فعالیت مراكز مراقبت و پرستاری غیرمجاز، سلامت مردم را تهدید می كند گزارش

فاطمه عسگری نیا _ روزنامه نگار

سال های زیادی است كه فعالیت هوم كرها یا همان مراكز مراقبتی داخل منزل، حسابی در جامعه برای خود جایگاه ویژه ای باز كرده است. خیلی ها می كوشند با بهره گیری از این خدمات، روند بهبود بیماران خود را در منزل تسریع كنند.
معاون پرستاری وزارت بهداشت در آخرین اظهارنظرات خود از ضرورت افزایش این مراكز خبر داده و گفته از 1340مركز خدمات پرستاری یا مراقبت در منزلی كه مجوز گرفته اند تنها 1150مركز فعالند؛ این در حالی است كه باید به ازای هر 50هزار نفر یك مركز داشته باشیم. براساس حساب و كتاب های عباس عبادی ما هم اكنون به 1700مركز مراقبت در منزل نیازمندیم و هر روز بر این نیاز هم افزوده می شود؛ چراكه جامعه به سمت و سوی سالمندی و پیر شدن در حركت است.
زهرا سجادی، یكی از شهروندان تهرانی است كه به خاطر مراقبت از پدر سالمندش كه دچار سكته مغزی و فلج قسمتی از بدنش شده، به یكی از این مراكز مراقبت پرستاری مراجعه كرده، اما با وجود هزینه های هنگفت نتوانسته خدمت موردنظر را برای پدرش دریافت كند: «این مراكز تبلیغات گسترده ای در اپلیكیشن های تبلیغاتی مانند دیوار دارند؛ از همین طریق با یكی از این مراكز تماس گرفتم و با توجه به شرایط پدرم درخواست نیرو كردم. گزینه های روی میز آقای مدیر زیاد بود؛ از پرستار تمام وقت تا پرستار ساعتی، مراقبت كننده و همراه یا پرستاری كه خدمات درمانی هم ارائه می كند. البته به همان اندازه كه منوی كارشان پر و پیمان بود، هزینه های درخواستی برای ارائه خدماتشان هم متنوع بود. كف خدمات از 3میلیون تومان در ماه شروع می شد و تا 15میلیون تومان هم می رسید.»
سجادی بعد از انعقاد قرارداد با یكی از پرستاران، تازه متوجه می شود وی به تازگی از دانشگاه فارغ التحصیل شده و سررشته چندانی در تزریق سرم یا تعویض پانسمان و زخم بستر ندارد؛ موضوعی كه باعث شد در درمان پدر با مشكلات متعددی روبه رو شوند.
سهراب حسینی هم شهروند دیگری است كه تجربه تلخ استفاده از خدمات پرستاری از هوم كرهای غیرمجاز را داشته و اصلا از حقوق خود درخصوص شكایت از این مراكز اطلاع نداشته است. او می گوید: «برای تزریقات روزانه برادرم از خدمات یكی از این مراكز استفاده كردیم، اما فردی كه به عنوان بهیار برای ارائه خدمات آمده بود، آشنایی لازم را با تزریقات نداشت و برادرم دچار آبسه شدید و بعدها عفونت شد؛ به طوری كه كارش به اتاق عمل كشید و در نهایت تخلیه موضع. پیگیری های بعدی ما از شركت فوق راه به جایی نبرد؛ چون تنها چیزی كه در اختیار داشتیم یك شماره تلفن همراه بود كه خاموش شد و دسترسی دیگری به این شركت نداشتیم. »

20 درصد بازار دردست مراكز مجاز
گلایه های مردم از ارائه خدمات غیرتخصصی توسط به ظاهر پرستاران در دفتر هوم كرها و پاسخگو نبودن این مراكز در برابر اتفاقات قصه تازه ای نیست؛ موضوعی كه محمود مروت، عضو سازمان نظام پرستاری كشور و مدیر یكی از مراكز مجاز هوم در تهران هم با اظهار تأسف از روایت آن، می گوید: « تنها 20درصد بازار هوم كر در اختیار مراكز مجاز است و بیش از 70تا 80درصد این بازار در اختیار مراكز هوم كر غیرمجاز است؛ مراكزی كه نه برای فعالیت غیرمجاز خود باید استانداردهای سخت وزارت بهداشت را رعایت كنند، نه عرف مصوب را رعایت می كنند و نه در برابر خدماتی كه ارائه می كنند، پاسخگو هستند. آنها خیلی ساده با تبلیغات در فضای مجازی، داروخانه ها و حتی بیمارستان ها و مطب پزشكان به تبلیغ فعالیت های غیرقانونی خود می پردازند و كسی مانع فعالیت هایشان نمی شود.»
او با اظهار تأسف از بی توجهی وزارت دولت به فعالیت مراكز غیرمجاز هوم كر در جامعه گفت افزایش كمی هوم كرها دردی را از جامعه درمان نمی كند و بهتر است به جای افزایش كمی به فكر افزایش كیفی خدمات پرستاری در این مراكز باشیم و از حرفه پرستاری دفاع كنیم.»
او در ادامه با اشاره به غیرفعال بودن تعداد زیادی از مراكز هوم كر استاندارد و دارای مجوز طی سال های اخیر می گوید این مراكز هركدام برای دریافت مجوز از وزارت بهداشت بالغ بر 3سال پله های این وزارتخانه را بالا و پایین كرده اند، اما وقتی دیدند مراكز غیرمجاز بی دغدغه به فعالیت خود ادامه می دهند و بازار كار بهتری دارند یا به جمع غیرمجوزها پیوستند یا كلا بی خیال این كار شدند.»
این مدیر هوم كر دارای مجوز معتقد است ممانعت از فعالیت هوم كرهای غیرمجاز كار سختی نیست؛ چراكه همانطور كه امكان جلوگیری از فعالیت فروشندگان مواد مخدر در جامعه وجود دارد، امكان توقف این هوم كرهای غیرمجاز هم هست. هوم كرهای غیرمجاز در تخلفی آشكار خدماتی را به مردم ارائه می كنند كه سلامتی آنها را تحت تأثیر قرار می دهد و چه بسا در برخی شرایط حتی منجر به فوت بیماران می شود.
مروت در ادامه با اشاره به آمار گسترده تخلفات هوم كرهای غیرمجاز می گوید: خیلی از این مراكز از افراد فعال در حوزه خدمات بیمارستان ها به عنوان پرستارهای اعزامی به منازل افراد استفاده می كنند؛ درحالی كه فرد هیچ سررشته ای از پرستاری ندارد و در عوض به واسطه همین نیروهای خدماتی كار بازاریابی در بیمارستان ها را هم دنبال می كنند؛ بدون اینكه كسی از این خیانت مطلع باشد.

مردم از حقوق خود آگاه نیستند
او نا آگاهی مردم از حقوق شهروندی خود در حوزه بهداشت و درمان را یكی از دلایل اصلی بروز این تخلفات و سوءاستفاده از سادگی مردم و اقدام علیه سلامتی شان برمی شمارد و ادامه می دهد: «تا زمانی كه معاونت درمان به این مسئله ورود نكند و برخورد جدی با هوم كرهای غیرمجاز نداشته باشد سلامت تمام افرادی كه به نوعی باید از این خدمات بهره مند باشند در خطر است.»
به گفته او، تنها كسانی حق دارند در پوشش مركز هوم كر مجاز نسبت به اعزام پرستار به منازل افراد اقدام كنند كه اولا 5سال سابقه كار مفید در حوزه پرستاری داشته باشند و ثانیا تمامی استانداردهای لازم در این بخش را دریافت كرده باشند؛ موضوعی كه به هیچ وجه در هوم كرهای غیرمجاز رعایت نمی شود و باعث شده وجهه پرستاران هم تخریب شود.» سجاد حسینی، یكی دیگر از مدیران مراكز هوم كر مجاز با بیان اینكه موضوع بیمه و تعرفه یكی از چالش های مراكز مشاور و مراقبت های پرستاری در منزل است، می گوید: تعرفه هایی كه برای این مراكز اختصاص یافته به هیچ عنوان با وضعیت كنونی جامعه همخوانی ندارد و در نتیجه در برخی مواقع مراكز مشاوره پرستاری بحث تعرفه را رعایت نمی كنند كه این امر خلاف قانون بوده و دانشگاه های علوم پزشكی باید وارد كار شوند. او با تأكید بر اینكه باید موضوع تعرفه ها و بحث نظارت بر این مراكز به صورت ریشه ای رفع شود، ادامه می دهد: یكی از چالش های اساسی ما عدم شناخت مردم از مراكز بوده و برخی مردم از خدمات مراكز مشاوره و مراقبت های پرستاری در منزل اطلاع كافی ندارند كه باید در این خصوص وزارت بهداشت برخی سیاست هایی را تدوین كند تا ضمن شناسایی مراكز مجاز، مردم نیز بتوانند از خدمات این مراكز به صورت ارزان بهره مند شوند. او با اشاره به لزوم شناسایی مراكز غیرمجاز خدمات پرستاری در منزل، اضافه می كند: از سویی نیز با نظارت های دانشگاهی و صنفی مراكز غیرمجاز شناخته شده و دست افراد سودجو از این موضوع قطع می شود. به گفته او، در بحث كرونا مشاهده كردیم كه اگر نظارت واقعی برای مراكز خدمات پرستاری در منزل وجود نداشته باشد، سوءاستفاده هایی می شود؛ هرچند كه در شرایط كرونا خلأ بحث مراكز خدمات پرستاری در منزل را به طول كامل لمس كردیم؛ چراكه مراكز مشاوره و مراقبت های پرستاری در منزل می توانستند یار و یاور دانشگاه های علوم پزشكی و بیمارستان ها در بحران كرونا باشند.
او با بیان اینكه هر یك از مراكز مشاوره و مراقبت های پرستاری در منزل می تواند برای چندین نفر در حوزه های زخم، نوزادان، درد، سرطان، قلب و... به صورت تخصصی خدمات ارائه دهد، ادامه می دهد: با توجه به اینكه یكی از چالش های اساسی كشور ما بحث بیكاری و عدم اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاه هاست؛ از این رو این مراكز می توانند یكی از ظرفیت های كشور باشند كه پرستاران تنها منتظر استخدام در بیمارستان های دولتی نباشند و اگر استخدامی از سوی وزارت بهداشت صورت نگیرد، بیكار نمانند.

آمار
معاون وزیر بهداشت مطرح كرد
نیاز كشور به 1700مركز مراقبت و پرستاری در منزل

معاون پرستاری وزارت بهداشت گفت: تاكنون 1340مركز در سطح كشور برای مراقبت در منزل موافقت اصولی گرفته اند كه كمتر از 1150مركز فعال هستند. باید به ازای هر 50هزار نفر، یك مركز داشته باشیم، بنابراین نیازمند 1700مركز مراقبت در منزل در سطح كشور هستیم. دكتر عباس عبادی در اجلاس روسای دانشكده ها و دانشگاه های علوم پزشكی كشور به میزبانی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، گفت: قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری سال86 تصویب شد، اما بسته های خدمتی آن سال95 تدوین شده و اجرای آن تا 1400 عقب افتاد. او افزود: با پیگیری های انجام شده اردیبهشت ماه1401 دستورالعمل نهایی این قانون در هیأت دولت تصویب شد و با ارزش سنجی نسبی خدمات پرستاری توسط بیمه، قیمت گذاری ها براساس بسته خدمتی تدوین و تیرماه1401 به دانشگاه های علوم پزشكی كشور ابلاغ شد.
معاون پرستاری وزارت بهداشت گفت: همه پرستاران در تمام مقاطع تحصیلی، در همه بخش های پرستاری، با هر نوع وضعیت استخدامی در كلیه مراكز درمانی و بیمارستانی در بخش های دولتی و خصوصی مشمول این قانون تعرفه گذاری هستند. او زمان اجرای این قانون را از ابتدای فروردین1401 اعلام و عنوان كرد: مدل تخصیص سازمان های بیمه گر برای بستری ها 90درصد و برای سرپایی 70درصد خواهد بود. عبادی ضمن تأكید بر تخصصی سازی در حوزه پرستاری، افزود: درحال حاضر 4هزار و 257كارشناس ارشد پرستاری داریم كه 35درصد آنها در بخش های غیرتخصصی مشغول به كار هستند. معاون پرستاری وزارت بهداشت، ادامه داد: باید در سازماندهی نیروها بازنگری كنیم تا متخصصان در بخش های مربوطه جایابی شوند. بنابر اعلام وزارت بهداشت، او در خاتمه از تاسیس واحدهای آموزش بیمار در 100بیمارستان خبر داد و گفت: باید طی 4سال آینده 1050بیمارستان مجهز به این واحدها شوند.

نكته
«مراقبت در منزل» از كی شروع شد
تاریخچه مراكز «مراقبت در منزل» را كه ورق می زنیم عمر این مراكز در برخی كشورها به سال 1960برمی گردد، اما در كشور ما در دهه 70بود كه چراغ نخستین مراكز خدمات پرستاری و مراقبت در منزل روشن شد. البته شروع كار به راحتی و دور از دغدغه هم نبود؛ همان ابتدای كار وزارت بهداشت موضع گیری جدی در برابر این مراكز گرفت؛ به خاطر همین اجازه فعالیت های این مراكز صادر نشد و در نهایت آیین نامه این مراكز در سال 78رسما به تمام بیمارستان ها ابلاغ شد. شرح وظایف و تعرفه های مراكز هم در آن سال تبیین شد، اما چون حمایت لازم صورت نگرفت و ممانعت كردند، این مراكز نتوانستند فعال شوند. اما از چند سال گذشته تا به حال دوباره اسم و رسم هوم كرها حسابی سرزبان ها افتاده و بازارشان در فضای مجازی داغ شده است.
3،2 سال گذشته به واسطه كرونا مردم گذرشان بیش از پیش به مراكز مراقبت یا پرستاری در خانه افتاد؛ البته به همان نسبت كه نیاز مردم بیشتر شد، دفاتر غیرمجاز پرستاری در منزل هم یكی یكی مثل قارچ در گوشه و كنار شهرها فعال شدند. مراكزی كه در كنار دریافت هزینه های سرسام آور، خدماتشان هیچ تطابقی با استانداردهای تعریف شده، نداشت.