می كنند؛ اگر این افراد را هم درنظر بگیریم شاید حدود یك میلیون كودك كار در كشور داشته باشیم.»

كار در مزرعه و باغ، نشستن پای دار قالی و گره بر تاروپود فرش زدن، چراندن دام یا دست فروشی و كاسبی، راه هایی است كه به جای درس خواندن و رفتن به مدرسه پیش پای كودكان گذاشته می شود تا آن ها در جبر ناشی از فقر، بی سواد بمانند یا كورسوادی داشته باشند.

آمار كودكان بازمانده از تحصیل در كشور آماری مخدوش است و با اعداد متفاوتی از آن یاد می شود. اگر به آمارهای غیررسمی كه بازماندگان از تحصیل را عدد بزرگی می داند، اعتنا نكنیم و تمركزمان را بر آمارهای رسمی بگذاریم بازهم با شرایط حساسی روبه رو هستیم؛ شرایطی آمیخته با جبر كه مانع ادامه تحصیل كودكان می شود و راه تولید بی سواد در كشور را باز می گذارد.

 مسئله كار كودك و طرح های تكراری

با توجه به یافته ها و گزارش های موجود، كودكان كار كه به منظور كسب درآمد به فعالیت های تولیدی، خدماتی یا مشاغل كاذب روی می آورند، از حقوق اولیه انسانی، حق آموزش و تحصیل بازمی مانند و سلامت جسمی و روانی این كودكان به شدت در معرض انواع آسیب ها قرار می گیرد، بنابراین حمایت از كودكان كار به عنوان قشری آسیب پذیر امری ضروری است، اما همواره راهكارها و طرح هایی كه ارائه شده ناكارآمد بوده است، ازجمله ساماندهی كودكان كار كه با حواشی فراوانی همراه بود. پیوسته در ارائه طرح های مختلف، گروه هدف اصلی، كودكان كار شاغل در سطح خیابان ها هستند، اما كودكان كار در كارگاه های زیرزمینی از چشم همه شهروندان پنهان می مانند و سازمان های مدنی نیز در دسترسی به این كودكان دچار چالش جدی هستند.

این معضل هرسال ابعاد وسیع تر و چهره خشونت آمیزی پیدا می كند و كودكان بیشتر از برخوردهای قهری و سلبی نیاز به حمایت دارند. این كودكان، قربانیان كوچكی هستند كه مشكلات اقتصادی آن ها را به چهارراه ها كشانده، بنابراین به زعم فعالان حقوق كودك، سازمان های مسئول بهتر است به جای اجرای طرح های نادرست و فاقد اثرگذاری لازم، به فكر اجرای آیین نامه های حمایت از كودكان كار و ریشه كنی فقر به عنوان عامل اصلی كار كودك باشند.

انجمن های حمایت از كودكان كار با پی ریزی انواع برنامه ها و طرح های ویژه تلاش كرده اند تا كودكان كار را شناسایی و زمینه فراهم كردن امكانات و تسهیلات و بهره مندی از حداقل نیازها برای این كودكان را فراهم كنند اما آنچه مسلم است، جلوگیری از كار كودكان در اولویت است، چراكه كار كودك نه تنها بنیان طبیعی و حقوق انسانی را پایمال می كند بلكه تهدیدی جدی برای آینده اجتماعی و رشد و پیشرفت اقتصادی محسوب می شود.

از نخستین روزهایی كه مسئله كودكان كار به وجود آمد تا امروز، ابعاد ماجرا وسیع تر شده و بر وخامت اوضاع افزوده شده است بااین حال رویكرد حل ماجرا هنوز هم در گام های اولیه باقی مانده است. «هادی شریعتی»،از فعالان حقوق كودكان، معتقد است اگرچه سال ها برای حل این موضوع برنامه هایی اجراشده اما هنوز هم مسئولان به درستی نمی دانند به دنبال حل چه مسئله ای هستند. او درباره این موضوع می گوید: «در قدم اول باید ببینیم قرار است چه مسئله ای حل شود؟ ما در مورد یك آسیب اجتماعی گسترده صحبت می كنیم كه هرسال ابعاد فاجعه آمیز آن عمیق تر می شود. اگر در دهه 80 مشكل كودكان كار نداشتن شرایط تحصیل رسمی و یا بهداشت بود امروز در كنار آن آسیب های دیگری نیز تولیدشده است. خشونت، خودكشی و بیماری های عفونی در این كودكان افزایش چشمگیری پیداكرده و آمارها هم خبر از رشد این آسیب اجتماعی می دهد. این یعنی اقدامات صورت گرفته در ارتباط باكار كودك در طی این سال ها اشكالات جدی و اساسی داشته است.»

شریعتی، متصل كردن كودكان كار به باندهای مافیایی و یا بحث قاچاق كودكان را اقدامی برای سهل كردن روند برخورد با كودكان كار دانسته و بر این باور است كه با عوامل ایجادكننده كار كودك باید مبارزه كرد و نه با كودكان كار.

«مروئه وامقی»،عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و پژوهشگر حوزه كودكان كار و خیابان نیز به این مسئله اشاره دارد، كه آنچه تبلیغ می شود این است كه «این كودكان بخشی از گروه هایی هستند كه مورد استثمار قرارگرفته اند یا بخشی از گروه هایی هستند كه پول زیادی جمع می كنند، درحالی كه مشكلی ندارند». یا گفت وگوها این را نشان می دهد كه «این كودكان باند هستند»؛ واقعیت این است كه این تفكر (باند) حداقل برای كودكان دست فروش بسیار كم است و اگر هم به شكل گروهی كار كنند معمولا گروه های آن ها خانوادگی یا به صورت همسایگی است.

 تجربه خشونت كلامی در 90 درصد كودكان

بخش قابل توجهی از كودكان خیابانی تحت تأثیر یكی از انواع آزارهای خیابانی؛ ازجمله خشونت های كلامی و جسمی قرار می گیرند. وامقی بابیان این موضوع، می گوید: «كودكان كار از سوی مأموران ساماندهی خشونت هایی را تجربه می كنند؛ كودكانی كه دست فروشی می كنند در معرض دید مأموران بوده و خشونت های جسمی و روانی در قالب جمع كردن وسایلشان، پس ندادن وسایل آن ها و… از سوی برخی مأموران تجربه می شود. بخش دیگری از خشونت ها نیز مربوط به حضور در خیابان است. به طور مثال این كودكان در هوای بسیار گرم یا سرد و در شرایطی كه افراد در خودروهای خود بخاری یا كولر روشن كرده اند، ساعت ها سر چهارراه ها مشغول به كار هستند و این موضوع بسیار مهم است. برخی از كودكان كار خیابانی نیز به دلیل حضور در خیابان تصادف كرده و صدمه می بینند.در مورد خشونت های جنسی نیز می توان حدس زد كه وجود دارد، هرچند در مطالعه انجام شده آمار آن چندان بالا نبوده و خشونت های جنسی در مقایسه با خشونت كلامی كمتر گزارش شده است؛ اما در بخش كیفی مطالعه، كودكان كار و حتی پسران مورد آزار جنسی قرارگرفته اند.»

این پژوهشگر حوزه كودكان كار و خیابان با اشاره به پژوهش انجام شده در سال 1396 در حوزه خشونت های وارده بر كودكان كار و خیابان با جامعه آماری 850 كودك خیابانی در 6 استان كشور، یادآور می شود: «براساس مطالعات انجام شده 13/8 درصد از كودكان خیابانی تجربه تصادف با ماشین را داشته اند. 22/7 درصد با سرما یا گرمای شدید روبه رو بوده ، 20/7 درصد گرسنگی را تجربه كرده و 3 درصد هم جایی برای خواب نداشته اند. بر اساس مطالعات صورت گرفته، 21 درصد از كودكان خیابانی از سوی برخی مردم و 15/4 درصد از سوی مأموران مورد توهین و كتك قرارگرفته اند، 1/6 درصد از آن ها مورد آزار جنسی قرارگرفته و 34 درصد از آن ها هیچ یك از انواع آزار را تجربه نكرده اند.»

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی با تأكید بر اینكه «به طوركلی كودكان كار و خیابان بیشتر مورد خشونت های كلامی قرار می گیرند، اظهار می كند: «در جمعیت عادی كودكان نیز خشونت روانی در صدر خشونت ها قرار دارد و بعدازآن خشونت جسمی و جنسی قرار دارد.»

تجربه خشونت در دوران كودكی بر سلامت و رفاه مادام العمر كودكان تأثیر بسزایی می گذارد و فارغ از كار كودك كه یكی از جلوه های خشونت است، به طوركلی شیوع این پدیده در جامعه سبب شده تا پیش تر خبرگزاری ایرنا برپایه آمارها و داده های سازمان بهزیستی كشور اعلام كند، كودك آزاری در ایران در رتبه نخست خشونت های خانگی قرار دارد. ازاین رو خشونت علیه كودكان را باید یكی از مشكلات جدی و دارای اولویت به شمار آورد چراكه كودك آزاری، پیامدهای ناگواری را برای سلامت روانی آینده سازان كشور به همراه دارد، برای نمونه این موضوع می تواند در موفقیت های تحصیلی، شغلی و خانوادگی آن ها تأثیری منفی به جای بگذارد. همچنین عزت نفس پایین، گوشه گیری و انزوای اجتماعی، گرایش به اعتیاد و بروز ناهنجاری های رفتاری ازجمله آثار به كارگیری خشونت در مواجهه با كودكان است، بنابراین تربیت همراه با خشونت به بروز مشكلات روانی و پرورشی در كودك منجر می شود.

نتایج تحقیقی كه «شهلا كاظمی پور» ،جامعه شناس انجام داده، نشان می دهد، « 70درصد خانواده ها با كودكان با خشونت رفتار و آن ها را تنبیه بدنی می كنند. 90درصد كودكان نیز خشونت های كلامی را تجربه كرده اند.»

به گفته كارشناسان اجتماعی، كودك آزاری یكی از آسیب های اجتماعی تأثیرگذار بر روح و روان افراد است كه باید بررسی و برنامه ریزی مناسب برای پیشگیری یا رفع و كاهش آن در جامعه مدرن امروزی صورت گیرد. این عده معتقدند، بیشترین میزان كودك آزاری ها از سوی والدین صورت می گیرد كه دلایل آن هم به مواردی از قبیل اعتیاد، مشكلات اقتصادی، فقر فرهنگی و ناآگاهی والدین از برخوردهای صحیح با كودكان برمی گردد. كودك آزاری پدیده نوظهوری نیست و خشونت علیه كودكان و موارد نقض حقوق كودك پدیده ای است كه به جایگاه كودكان و روابط آنان با خانواده، نهادهای عمومی جامعه، قوانین، باورها و سنت های تربیتی و فرهنگی جوامع مرتبط است.

معاون امور اجتماعی بهزیستی استان قزوین نیز در همین راستا مطرح كرده است: «غفلت و مسامحه یكی از شایع ترین انواع كودك آزاری است و اغلب در خانواده های كم درآمد مشاهده می شود. اغلب كودك آزاری از نوع غفلت و مسامحه و بعد جسمی است كه كودك آزاری از نوع غفلت و مشكلات عاطفی نشانه بارزی ندارد تا بتوان به راحتی تشخیص داد. براساس دقیق ترین تعابیر علمی موجود كودك آزاری عبارت است از هرگونه فعل یا ترك فعلی كه باعث آزار روحی و جسمی و ایجاد آثار ماندگار در وجود یك كودك شود. برخی از این آثار می تواند مخفی باشد مانند ممانعت از حاضر شدن در كلاس درس، محروم كردن كودك از غذا، حبس در حمام یا زیرزمین یا آثار جسمی نظیر تنبیه بدنی و تجاوز جنسی كه در دسته آزار فیزیكی كودك جای می گیرد. براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی هرگونه آسیب یا تهدید جسم و روان یا سعادت و رفاه و بهزیستی كودك به دست والدین یا افراد كه نسبت به او مسئول هستند، كودك آزاری محسوب می شود و همچنین در اصطلاح متخصصان نیز هرگونه آسیب جسمی، روانی، سوءاستفاده جنسی، بهره كشی و عدم رسیدگی به نیازهای انسانی افراد زیر 18 سال توسط افراد دیگر كودك آزاری تلقی می شود.

آزار عاطفی مانند بی توجهی به نیازهای عاطفی و خشونت كلامی، آزار جنسی كودك نظیر مشكلات جنسی، حمله فیزیكی، مسامحه و غفلت در خصوص نیازهای ضروری كودك نظیر بهداشت و سلامتی از مهم ترین انواع كودك آزاری است. یكی از دلایلی كه كودك آزاری را بسیار غیرقابل توجیه می كند این است كه به دلیل روح معصوم و حساس كودكان اثرات هرگونه كودك آزاری حتی در ابعاد بسیار كوچك نیز تا پایان عمر همراه فرد باقی خواهد ماند و اثرات آن عواقبی است كه در سنین بعدی بروز خواهد كرد. مسئولیت پذیری این افراد كم شده و معمولا مردم گریز، نامهربان و پرخاشگر از آب درمی آیند كه اگر به آن رسیدگی نشود، جوانانی عاصی و بزهكار در آینده خواهند بود. كودكانی كه در كودكی آزار می بینند ممكن است در بزرگسالی با بحران های روحی و روانی مواجه شوند و خود به عنوان افراد آزاررسان در جامعه باشند.

عدم اعتمادبه نفس، انحرافات جنسی، بدبینی، شكست تحصیلی، استفاده از انواع مشروبات الكلی و اعتیاد، غمگینی و افسردگی، نگرانی و ترس، خودآزاری، خشم و عصبانیت، بروز رفتارهای انزواگرایانه و گرایش به خودكشی را می توان از مهم ترین اثرات منفی كودك آزاری در سنین بالاتر دانست كه در روح و روان فرد باقی مانده است.»

 هشدار درباره افزایش سوءتغذیه كودكان

چالش هایی كه كودكان با آن مواجه اند، صرفا به آزار و خشونت و كار كردن محدود نمی شود، بلكه در چند سال گذشته و به خصوص در سه سال اخیر شاهد توزیع ناعادلانه درآمد و افزایش قیمت غذاهای اصلی خانوارها هستیم كه این موضوع بر كیفیت سلامت و رشد كودكان در جامعه تأثیرگذار است.

در همین ارتباط، «شهلا كاظمی پور» با اشاره به وضعیت سلامت و بهداشت كودكان تصریح می كند: «حدود 10درصد كودكان دچار كم وزنی و همچنین حدود 15درصد كودكان زیر 12سال دچار سوءتغذیه هستند.» به گفته وی، اگر دولت ها دغدغه ای نسبت به این موضوع دارند باید از زمان تولد آن ها تا 5سالگی شان كودكان را ازنظر بهداشت روانی و تغذیه حمایت كنند. اگر جامعه سالمی می خواهیم باید به بهداشت و سلامت كودكان توجه كنیم.

وضعیت تغذیه كودكان زیر پنج سال به خصوص در مناطق محروم از سوی دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت رصد شده كه اطلاعات به دست آمده نشان می دهد، «ظرف دو سال كرونا و افزایش قیمت ها و خشكسالی، شیوع سوءتغذیه در كودكان بسیار افزایش داشته و با شیوع دو برابری آن در سیستان و بلوچستان و بیرجند مواجهیم. همین طور كم خونی و كمبود ویتامین آ   نیز وجود دارد. از طرفی ناامنی غذایی خانوار هم بیشتر شده است.»

همچنین شواهدی وجود دارد كه در برخی از استان ها، میزان سوءتغذیه نسبت به سال های گذشته بیشتر شده است. برای مثال پیش از سال 99 یعنی قبل از شیوع كرونا، میزان لاغری كه یكی از شاخص های سوءتغذیه كودكان است در سیستان و بلوچستان درحدود شش یا هفت درصد بوده است اما این رقم در سال گذشته به حدود 12 درصد رسید. در استان خراسان جنوبی این میزان در سال 96 كه كرونا شیوع پیدا نكرده بود و خشكسالی و قیمت مواد غذایی نیز به این اندازه نبود، در حدود 5 درصد بوده است كه درحال حاضر به 8 درصد رسیده است. براین اساس «زهرا عبداللهی» مدیركل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت هشدار می دهد كه اگر مداخلات، به موقع صورت نگیرد، در كوتاه مدت افزایش مرگ ومیر براثر سوءتغذیه، كاهش قدرت یادگیری، كوتاه قدی، توقف رشد قدی و كاهش بهره هوشی در كودكان اتفاق خواهد افتاد.

وجود پروتئین های حیوانی در برنامه غذایی روزانه به خصوص برای گروه های آسیب پذیرتر مانند كودكان مهم است. اما به اذعان مدیركل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، به دلیل افزایش قیمت منابع پروتئین حیوانی، دسترسی دهك های درآمدی پایین به این منابع كم شده و منابع پروتئین حیوانی به دلیل قیمت بالا در سفره مردم كمتر وجود دارد. اگر این مسئله ادامه داشته باشد عوارضی مانند اختلال در رشد كودكان، لاغری، توقف رشد قدی، مختل كردن رشد جنین افزایش پیداكرده و موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن افراد و افزایش بیماری ها نیز خواهد شد.

|

انتهای پیام

fa.shafaqna.com شفقنا در شبكه های اجتماعی: توییتر | اینستاگرام | تلگرام

لینك كوتاه خبر : https://fa.shafaqna.com/?p=1458769